О ҕ о сааһа Саппыйа алааска ааспыта 1907 сыллаахха ыам ыйын 9 күнүгэр Амма улууһун Эмис нэһилиэгэр төрөөбүтэ. - презентация

1

2

3 О ҕ о сааһа Саппыйа алааска ааспыта 1907 сыллаахха ыам ыйын 9 күнүгэр Амма улууһун Эмис нэһилиэгэр төрөөбүтэ

4 1917 сыллаахха Аба ҕ а оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ сыллаахха Эмис оскуолатын IV кылааһын бүтэрбитэ сылларга Эмис нэһилиэгин Советын көмөлөһөөччү суруксутунан үлэлээбитэ сыллаахха Дьокуускайга Совпартшкола ҕ а үөрэнэ киирбитэ. «Тимир чыычаах» диэн бастакы хооонун суруйбута сыллаахха Дүпсүн уонна Мэ ҥ э улуустарыгар аа ҕ ар бала ҕ ан сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ сыллаахха Иркутскай рабфагар үөрэнэ барбыта сыллаахха Дьокуускайдаа ҕ ы педагогическай институту үөрэнэн бүтэрбитэ, саха тылын уонна литературатын учууталын идэтин ылбыта.

5 Бэчээккэ тахсыбыт бастакы хоһооно «Со ҕ отох хахыйах» В. Агз-и-и псевдонимынан «Чолбон» сурунаал 7¹-гэр бэчээттэммитэ

6 Со ҕ отох хахыйах Көстөрдөөх сирдэртэн тунаарар тардыылаах, Көнньүөстүүр тор ҕ олуу унаарар урсуннаах, Күөгэйэр сирэм күөх сибэкки симэхтээх Күтүрдүүр сыһыыкам чэлгиэрэн сытаахтыыр. Үтүөкэн дойдукам өнөрдүүр үөһүгэр Үүнээхтээн тураахтыыр үчүгэй бэйэлээх – Сул-ньаассын туостардаах, суугунас тыастардаах Солколоох-хампалаах со ҕ отох хахыйах...

7 Күннүк Уурастыырап айар үлэтэ 1925 с. са ҕ аламмыта. «Уһуктубут кыраайга» диэн 20-с сыллардаахха суруйбут хоһооннорун хомуурунньуга 1932 с. бэчээттэммитэ. «Коммунист Сэмэн» диэн саха советскай поэзиятын бөдө ҥ айымньыта кини бөрүөтүн анныттан тахсыбыта.

8 1934 с ахсынньы 2-11 күннэригэр Саха сирин сэбиэскэй суруйааччылар I конференцияларыгар кыттыыны ылбыта

9 1935 с атырдьах ыйын 15 күнүгэр I Саха сиринээ ҕ и тылга аналлаах конференция ҕ а «Сахалыы уус-уран литература туруга уонна соруктара» дакылааты о²орбута

10 П.А. Ойуунускайга Эн, а ҥ ар илиигэр кырыылаах ыстыыктаах, А ҥ аргар – суруйар харандаас тайыылаах, Сарбыһар-дапсыһар саталаах-буур ҕ алаах Охсуһуу уотугар ы ҥ ырар ырыалаах... Дьон-норуот иннигэр турбуту ҥ, Дьол-соргу туһугар туойбуту ҥ. Владимир Михайлович Өксөкүлээх Өлөксөй, Алампа, Ойуунускай талааннарыгар сүгүрүйэрэ, кинилэртэн элбэххэ үөрэммитэ

11 Владимир Михайлович Новиков оло ҥ хону уонна тойугу үрдүк таһымнаахтык толороро. «Нуо ҕ алдьын кугас аттаах Тойон Дьа ҕ арыма бухатыыр» оло ҥ хото 1941 сыллаахха бэчээттэнэн тахсыбыта

12 сылларга Екатерина Захарова Күннүк Уурастыырап тылларыгар «Көлүкэчээн», «Уой да уой», «Бырастыы, эн, Кавказ», «Кэ ҕ э», «Түүл» ырыалары айбыта «Сырдык күммүт тыкпыт» «Кэ ҕ э» «Похуот» «Дуня» «Сааскыга» «Күөх нуо ҕ ай мутукча» «Көлүкэчээн» «Үрүмэччи ма ҥ ан ат» «Долгунча» «Дьикти сэмэй Кууһума»

13 Тиийдиннэр эһиэхэ Тиийдиннэр эһиэхэ бу ырыа тыллара, Дьиктилээх саас ийэ кыталык кыылыныы, Кэриэстиир алааскыт киэркэйбит тыаларын Киистэлээх күөхтэрэ тыалырар тыаһыныы. Элиэнэ эбэбит дьалкыллар бааллара Эһиэхэ да ҕ аны э ҥ силлэр бааллара... Эмискэ бу сэрии тэргэнэ күүрбүтэ, Эти ҥ нээх сата тыал сабыта сүүрбүтэ. Хотуттан, онуоха, эһиги турбуккут, Хотуулаах охсуулаах болоту туппуккут. Кыргыһы ҥ, сахалар, оргуйар уо ҕ унан, Кыйдаһы ҥ немеһи кытыастар уотунан! А ҕ а дойду Улуу сэриитин кэмигэр

14 Сэрии са ҕ ана үрдүк күүрүүлээх патриотическай хоһооннорун хомуурунньугар киирбит «Хотугу кустук» диэн Советскай Союз Геройа Федор Попов хорсун быһыытыгар анаммыт поэмата улахан билиниини ылбыта. Фёдор Кузьмич Попов Советскай Союз Геройа

15 1942 сыллаахха сэтинньи ыйга Саха сирин делегациятын састаабыгар киирэн Ар ҕ аа ҥ ы фро ҥҥ а сэриилэһэр Бэһис армия ҕ а республика үлэһиттэрин ааттарыттан бэлэх илдьэн туттарбыта.

16 Владимир Михайлович кэргэнинээн Надежда Гаврильевналыын

17 До ҕ оруом, эн баар буола²²ын, Мин ыал буолан олоробун. Миэхэ суо ҕ у эн була ҥҥ ын Итэ ҕ эспин толоро ҕ ун. Үөрэхтээх дьоннор ыйаллар Ый күн уотунан сырдыырын, Тапсар сүрэхтэр таайаллар Таптал оло ҕ у кыымныырын. Кэргэммэр Надя ҕ а

18 1967 сыллаахха ыам ыйын 10 күнүгэр Саха АССР народнай поэтын аата и ҥ эриллибитэ

19 «Перевод на великий русский язык это единственный верный и реальный путь выхода наших литератур на всесоюзную и мировую арену». Күннүк Уурастыырап тылбаас туһунан

20 Күннүк Уурастыырап тылбаасчыт А. Романовтыын Күннүк Уурастыырап - талааннаах тылбаасчыт. Кини А.С. Пушкин, Т.Г. Шевченко, Джамбул Джабаев, Микола Бажан уонна да атын поэттар айымньыларын сахалыы са ҥ ардыбыта.

21 Кы´ы ҥҥ ы суол (А.С. Пушкинтан) Долгун, будул туманнарга Чомполонон, ый устар, Санньы-курус хонууларга, Санааргыы, уотун кутар... Сквозь волнистые туманы Пробирается луна, На печальные поляны Льет печально свет она.

22 Тува ҕ а, Казахста ҥҥ а, Горноалтайскайга, Башкирия ҕ а ыытыллыбыт Саха литературатын уонна искусствотын күннэрин кыттыылаа ҕ а

23 1938 с.ССРС суруйааччыларын Союһун чилиэнэ 1947 с. «Үлэ ҕ э килбиэнин иһин» мэтээлинэн на ҕ аарадаламмыта 1957 с. «Үлэ Кы´һыл Знамята» орденынан на ҕ араадаламмыта 1967 с. Саха АССР народнай поэтын аата и ҥ эриллибитэ 1967 с. «Бочуот Знага» орденынан на ҕ араадаламмыта 1969 с. «Дьокуускай куорат бочуоттаах гражданина» үрдүк аат и ҥ эриллибитэ 1977 с. «Норуоттар до ҕ ордоһуулара» орденынан на ҕ арадааламмыта 1982 с. Саха АССР Верховнай Советын Почетнай грамотатынан на ҕ араадаламмыта

24 1990 с. муус устар ый 30 күнүгэр ыарахан ыарыыттан өлбүтэ