Психиатрия (психе – жан, иатрия емдеу) – психикалық аурулардың көріністерін, этиологиясын және патогенезін, ауру ағымының заңдылықтарын, мүмкін болатын асқынуларын, емдік шараларың және реабилитациясын қарастыратын ғылым.

Психиатрияның тарихи дамуы 1 Ежелгі кезең- ерте заманнан эллиндік медицинаның пайда болуына дейін.Бұл кезең науқастың ақаулы іс-әрекеттерінің примитивті-теологиялық түсінігін қарастырған. Жан аурулары бар науқастарға ешқандай медициналық көмек ұйымдастырылмаған. көзі:

2. Ерте гректік-римдік медицина –шартты түрде 6-7 ғасыр біздің эрамызға дейінгі уақытты қамтиды. Бұл кезеңде жан ауруы бар науқастарға көмек көрсетуге ынталана бастаған. Осы аурулар табиғи (нағыз) өзгерістер деп қарастырылған. Психикалық бұзылыстарды теологиялық тенденциядан тыс түсінуге алғашқы қадамдар (Гипократтық конституция және темперамент, истерия, ауру дамуында жан мен тәннің өзара әсері туралы зерттеулерінде) жасалға н. Гиппократ ( гг до н.э.): меланхолия, мания, френия, эпилепсия. Психикалық бұзылыстардын гуморальдік теориясы.

Сонымен қатар психикалық өзгерістері бар науқастарға көмек ұйымдас тыру орындары қарастырылған. Платон ( б.з.д.) алжасудың екі түрін ажыратқан: біріншісі құдайдың әсерінен, екіншісі жанның тепе теңдігінің бұзылысына байланысты деген. Осы кезеңде позитивті және негативті жанның класификациясы жасалған. Аристотель ( до н.э.) эмоцияларды сипаттаған (қорқыныш, үрей) және өте күшті эмоция – аффектіге бөлген. Гален депрессия қара өттің көп болып кетуінен деген тұжырым жасаған. Осы периодтың ең күшті ғалымы – Асклепиад болған. Ол психикалық науқастарды емдеуде мынадай әдістер қолданған: жарық және желдетілген бөлмелер, әуендер, ванналар, массаж. Асклепиад жедел және созылмалы ағымды ауруларды диффернциялауды және сандырак пен галюцинацияларды ажыратудың маңыздылығын айтқан. Ол психикалық аурулар эмоциональды куйзелу нәтижесі деп түсінді.

Авиценна ( б.э.) «Медицина канондарында» психикалық бұзылыстарға әкелетін екі фактор: қемақылдылық пен махаббат туралы айтады. Ол сонымен бірге адамдардың жануарға ұқсап, солардың істерін қайталау түріндегі ұстаманы (одержимость) сипаттады. Тағы да Авиценна дәрігердің психикалық науқаспен сөйлесу кезінде өзін қалай ұстау керектігі туралы

3. Орта ғасыр кезеңі (инквизиция) – ғылыми көзқарас деңгейіне дейінгі регресспен сипаттал ады. Науқастарға деген көзқарас қарама-қайшы, психикалық бұзылулар «сайтандар әсерінен» деп санау, қоғамда оларға деген жеккөрініштілікпен және оларды инквизиция алаңда өртеген болатын. Бірақ бұл кезеңде Парцельс химиотерапияны ұсынды және Шығыс медицинасы жақсы дамыды. Жан ауру бар науқастарға арналған алғашқы госпиталь ашылған (Багдад госпиталі), оны басқарған Гази болған. Гази науқастарды емдеуде психологиялық анализ бен емдік әдістер қолданған.

Қайта өрлеу кезеңі Леанардо Да Винчи ми анатомиясын және Микеланжело екеуі психикалық науқастардың мимикаларын суреттейді. Феликс Платтер ( ) : бірінші психикалық аурулардын жіктелуі. Психикалық аурулардын себептерін екіге бөлу: ішкі және сыртқы. Джероламо Кардано ауруды емдеу үшін науқас дәрігерге сену керек деген тұжырым жасайды. У.Харвей кардиоцентірлік теориясын ұсынады. Томас Сиденхем истерияның түрлері сипаттады.

4. 18 және 19 ғасырдың басы – психиатрияның медицинаға ену кезеңі (Ф.Пинель және Дж. Коннолли). Ф.Пинель реформасы ( ): науқастарды түрмеден шығарып; оларды ауру ретінде санау. Дж. Конноли (1828): шынжырлардан босату; Жан ауруы бар науқастарды қинамау принципі талқыланды. Психиатриялық көмек үшін ауруханаларын салу, онда зерттеу жұмыстарын жүргізу. Осы зерттеулер көмегімен симптоматологиялық психиатрия дамыған.

Кәзіргі замандағы психиатрияның негізгі тараулары Балалар, жасөспірімдер және гериатриялық психиатрия қарастырады жас шамасына байланысты психикалық бұзылулардың ерекшеліктерін. Наркология бұл алкоголизм, нашақорлық және токсикоманияның диагностикасын, емін және алдан алуын зерттейтін пән. Соттық психиатрия сот-психиатриялық сараптаманың және ортаға қауіпті іс- әрекеттердін алдын алуының негізгі қағидаларын іске асырады.

Әлеуметтік психиатрия назар аударады психикалық ауруларға алып келетін түрлі әлеуметтік факторларға. Психотерапия науқастарды түрлі психотерапиялық әдіс әсерлері мен емдейді. Сексопатология сексульді бұзылулардын емі мен алдын алуын қарастырады және жүргізеді. Әскери психиатрия әскедегі адамдарда психикалық бұзылулардың ерекшеліктерін қарайды. Экологиялық психиатрия экологиялық апаттар кезінде психикалық өзгерістерді қарайды

Психикалық ауруларға әкелетін негізгі факторлар: Экзогенді: Жұқпалы аурулар (тұмау, тонзилит, сепсис, сүзек, ревматизм, бруцеллез, энцефалиттер, менингоэнцефалиттер т.б.). Бас ми жарақаттары (мидың әр түрлі жарақаттары, соғып алу, шайқалу, жаралану мен жарылыс толқынынан зақымдану). Психикалық жарақаттар (күйзеліс жағдайлары, әлеуметтік факторлар (жанжалдар, тұрмыстық және жанұялық ұайымдар, жақын адамды жоғалту т.б. өте күшті эмоциялар). Уланулар (алкогольмен улану, нашақорлық, токсикомания, дәрімен улану, өндірістік улар). Физикалық фактор (температура (гипертермия, гипотермия), радиация, климат, географиялық орналасу, метеорологиялық өзгерістер т.б.).