Тақырыбы: Гигиена - денсаулық негізі. Экология және денсаулық. Денсаулықтың адам жасына және жынысына қатысты ерекшеліктері. Мақсаты: 1. Курста гигиеналық және экологиялық аспектілермен денсаулық сақтауды жүргізу. 2. Гигиеналық және экологиялық сурақтар бойынша денсаулық сақтаудын маңызымен таныстыру. 3. Жыныстық қатынастағы денсаулықтың ерекшеліктерімен таныстыру..

Дәрістің жоспары: 1. Гигиена – медицинадағы негізгі профилактикалық пән. 2. Экология және денсаулық. 3. Қазақстандағы техногендік биогеохимиялық аймақ туралы түсінік. 4. Денсаулықтың жасқа және жынысқа байланысты ерекшеліктері. Әдебиеттер: 1.Валеология-денсаулық туралы ғылым. Х.К.Сәтбаева 2007ж бет. 2. Валеология. Дәрістің курсы. Приходько Н.Г ж бет.

Гигиена – негізгі профилактикалық пән, аурудың алдын алуға және оның профилактикасына бағытталған.Сонымен қатар қоршаған ортадағы әртүрлі факторлардың және әлеуметтік жағдайлардың адам организміне әсерін зерттейді. Гигиена – денсаулықты бағытталған шараларды қамтамасыз етеді.

Гигиенаның мақсаты – аурудың біріншілік профилактикасы, яғни қоршаған ортаны сауықтыру, оның адамға жағымсыз әсерлерін Гигиенаның негізгі бағыттары – зерттеу және адам өмір сүруінің қалыпты жағдайы мен тіршілік ортасын Мақсатқа жетудің жолдары мен нәтижелері – аурудың, травматизм мен мүгедектіктің төмендеуі.

Экология және денсаулық Адамның табиғи факторлары мен олардың кездейсоқ жағдайларынан қорғану үшін және одан тәуелсіз болуға деген ынтасы – экология ілімінің ашылуына себепкер болды. Адамзат әрқашан жер бетін өз қоластына бағындырғысы келеді. Біз табиғаттың бір бөлігі екенімізді ұмыттық, жердің құнарсыздануы және оның жойылуы үлкен апатқа алып келді.

«Табиғаттың үлкен жеңістігімізге қатты қуанып керегі жоқ. Ол біздің әрбір жеңісіміз үшін кек қайырады. Әрбір жеңіс біріншіде, өзіміз күткеніміздей әсер береді, бірақ екінші және үшінші әсері тіптен біз ойламағандай нәтиже беріп, бірінші әсерді жоққа шығарады» Ф. Энгельс.

Экология – тірі ағзалар мен қоршаған ортаның қарымқатынасын зерттейтін биологиялық ғылымның бір бөлігі. Біздің денсаулығымыз қоршаған ортаға байланысты: су, ауа және топырақ – адам өмірі үшін негізгі байлық болып саналады. Бірақ техникалық жетістіктер адам мен табиғат арасындағы тепе теңдікті бұзды және жер бетіндегі барлық тіршілік иесіне және адамға да жағымсыз жағдайлар туғызады.

Эндоэкология Эндоэкология – бұл адамның ішкі ортасы туралы ғылым. Сыртқы ортаның ластануы және экология дағдарысы, организмнің ішкі ортасының ластануы мен дағдарысын тудырды. Денсаулықты экологиялық жағымсыз жағдайлардан қорғау үшін, организмдегі уытты заттар деңгейін төмендету және оны сыртқа шығаруды үйрену керек. Бұл мәселені шешу үшін медицинадағы жаңа бағыт – эндоэкология ғылымы орын алды.

Организмнің улануы 3 сатыда жүреді: 1. Улану әсерінен организм жасушалары жарақаттанады, бірақ клиникалық көріністері болмайды. 2. Организмнің қорғаныс күштерінің төмендеуі. 3. Аурудың клиникалық көріністерінің болуы. Токсикалық заттардың әсерінен бірінші орында иммунді және лимфалық жүйелер зақымданады, нәтижесінде иммунологиялық реакцияларлы әлсіретеді, иммундық жетіспеушілік пайда болады. Организмдегі жалпы реакцияларда аутотоксиндер күшейеді. Эндоэкологиялық тепе-теңдіктің бұзылысы жаңа аурудың пайда болуына себепкер болады.

Қазіргі уақытта эндоэкологиялық қалпына келтіру жүйесі қалыптасты. Бұл әдіс организмді токсиндерден тазарту үшін қолданылады. Қалпына келтіру жүйесі: 1)Дұрыс тамақтану; 2)Тазартуға арналған тамақтану; 3)Кезеңдік ашығу.

Жас кезеңдері I. Нәрестенің ана құрсағындағы даму кезеңі (антенаталдық): а) ұрықтың эмбриональдық даму кезеңі (ұрық) – алғашқы екі ай кезеңі; а) ұрықтың эмбриональдық даму кезеңі (ұрық) – алғашқы екі ай кезеңі; б) бала жолдасының даму кезеңі (ұрық) – 3 айдан бастап, 10 айға дейін даму кезеңі. II.Құрсақтық даму кезеңі 1.Жаңа туған (неонатальдық) сәттен бастап– 20 күн толғанға дейін ( 4 аптаға дейін); 2. Емдеу шағы 4 аптадан 12 айға дейін; 3. Сүт тістері пайда болу кезеңдері – 1 жылдан бастап 6-7 жасқа келгенге дейн: а) жоғарғы бала бақшаға баратын жас – 1 жастан 3 жасқа дейін; а) жоғарғы бала бақшаға баратын жас – 1 жастан 3 жасқа дейін; б) мектепке дейін жас – 3-тен 6-ға дейін. б) мектепке дейін жас – 3-тен 6-ға дейін. 4. Төменгі мектеп жасы – 7-11 жас (предпубертатты немесе балалық кез): - ұлдар – 10 жастан ке дейін - ұлдар – 10 жастан ке дейін - қыздар – 8-9 жастан ке дейін. - қыздар – 8-9 жастан ке дейін. 5. Жыныстық жетілу кезеңі (пубертаттік, жас өспірім, мектептегі жеткіншек жас): - ұлдар – 13-тен ға дейін; - ұлдар – 13-тен ға дейін; - қыздар – 12-ден 16-ға дейін. - қыздар – 12-ден 16-ға дейін.

Ересек адамның жас кезендері 1.Бозбалалық жас: ерлерде 17-ден 21-ге дейін, әйелдерде 16-дан 20-ға дейін 2. Кәмелеттік жас: ерлерде 21-ден 60-қа дейін, әйелдерде 20- дан 55-ке дейін. а) бірінші кезең: ерлерде 21-ден 35-ке дейін, әйелдерде 20-дан 35-ке дейін. Бұл кезде дененің өсуі тоқталады, ағза қызметтерінде межелі жетілу және тұрақталған қалыптық байқалады. б) екінші кезең: ерлерде 21-ден 35-ке дейін, әйелдерде 55-ке дейін. Бұл кезең нейроэндокриндік қайта қалыптасумен сипатталады. 3. Егде жас: – ерлерде және әйелдерде – 75-ке дейін. 4. Қариялық жас: – 75 жастан кейінгі кезен. 5. Ұзақ ғұмыр сүрушілер: – 90 жастан асқандар.