Зарубаева Лилия Елеуханқызы, қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Оқушылардың табиғатпен үйлесіміділік, табиғатты аялау туралы түсініктерін кеңейту.
І ІІ ІІІ -. -тақырып бойынша оқушылардың сөздік қорларын толық- тыру, жаңа сөздермен сөз тіркестерін, сөйлемдер құрату, сөйлету,жалпылау есімдік туралы түсінік беру; -сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру,белсенді ойлау,есте сақтау,ауызекі сөйлеу қабілеттерін дамы- ту; -қоршаған ортаны,табиғат- ты қорғауға баулу.
Балалар кезекпен өздерінің Жер анаға деген ізгі тілектерін білдіреді. Тілек Шөліркемей гүл тұрсын! (сол қолын жайып көтереді) Жерім жайнап құлпырсын! (оң қолын жайып көтереді) Нұрын сыйлап біздерге (екі қолын жоғары көтереді) Көкте мәңгі гүл тұрсын! (екі қолын төбесіне көтереді) Нұр сыйлаған күн ыстық (қолдарын жаяды) Ыстық бізге кең өлке (оң жаққа қарайды) Ыстық бізге тыныштық! (сол жаққа қарайды)
Жалпылау есімдігі Жалпылау, жинақтау мағыналарын білдіретін есімдіктің түрі жалпылау есімдігі деп аталады. Жалпылау есімдігіне бәрі, барлық, бар, барша, бүкіл, күллі, бүтін, түгел, тегіс деген сөздер жатады. Мысалы: Бар ойы өлең айтып, ән салалық. (А.). Тугел сөздің түбі бір, түп атасы Майқы би (мақал). Заттар мен құбылыстарды жалпылап, жинақтап айту үшін қолданылады. Жалпылау есімдік түбір тұлғалы -бар-күллі-бүкіл т.б және туынды тұлғалы болады – бар- /етістік+жұрнақ./ Бар, барлық, барша есімдіктері тәуелденеді.Бүкіл, күллі, бүтін есім-діктері тәуелденбейді (не имеют окончания притяжательности). Бұл есімдік жіктік жалғау қабылдамайды./эти местоимения не принимают личные окончания), бірақ көптеледі, септеледі. Септік жалғауы тәуелдік жалғаудан соң жалғанады. Мысалы: бәрі+лер+ің+мен.
Мәтінмен жұмыс Қоршаған ортаны қорғау-қазіргі кездегі өткір мәселелердің бірі.Ол-еліміздің болашағы,халық- тың байлығы. 5 маусым-Қоршаған ортаны қорғаудың дүние- жүзілік күні.Оның негізгі мақсаты-табиғатты қор- ғау мәселесіне жұртшылықты шақыру.Ол мереке ретінде табиғатты қорғауға арналған.Әр түрлі ойын-сауық,ағаш отырғызу,сурет салу,саябақтар- ды тазалау сияқты жұмыстар өткізіледі. Келер ұрпаққа жасыл орман,мөлдір де таза өзен-көл мен таза ауа қалдыру-біздің борышымыз.
Тыныштық сәті (музыка)
Өздік жұмыс.Берілген сөйлемдерден жалпылау есімдіктерін тауып,астын сызыңдар. 1.Бір құмырсқа барлық құмырсқаға жол көрсетіпті.2.Құстың ұшатынын жұрттың бәрі біледі. 3.Еріншектік-күллі дүниедегі өнердің дұшпаны.4.Баршаның міндеті-табиғатты қорғау. Берілген сөйлемдерден жалпылау есім- діктерін тауып,астын сызыңдар. 1.Бір құмырсқа барлық құмырсқаға жол көрсетіпті.2.Құстың ұшатынын жұрттың бәрі біледі. 3.Еріншектік-күллі дүниедегі өнердің дұшпаны.4.Баршаның міндеті-та- биғатты қорғау.
Сөздікпен жұмыс қоршаған орта- окружающая среда мәселе-проблема болашақ-будущее мөлдір-прозрачный
ЗАТ ЕСІМ+ЕТІСТІК СЫН ЕСІМ+ЗАТ ЕСІМ
ІІІ деңгей 1.Мәтінге ат қойып,орыс тіліне аударыңдар. 2.Есімдіктерді теріп жазыңдар. 3. Қоршаған сөзіне фонетика- лық талдау жасаңдар.
ІІ деңгей 1.Мәтінге жоспар құрыңдар. 2. «Қоршаған ортаны қорғаудың дүние- жүзілік күнінің мақсаты қандай?» деген сұраққа жауап беріңдер.
І деңгей «Қоршаған ортаны қорғау» тақырыбына бағдарла- ма жасаңдар.
3-тапсырма.Қабырға газетіне бағдарлама жасаңдар. «Табиғатты қорғау» тақырыбына газет шы- ғару.
Қорықтар неге керек? Өндірісі дамыған елде кейбір жан-жануарлар мен өсімдіктер дүниесі өзінің алғашқы табиғи тіршілігінен айырылып қалмақ. Олар азайып,жылдар өткен соң,мүлдем құрып кету қаупі туады. Құстар сайрап,көбелектер ұшып,гүлдер гүлдеп тұруы үшін біз өз Отанымыздың табиғатын жан-жақты қорғауға тиістіміз.Қайткен күнде де табиғат өзінің табиғи қалпын сақтауы қажет. Өзімізді қоршаған табиғи ортаны,табиғатты аялай құрметтеп,тани білейік.Қорықтарға барғанда ешбір аңға,құсқа тиіспей,гүлдер мен өсімдіктерді жұлып,таптамау керек.Табиғатты ар-ожданы таза, саналы адамдар ғана қорғай алады. Елімізде табиғат байлығын:ормандар мен өсімдіктерді,жануарлар мен аң-құстарды қорғап,сақтайтын қорықтар көп.
,,,,,,,,,,,,