КҮНКҮН КҮНКҮН

Күндіз, немесе "жарық күн" жер бетіне күннің түсуінен қалыптасқан жарқындық. Күнді бақылай келе, ғалымдар ерте кезден-ақ оның жұлдыздар арасында қозғала отырып, бір жылда аспан сферасының үлкен дөңгелегі бойымен бір айналым жасайтынын байқаған. Бұл үлкен дөңгелекті ежелгі гректер эклиптика деп атаған. Ол әлі күнге дейін астрономияда осы атауын сақтап келеді. Эклиптика зодиак шоқжулдыздары (гр. зодиакос куклос - жан-жануарлар дөңгелегі) деп аталатын 12 шоқжұлдыз арқылы өтеді. Олардың саны бір жыл ішіндегі айлар санына сәйкес келеді, ал осы шоқжұлдыздардың жиыны 'зодиак белдеуі деп аталады.күнніңКүндіжұлдыздараспанзодиакгр.шоқжұлдыз

К ү н зодиак шо қ ж ұ лдыздарыны ң ә р қ айсысында бір ай шамасында болады. С ө йтіп, К ү нні ң аспан сферасы бойынша жылды қ жолы эклиптика деп аталады дедік. К ү н эклиптика бойымен жылжи отырып, аспан экваторын 21 наурыз ж ә не 23 кырк ү йекке сейкес келетін, к ү н мен т ү нні ң те ң елу деп аталатын н ү ктелерде екі рет қ иып ө теді. К ү н мен т ү нні ң к ө ктемдегі те ң елуі н ү ктесі Балы қ тар шо қ ж ұ лдызында, ал к ү згі те ң елу н ү ктесі Таразы шо қ ж ұ лдызында боладыайаспан сферасыэклиптикаК ү н

Б ұ л к ү ндерде К ү н аспан экваторын басып ө теді, ал аспан экваторын аспан к ө кжиегі как б ө леді. Ендеше к ө кжиек ү стіндегі ж ә не астында ғ ы К ү н жолдары те ң, я ғ ни к ү н мен т ү нні ң ұ за қ ты ғ ы бірдей. 22 маусымда К ү н экватордан солт ү стікке қ арай мейлінше қ ашык орналасады. Б ү л е ң ұ за қ к ү н - жаз ғ ы к ү н то қ ырауы. 22 желто қ санда К ү н экватордан о ң т ү стікке карай е ң алыс қ ашы қ ты қ та болады. Б ұ л е ң қ ыс қ а к ү н - қ ыскы К ү н то қ ырау к ү ні.аспанжаз ғ ы к ү н то қ ырауыК ү н то қ ырау к ү ні

Ерте кезде К ү нні ң ж ұ лдыздар арасында ғ ы к ө зге т ү серлік қ оз ғ алысы К ү н бекітілген аспан сферасыны ң ж ұ лдыздар бекітілген сфера ғ а қ атысты қ оз ғ алысынан болады-мыс деп т ү сіндірілді. Алайда м ұ ндай т ү сіндіру сол кездегі кейбір философтарды кана ғ аттандырмады.ж ұ лдыздар

М ә селен, ата қ ты Пифагорды ң (б.з.б. V I - V F F. ) о қ ушылары К ү ннін ж ұ лдыздар арасында ғ ы к ө зге т ү серлік қ оз ғ алысы Жерді ң қ оз ғ алуы салдарынан болады деген болжам айтты. Біра қ б ұ л болжамды (Жерді ң ө з осінен айналатыны сиякты) ғ алымдар құ птамады, ал шіркеу о ғ ан м ү лдем қ арсы болды.Пифагорды ң

С ө йтіп, мы ң жылдан астам уа қ ыт бойы, Н. Коперникке дейін, ешкім Жерді ң қ оз ғ алатыны жайында с ө з етпеді. Қ азіргі кезде Жер ө з осін айнала т ә уліктік қ оз ғ алыс жасап қ ана коймай, сонымен қ атар К ү нді айнала, орбита бойымен бір жыл ішінде толы қ бір айналым жасап қ оз ғ алатыны туралы толы қ тай сенімді д ә лелдемелер бар. Сонымен, шын м ә нінде, К ү нні ң эклиптика бойымен жылды қ қ оз ғ алысы жал ғ ан к ө рініс болып табылады. Ол біз К ү нді ба қ ыла ғ ан кезде сана қ денесі ретінде тіпті де тынышты қ та болмайтын, я ғ ни ө зі де К ү нді айнала қ оз ғ алатын, Жерді та ң дап ал ғ анымызды ң салдарынан болады.Н. КоперниккеЖер

К ү нні ң бетінде к ө птеген ко ң ыр дактар болатыны белгілі. Мінеки, осы да қ тарды ң ө зара орналасуын ба қ ылай отырып, ғ алымдар оларды ң К ү нні ң шы ғ ыс шетінен батыс шетіне қ арай ы ғ ысатынын аны қ та ғ ан. Б ұ дан шы ғ атын қ орытынды: К ү н ө зіні ң ма ң айында ғ ы планеталарды ң қ оз ғ алыс ба ғ ытымен ө з осін айнала қ оз ғ алады. [ [

Назарлары ң ыз ғ а рахмет!