Тұрар Рысқұлов атындағы жаңа экономикалық университет Қашықтықтан оқыту орталығы Та қ ырыбы : Акция ж ә не облигация Орында ғ ан: Исмагулова Жансая Алматы 2015 жыл

Акция және облигация туралы түсінік Акция ( нидер. aktie,лат.aktiy – қарамағына беру, рұқсат беру)-акционерлік қоғамды немесе кәсіпорынды дамытуға қаржы салынғанын куәландыратын және оның иесіне акционерлік қоғам пайдасының бір бөлігін дивиденд түрінде алуына құқық беретін құнды қағаз. Облигация (лат.obligatio- міндеттеме )-бағалы қағаз. иеленушінің ақшалай қаражат салғанын куәландыратын және шығарылым шарттарында басқа жәйттар көзделмесе, қарызгердің иеленушіге тіркелген пайызбен қоса осы бағалы қағаздың аталуы құнын күні бұрын көрсетілген мерзімде өтелуін міндеттейді.

Акцияны сатып алу – акцияны сатып алу аркылы біз комапанияның иесі атанамыз. Акция мен облигация терминдері бірге қолданылғанымен екеуі екі бөлек мағына береді. Облигация алу арқылы біз компанияның бөлшек кридиторы атанамыз,яғни компнияға карызға ақша береміз. Облигацияның иесі бір ғана адам емес бірнеше адам бола алады

Акция сатып алу үшін түсініктірек болу мақсатында Х- компаниясын мысал ретінде қарастырамыз. Х компаниясының активін есепке алайық, актив дегеніміз – өзімдік құны бар, болашақта пайда акелетін бағалы зат, мысалы: уй, машина тсс. Үй біздің баспанамыз, ол бізді жауын-шашынан қорғайды және де Үйді сату арқылы біз өзімізге қажетті мақсатта ақшаны жұмсай аламыз, сондықтан үй актив болып саналады

Сонымен Х компаниясының активі = 100 млн $ Компанияның 80 млн қарызы бар, ол облигация немесе тікелей банктен алған қарыз болуы мүмкін. Егер компанияны 100 млн $ сатанын болсақ, 80 млн $ қарызды беру керек сонда компанияның иесіне және акционерлеріне 20 млн $ ақша қалады. Актив =берешек қарыздар + өз қаражатың Өз қаражатың = актив – берешек қарыздар

Мысалы: Х компаниясында 20 млн қаражат және 2 млн акция бар делік, акцияның құнын анықтау үшін $ / $ = 10 $ сонда Х компаниясының 1 акциясын 10 $ сатып алуға болады. Демек акцияны сатып алатын немесе сататын болсақ $. Ендігі мысал нарықта бар компаниямен салыстыру болмақ: компанияның активі 30 млн АҚШ долларына тең (Компанияның активінде қоймадағы таурлар, компанияға қарыз, қарызды кез-келген уақытта талап ете алады ). Компанияның ағымдығы қысқа мерзімді қарызы =16 млн 300 $ Ұзақ мерзімді қарызы= 5 млн 400 $, сонымен жалпы қарыз шамамен 22 млнға тең. Сонда өз қаражатымыз 8 млн 400 $ …. Айталық компанияда 2,78 млн акция бар, сонда бір акция құны: 8 млн 400 $ / 2,78 млн $ = 3,2 $ Соңғы келісім бойынша компанияның акциясын 2,58 $ сатқан, компанияның акциясын өз бағасынан төмен сатылу себебі сатып алушы компанияның болашағына сенімсіздікпен қарауы мүмкін немесе нарықтық копитализацияға сүйене отырып шешім қабылдануы мүмкін. нарық компанияның активін баланысқа байланыссыз есептеді 2,58 $ * 2,78 = 7 млн Сондықтантанда нарық копитализациясы бойынша компанияняның акциясы осыншаға бағаланып отыр.

Облигация қатаң түрде ерікті негізде таратыладыжәне ішкі мемлекеттік және жергілікті қарыздар; кәсіпорындардың облигациялары түрінде шығарылады. Атаулы, ұсынушыларға арналған,пайыздық, пайызссыз,еркін айналымды не шектеулі облигация болуы мүмкін.

Облигация бланкілерінің негізгі деректемелері Имитентті ң фирмалы қ атауы Оны ң рет н ө мірі Пайызды қ м ө лшерлемесі Пайыздарды т ө леу Шы ғ арыл ғ ан мерзімі,т ү рі Оларды ң орналас қ ан мекен-жайы Ба ғ алы қ а ғ азды ң облигация деген атауы Шы ғ арылымны ң жалпы сомасы Ө теу шарттары мен т ә ртібі

Облигация түрлері Табыс облигациясы- фирмада табыс бол ғ анда ғ ана ол бойынша пайыз т ө ленеді Н ө л купонды облигация- еурооблигацияларды ң бір т ү рі олар айырбасталымды акциялар ж ә не ба ғ алы қ а ғ аздарды ң бас қ ада т ұ рпаттары Опционды облигация- оларды ң иелеріне ба ғ алы қ а ғ аздарды ң бас ұ а т ү ріне айырбастау м ү мкіндігі болады.

Акция мен облигацияны салыстыру Құнды қағаздар нарығында компанияның өз қаражатын – акция деп атаймыз, ал қарызға алған бөлікті – облигация дейміз.