Месца і дата нараджэння Нарадзіўся каля 1470 годзе, верагодна ў вёсцы Вуса (Усово), дакладнае месцазнаходжанне якой у межах сучаснай або этнаграфічнай Беларусі дагэтуль нявысветлена за нястачаю дакументальных крыніц. Адбываўся з сям'і паляўнічага.

Адукацыя Адукацыю Мікалай атрымаў у Беларусі, а ўмацоўваў і паглыбляў свае веды ў Вільні, Польшчы, Італіі. Вялікую ролю ў яго жыцці згуляў мецэнат Эразм Вителий - сакратар вялікакняжацкай канцылярыі, біскуп. Пры ім двары доўгія гады і жыл Гусоўскі. Па нядаўна адчыненым дакументам Соф'і Гальшанскай, якія былі створаныя ў 1518 годзе пад Ваўкавыскім і падпісаныя рукой Гусоўскага, можна ўбачыць, што паэт у то час меў духоўны сан (заве сябе клерыкам Перемышленской епархіі), а таксама часамі выконваў абавязкі натарыуса.

Місія ў Рыме ( ) У гадах Мікалай Гусоўскі ў складзе дыпламатычнай місіі, якую ўзначальваў Э. Вителий, патрапіў у Рым. У Італіі канчаткова сфармаваліся творчая індывідуальнасць і літаратурнае крэда паэта. Выконваючы замову Вителия для таты Льва Х, які жадаў пачуць праўдзівае паэтычнае слова пра дзівосную краіну, Гусоўскі ў 1522 году ў Рыме напісаў свой лепшы твор "Саrmеn dе stаturа fеrіtаtе ас vеnаtіоnе bіsоntіs" ("Песня пра статность, дзікасць зубра і паляванне на яго"). У гадах Мікалай Гусоўскі ў складзе дыпламатычнай місіі, якую ўзначальваў Э. Вителий, патрапіў у Рым. У Італіі канчаткова сфармаваліся творчая індывідуальнасць і літаратурнае крэда паэта. Выконваючы замову Вителия для таты Льва Х, які жадаў пачуць праўдзівае паэтычнае слова пра дзівосную краіну, Гусоўскі ў 1522 году ў Рыме напісаў свой лепшы твор "Саrmеn dе stаturа fеrіtаtе ас vеnаtіоnе bіsоntіs" ("Песня пра статность, дзікасць зубра і паляванне на яго"). Дапытлівы Лёваў Х у 1521 году памёр, не паспеўшы ўбачыць паўночнага звера і прачытаць на лацінскай мове "Песню пра зубра" Мікалая Гусоўскага. Новы тата Адрыян VI апынуўся невукам, не дапускаў да сабе навукоўцаў, мастакоў, паэтаў. Ён быў заклапочаны ерасямі, а не бізонам і вершамі. У 1522 году паэта спасціг яшчэ адзін удар - у Рыме ад чумы памёр яго заступнік. Гусоўскі застаўся ў Італіі без сродкаў да існавання. Выдаць твор у Італіі не атрымалася. Дапытлівы Лёваў Х у 1521 году памёр, не паспеўшы ўбачыць паўночнага звера і прачытаць на лацінскай мове "Песню пра зубра" Мікалая Гусоўскага. Новы тата Адрыян VI апынуўся невукам, не дапускаў да сабе навукоўцаў, мастакоў, паэтаў. Ён быў заклапочаны ерасямі, а не бізонам і вершамі. У 1522 году паэта спасціг яшчэ адзін удар - у Рыме ад чумы памёр яго заступнік. Гусоўскі застаўся ў Італіі без сродкаў да існавання. Выдаць твор у Італіі не атрымалася.

Вяртанне на Радзіму У 1523 году паэт прыняў рашэнне вярнуцца ў родныя боку. У тым жа году пры дапамозе мецэнатаў паэтычная складанка Гусоўскага "Песня пра зубра" выйшла у Кракаве мізэрным тыражом - і адышоў у Лёце на чатыры стагоддзя. У прысвячэнні, адрасаваным каралеве Боне, паэт прасіў яе ўзяць на сябе дзяржаўны клопат над таленавітымі і дасведчанымі навуцы і мастацтве людзьмі. Аднак па збегу выпадковасцяў геній не быў запатрабаваны сучаснікамі ні ў Еўропе, ні на радзіме. У 1523 году паэт прыняў рашэнне вярнуцца ў родныя боку. У тым жа году пры дапамозе мецэнатаў паэтычная складанка Гусоўскага "Песня пра зубра" выйшла у Кракаве мізэрным тыражом - і адышоў у Лёце на чатыры стагоддзя. У прысвячэнні, адрасаваным каралеве Боне, паэт прасіў яе ўзяць на сябе дзяржаўны клопат над таленавітымі і дасведчанымі навуцы і мастацтве людзьмі. Аднак па збегу выпадковасцяў геній не быў запатрабаваны сучаснікамі ні ў Еўропе, ні на радзіме.

Апошнія гады жыцця Апошнія гады жыцця Мікалай Гусоўскі правёў у Польшчы. Ён цяжка хварэў, але працягваў займацца літаратурнай дзейнасцю. Напісаў і выдаў паэмы "Новая і хвалебная перамога над туркамі ў ліпені месяцы" (1524), "Жыццё і подзвігі святога Гіяцынту" (1525) і іншыя творы. Памёр каля 1533 гадзе. Месца пахавання сапраўды не вядома. Апошнія гады жыцця Мікалай Гусоўскі правёў у Польшчы. Ён цяжка хварэў, але працягваў займацца літаратурнай дзейнасцю. Напісаў і выдаў паэмы "Новая і хвалебная перамога над туркамі ў ліпені месяцы" (1524), "Жыццё і подзвігі святога Гіяцынту" (1525) і іншыя творы. Памёр каля 1533 гадзе. Месца пахавання сапраўды не вядома.

Памяць аб Гусоўскім Імя паэта ізноў загучала толькі ў канцы ХХ стагоддзі. У 1980 гаду асвечаны мір шырока адзначаў 500-годдзе Мікалая Гусоўскага. Яго імя ЮНЭСКА улучыла ў сусветны каляндар памятных міжнародных дат. На спадчыну славянскага паэта-лацініста адразу сталі прэтэндаваць і палякі, і літоўцы, і беларусы. У Менску была арганізаваная мастацкая выстава, прысвечаная паэту, а яго імем была названа вуліца ў сталіцы. Імя паэта ізноў загучала толькі ў канцы ХХ стагоддзі. У 1980 гаду асвечаны мір шырока адзначаў 500-годдзе Мікалая Гусоўскага. Яго імя ЮНЭСКА улучыла ў сусветны каляндар памятных міжнародных дат. На спадчыну славянскага паэта-лацініста адразу сталі прэтэндаваць і палякі, і літоўцы, і беларусы. У Менску была арганізаваная мастацкая выстава, прысвечаная паэту, а яго імем была названа вуліца ў сталіцы.

Помнік Міколе Гусоўскаму Побач з помнікам Ф. Скарыне ў двары БДУ усталяваны помнік яго сучасніку - вядомаму беларускаму паэту Мікалаю Гусоўскаму. Гэты помнік з'яўляецца яшчэ больш унікальным: так, калі помнік Ф. Скарыне - першы ў Мінску, то помнік Н. Гусоўскаму - першы ў Беларусі. Аўтар гэтай скульптуры - Уладзімір Панцялеяў. Побач з помнікам Ф. Скарыне ў двары БДУ усталяваны помнік яго сучасніку - вядомаму беларускаму паэту Мікалаю Гусоўскаму. Гэты помнік з'яўляецца яшчэ больш унікальным: так, калі помнік Ф. Скарыне - першы ў Мінску, то помнік Н. Гусоўскаму - першы ў Беларусі. Аўтар гэтай скульптуры - Уладзімір Панцялеяў.