К ө міртек

Е ң ал ғ аш рет Антуан Лавуазье таза к ө мір аталатын элементті ашады. Ол кейінірек оныCarbone, латыннан аудар ғ анда К ө міртек деп атайды. Ол к ө міртек туралы ө зіні ң Химия кітабында баяйндайды.

1791 жылы а ғ ылшын химигі Теннант ал ғ аш рет бос к ө міртекті алды. Ол борды ң тесігі ар қ ылы фосфорды ң буын шы ғ арып, кальций фосфаты мен к ө міртекті б ө ліп алды жылы Гитон де Морво қ ыздыру ар қ ылы алмазды графитке, содан со ң к ө мір қ ыш қ ыл газына айналдырды.

ІІ-ші период, ІV то, негізгі топша 4 электроны бар. Электрондарыны ң орналасуы К ө міртек атомыны ң электронды қ формуласы. Тоты ғ у д ә режелері: -4, +2, +4

К ө міртек ө сімдіктер мен жануарларды ң құ рамына кіреді. Шамамен 18 %- құ райды. Атмосферада ж ә не гидросферада оксид т ү рінде кездеседі. Жер бетінде таза к ү йінде ж ә не минералдармен бірге кездеседі. Таралуы бойынша 4-ші орынды алады.

К ө міртекті ң екі т ұ ра қ ты изотопы бар С ж ә не 13 С. 14 С изотопы атмосферада ғ ы азотты ң ғ арышты қ с ә улеленуі ар қ ылы пайда болады. Сонымен қ атар, 8 С, 11 С, 14 С, 22 С т ұ ра қ сыз изотоптары аны қ тал ғ ан.

Аллотропия – (грекше allos - өзге және troops – бұрылыс, қасиет ) химиялық Элементтердің бірнеше жай заттар түрінде болуы. Көміртектің аллотропиясы Алмаз Графит

Алмаз (грекше – сынбайтын) Алмазды ң е ң басты, ерекше қ асиеттеріні ң бірі-оны ң қ аттылы ғ ы, ты ғ ызды ғ ы 3,5г/см3. Қ айнау температурасы-4800С. Сыртында ғ ы ж ұқ а қ абатыны ң ар қ асында, ауада металдармен ү йкелу коэффиценті ө те т ө мен-0,1-ге те ң. Қ атты денелерді ң арасында ғ ы е ң жылу ө ткізгіштігі жо ғ ары зат – Вт. Алмаздан ба ғ алы асыл тас-гау һ ар жасалады. Таби ғ атта ө те сиек кездеседі. К ө біне Якутиядаж ә не Африка жерінде кездеседі.

Графит грекшеден аудар ғ анда- жазамын. Құ рылысы қ абатты болып келеді, қ абы ғ ы о ң ай т ү седі. Оны ң кристалды торлары т ү рліше орналасады. Жары қ пен жылуды ө те жа қ сы ө ткізеді. С ұ р т ү сті, жылтыры бар, қ ол ғ а о ң ай жа ғ ылады. Ты ғ ызды ғ ы-2,17-2,3 г/см3. Графитті ң маймен қ оспасынан майла ғ ыш заттар жасалады. Сонымен қ атар, от қ а т ө зімді ыдыстар, қ арындаштарды ң ө зегі жасалады.

К ө міртекті ң жасанды ә діспен алын ғ ан аллотропиялы қ т ү рлері бар-карбин ж ә не фуллерен.

Қ аттылы ғ ы ж ө нінен графен мен к ө міртекті нанот ү тікшелерден асы т ү седі. Карбин наноэлектроникада, сутекті са қ тайтын технологияларда, электр энергияларын са қ тауда қ олданылады.

1985 жылы табылды. Тек к ө міртек атомынан т ү зіледі. 5 немесе 6 б ұ рышты. Атомдарыны ң саны 36-дан 500-ге дейін. К ө мірді ң к ү лінде кездеседі.

К ө міртек қ осылыстары Органикалы қ Бейорганикалы қ К ө мірсулар ( қ антты заттар), майлар, н ә руыздар М ұ най, бензин, тас к ө мір, газ полиэтилен, метан Ә ктас, мрамор,бор, доломит, ас содасы, к ө мір қ іш қ іл газы, иіс газы Графит, алмаз, фуллерон, карбин, нанот ү тікшелер

К ө міртек оксидтері С К ө міртек диоксиді немесе к ө мір қ ыш қ ыл газы СО СО 2 К ө міртек монооксиді немесе иіс газы С+О2=СО2

Иіс газыны ң физикалы қ қ асиеті т ү ссіз иіссіз д ә мсіз ауадан с ә л же ң іл улы газ суда нашар ериді

Пайда болуы: Бос к ү йдегі к ө мірді немесе оны ң қ осылыстарын (кокс, таск ө мір, бензин) жа ққ анда, оттек жеткіліксіз бол ғ ан кезде к ө міртек монооксиді т ү зіледі. Автомобиль қ оз ғ алт қ ышы ж ұ мыс істегенде (бензин жан ғ анда) ж ә не пеште қ атты отын жа ққ анда, пешті ң тартуы нашар болып, ауа жеткіліксіз бол ғ анда, т ү тінмен бірге СО газы да шы ғ ады. Ол темекі т ү тінінде де болады. Иіс газы жан ғ ыш, ауада жа қ сы жанады: К ө міртек монооксиді+оттек к ө міртек диоксиді.

Назарлары ң ыз ғ а ра қ мет