Саханы саха онорон Сандаарпыт, Киhини киhи онорон Килэппит, Дьиэни дьиэлитээччи, Куруену уhатааччы, Алтан сэргэни анньааччы, Аал уоту уматааччы, Телкелеех. - презентация

1

2 Саханы саха онорон Сандаарпыт, Киhини киhи онорон Килэппит, Дьиэни дьиэлитээччи, Куруену уhатааччы, Алтан сэргэни анньааччы, Аал уоту уматааччы, Телкелеех туhулгэни теруттээччи, Туерэм туйахтаах, Нэлим сиэллээх, Сиэр дьуhуннээх, Доллу кулгаахтаах, Санныгар дьа5ыллаах, Самыытыгар танара бэлиэлээх, Кун Дьеhегей Айыы тойон, Бэттэх керен Мичик гын! Дом!

3 Дьеhегей – сылгы айыыhыта. Сылгы – Урун Кун танара суолталаах. Сир-дойду, киhи аймах уескээhинэ Кун Дьеhегей Айыыны кытта быhаччы ситимнээх. Улуутуйар Улуу Тойон орто дойдуга ус саханы уескэтээри манан биэни туhэрбит. Онон сылгы – айыы дьонун терде.

4 Боотурускай улууhун Телей нэhилиэгэр олунньу 11 кунугэр 1920 сыллаахха оноhуллубут биэрэпис кердеруулэрэ: А5а уустараКиhиХаhаайы стыба ЫнахСылгы 1Халдьаайы а5а ууhа Ханка а5а ууhа Орто а5а ууhа Куула а5а ууhа

5 КиhиХаhаайы стыба ЫнахСылгы 1Телей

6

7 Пинигин Андрей Капитонович. Андрей Капитонович Сталинград куораты босхолооhунна сэриилэспитэ. Ыараханнык бааhыран «Сталинград куораты босхолооhун иhин» мэтээллээх дьонугар, Кэбээйигэ, 1944 сыллаахха эргиллэн кэлбитэ сылтан сылгыhытынан улэлээбитэ с. Бутун Союзтаа5ы тыа хаhаайыстыбатын быыстапкатыгар кыттан боруонса мэтээлинэн на5араадаламмыта сылга диэри ситиhиилээхтик улэлээбитэ, онтон сылгыларын Толстоухов Михаил Семеновичка туттаран баран уурайбыта, алгыс тылын эппитэ.

8 Захаров Дмитрий Егорович сс А5а дойду Улуу сэриитигэр кыттыбыта. 69-с стрелковай полка5а, Рокоссовскай 486 батальонугар сылдьан Смоленскай, Москва хайысханан сэриилэспитэ. «Кыhыл сулус» уордьанынан, «Хорсунун иhин» мэтээлинэн на5араадаланан, тебетугэр, илиитигэр бааhыран 1944 сыллаахха дойдутугар эргиллибитэ сс. Калинин колхоз республика5а опытнай хаhаайыстыба5а киирбитэ сылтан Калинин колхозка сылгыhытынан, кадровай булчутунан ситиhиилээхтик улэлээбитэ.

9 Захаров Василий Яковлевич. А5а дойду сэриитин ветерана с эргиллэн кэлбитэ сыллаахтан сылгыhыттаабыта. Сылгыhыт буолуу – мындыр идэ. Василий Яковлевич уhун кыhынна сылгылары быhа туhэрбэт туhугар бол5омтотун уурара. Дьаныардаах улэтэ урдуктук сыаналаммыта: 1974 с Саха АССР чемпион сылгыhытын аатын ылбыта. Саха АССР обкомун Дипломунан на5араадаламмыта. Кулун деловой тахсыытын 84 % тиэрдэн, сылгыларын 100 % тыыннаахтыы иитэн 1978 с. Чурапчы оройуонун чемпион сылгыhыта ааты ылбыта.

10 Смирников Василий Иванович Оло5ун устатын тухары сылгыhытынан улэлээн кэлбитэ с. 79 биэттэн 70 убаhаны ылан кулун деловой тахсыытын 88,6 % тиэрдэн урдук кердерууну ситиспитин иhин оройуон Бочуотунай Грамотатынан на5араадаламмыта с. Москва5а Норуот хаhаайыстыбатын ситиhиилэрин бутун Союзтаа5ы быыстапкатыгар баран кэлэр чиэскэ тиксибитэ с. урдук производственнай ситиhиилэрин иhин чемпион сылгыhыт урдук аатын сукпутэ. Республика тыатын хаhаайыстыбатын Министерствотын Бочуотунай Грамотатынан уонна «Соц.куоталаhыы кыайыылаа5а» знагынан на5араадаламмыта.

11 Толстоухов Михаил Семенович с. сылгыhытынан улэтин са5алаабыта с. А.К.Пинигин сылгыларын ылан улэ уеhугэр туспутэ. Куустээх улэ тумугунэн сылгы иитиитигэр уhулуччу урдук кердеруулэри ситиhэн Карл Маркс аатынан с-з Мугудайдаа5ы отделениетын Телей биригээдэтин сылгыhыта Михаил Семенович 1979 с. ССРС Государственнай бириэмийэтин Лауреата урдук ааты ылар чиэскэ тиксибитэ. Сылгы боруодатын тупсарыыгар, сылгыттан элбэх дохуоту ыларга мэлдьи кыhаллара с. Ленскэй оройуон Мэгэлдьэгиттэн государственнай конюшняттан атыырдары а5алтаабыта. Олортон Мандаат, Мэник, Элэмэс диэн сууруктэр уескээбиттэрэ. Чулуу сылгыhыт производство5а урдук ситиhиилэрин иhин «Улэ Албан аата» 3-с уонна 2-с степеннээх уордьаннарынан, НХСБ – тын Урун кемус уонна Боруонса мэтээллэринэн, Советскай Союз маршала Жуков 100 сааhыгар аналлааах юбилейнай мэтээлинэн на5араадаламмыта.

12 Максимов Семен Петрович. Семен Петрович биир уратытынан Дьеhегей о5отун дьо5ура сайдыытыгар оло5ун устата сыраласпыта буолар. Ат суурдуутугэр баайааччы тренер быhыытынан Калинин аатынан колхозка таhаарыылаахтык улэлээбитэ. Ыаллыы сытар Таатта оройуонугар П.А.Ойуунускай 80 с. убулуейугэр анаммыт ыhыахха ат суурдуутугэр кыайаннар уерэн-кетен кэлбиттэрэ. XII пятилетка тумугунэн ССРС Грамотатынан уонна кэлин «Ветеран труда» мэтээлинэн на5араадаламмыта.

13

14 Лаврентьев Афанасий Афанасьевич 1969 сыллаахтан суурук аттарга улэтин са5алаабыта сылга диэри сыспай сиэллээ5и сырыыр5атан, суурук аттары бэлэмнээhиннэ ситиhиилээхтик улэлээн нэhилиэгэр, улууhугар кыайыы ерегейдерун а5албыта.

15 Ильин Семен Петрович сылтан ат суурдуутун спордунан утумнаахтык дьарыктаммыта. Улуус, республика хас да тегуллээх бастын жокейа.

16 Быганов Николай Петрович. Ат суурдээччи, суурук аттары бэлэмнээhиннэ ситиhиилээхтик улэлиир. Таатта–Томпо-Мэнэ-Ханалас- Чурапчы баhылыктарын бириистэригэр 7000 м. Хочуон диэн атынан суурдэн I миэстэлээх.

17 Максимов Николай Егорович II. Суурук аттары баайыыга, ер сылларга сылгы иитиитигэр кедьуустэхтик улэлээбитэ. Афанасьев Петр Петрович. Сылгы иитиитигэр ер сылларга ситиhиилээхтик улэлээбитэ.

18 Максимов Николай Егорович I. Дьеhегейтен аналлаах сылгы суеhуну ууhатан, тэнитэн, сурун дьарык оностон ситиhиилээхтик улэлиир.

19 1997 с. – Улуу Сыhыыга с. – Чычаас алааhыгар с. – Мээндийэ5э. Ат суурдуутэ – бу дьол-соргу тосхойор, саргы-талаан салаллар, кууhу-уо5у бэриhиннэрэр, э5эрдэлээх эриэккэс аламай куннуун алтыhар Ураанхай саханы уердэр-кетутэр бырааhынньык.

20 Саха дьоно биhиги терут удьуорбут са5аттан Дьеhегейтен анатыылаах сылгы суеhуну истин иэйиилээхтик дууhабытыттан таптаан келунэр келе, миинэр минэ, керу-нары уллэстэр суурук, ас киэнэ бастына, селегейге тэннэммит уут-кымыс ута5а оностон уйэттэн уйэлэргэ ууhатан-тэнитэн, олохпут сурун тутаа5а оностон, Орто дойдуга ураты омук буолан олорон кэллибит.