Ас қ азан-ішектік қ ан кетуге байланысты жасалатын ш ұғ ыл эндоскопия кезінде мынадай с ұ ра қ тар ғ а жауап беру қ ажет: 1. Ас қ азан-ішек жолдарын зерттеу кезінде қ ан кету бар ма? Егер қ ан кету орны ал ғ ан жа ғ дайда то қ татыл ғ ан ба, немесе жал ғ асып жатыр ма? 2. Егер қ ан кету то қ та ғ ан болса, қ ан кетуді ң қ айталану қ аупі бар ма, ә лде жо қ па? 3. Егер қ ан кету жал ғ асып жат қ ан болса, оны ң сипаты мен екпіні қ андай? Жал ғ асып жат қ ан капиллярлы қ қ ан кету ме, немесе орташа к ө ктамырлы қ қ ан кету ме, и ә қ ар қ ынды артериалы қ қ ан кету ме? 4. Қ ан кетуді ң себебі не ж ә не қ ай жерде орналас қ ан?

М ә селен, тромбтал ғ ан қ антамырлар ж ә не кілегейлі қ абы қ ты ң кемістігіндегі (дефектіндегі), каллезді, ә сіресе пентрациялан ғ ан жараны ң ортасында ғ ы ұ йынды қ ан қ айта кетуге к ү дікті, керісінше, тайыз, ша ғ ын гиперемия валымен қ оршал ғ ан ж ә не ірі қ антамырлар айма ғ ынан тыс орналас қ ан, тромбы аз пигменттелген, т ү бі таза жаралардан қ ан кету ы қ тималдылы ғ ы аз. Жал ғ асып жат қ ан капиллярлы қ қ ан кету ә р қ ашанда консервативтік емні ң к ө мегімен то қ тайды. Орташа к ө ктамырлы қ қ ан кету де консервативтік шаралар кешенін ж ү ргізу ар қ ылы то қ татылуы м ү мкін. Жал ғ асып жат қ ан артериалы қ қ ан кету оперативтік емге к ө рсетім болып табылады. Диаметрі 2,0 мм-ден ж ә не одан да астам артериядан қ ан кету консервативтік ем к ө мегімен то қ тамайды деп есептеледі.

Емдеу.Ас қ азан-ішектік қ ан кетулерді емдеу к ү рделі де қ иын м ә селелерді ң бірі. Емдеу аурухана ғ а дейінгі кезе ң де басталуы тиіс.Ал ғ аш қ ы д ә рігерлік к ө мек қ арапайым, біра қ мынандай міндетті шаралардан т ұ рады: 1) қ ата ң т ө сектік режим ж ә не зембілмен тасымалдау, талып қ ал ғ ан жа ғ дайда - Тренделенбург жа ғ дайына к ө шіру; 2) эпигастрий айма ғ ына сал қ ын басу; 3) к ө ктамыр ғ а немесе б ұ лшы қ етке 1 %-ды қ викасолды ң 3- 4 мл ерітіндісін жіберу, к ө ктамыр ғ а 10 %-ды қ кальций хлоридіні ң 10,0 мл ж ә не дицинонды (12,5 %-ды қ 2-4 мл) жіберу; 4) ж ұ тымдап эпсилон-аминокапрон қ ыш қ ылын, антацидтер мен адсорбенттер (альмагель, фосфалюгель ж ә не т.б.) ішу. Кризистік гиповолемияда вазоконстрикторлар инфузиясы – адреналин гидрохлоридіні ң 0,1 %-ды қ ерітіндісі 2,0 мл.

Стационарда ас қ азан-ішектік қ ан кетумен т ү скен нау қ астар ғ а к ө мек ұ йымдастыру шараларынан басталады. Нау қ астарды зембілмен (каталкамен) қ ар қ ынды ем б ө лемлеріне жеткізеді. Ауыр жа ғ дайларда, алды ңғ ы кезекте, нау қ асты талу жа ғ дайынан (коллапстан) шы ғ ару шараларын қ ол ғ а алу қ ажет: қ ан кетуді то қ тату, қ аназдылы қ ты ж ә не жара ауруын емдеу.

Кешенді консервативтік ем, аз м ө лшердегі қ ан кетуде, ә сіресе жас адамдарда жа қ сы н ә тиже береді. Осы ма қ сатта, қ ата ң т ө сектік режимнен, жергілікті сал қ ын басудан ө зге д ә рілік гемостатикалы қ шараларды жал ғ астырады. Артериалы қ қ ан қ ысымын қ атты к ө теретін д ә рі-д ә рмектерді қ олданудан са қ тану қ ажет. Артериалы қ қ ан қ ысымы к ө терілуге бейім нау қ астар ғ а бірнеше к ү н бойы бас қ арулы гипотония ж ү ргізіледі. Ас қ азан қ абыр ғ асында ғ ы тромбты ң еруін (лизисін) алдын-алу ма қ сатында қ оректендіруші қ оспаларды (сал қ ындатыл ғ ан с ү т, белокты қ препараттар, кілегейлер ж ә не т.б.) қ ан кетуді ң қ айталануын ба қ ылау қ ызметін ат қ аратын ас қ азан с үң гісі ар қ ылы жібереді. Бірінші т ә уліктен бастап нау қ астарды ң ішегін ө зегін клизмалар к ө мегімен к ү н сайын тазалау қ ажет. Ішекте т ұ рып қ ал ғ ан қ ан міндетті т ү рде шіриді, алкалозды ң, гиперазотемияны ң ж ә не жалпы интоксикацияны ң к ү шеюіне ы қ пал етеді. Ас қ азанды с үң ігмен босату да интоксикацияны, к ө кетті ң жо ғ ары т ұ руын азайтады. Ш ұғ ыл операция ғ а к ө рсетімдер болма ғ ан жа ғ дайда кешенді гемостатикалы қ ж ә не жара ғ а қ арсы консервативтік емді жал ғ астырады.

Эндоскопия тек диагностикалы қ қ ана емес, сонымен қ атар, емдік процедура болып табылады. Қ ан кетуді ң к ө зін тауып, ұ йынды қ анды ал ғ аннан со ң, қ ан кетуді эндоскопиялы қ жолмен артерияны ң катетерлік эмболизациясы, электрокоагуляция, диатермо-лазерлік коагуляция, гемостатиктерді (тромбин, аминокапрон қ ыш қ ылы, 0,5 %-ды қ новокаин ерітіндісімен адреналин, қ анап т ұ р ғ ан жараны лифузольмен, пленка т ү зушілермен – левазанмен өң деу ж ә не бас қ алары) жергілікті пайдалану ар қ ылы то қ тату ғ а тырысады. Жара қ антамырыны ң айналасына фотокоагуляция жасау қ ан кетуді к ө п жа ғ дайда то қ татады. Ас қ азанды жуу да жергілікті емдеу ә дісі болып табылады.

Ас қ азан-ішектік жаралы қ қ ан кетулерді ң сипаты емді басым к ө пшілігіне жо ғ арыда атал ғ ан консервативтік шаралардан бастау ғ а м ү мкіндік береді. Осы шаралар н ә тижесінде % жиілікте т ұ ра қ ты гемостаз ғ а қ ол жеткізуге болады. Ә рі қ арай нау қ астар ғ а оперативтік емге к ө рсетімдерді аны қ тау ж ә не дайындау ма қ сатында толы қ тексеру ж ү ргізеді. Дегенмен, нау қ астарды ң %-ына оперативтік ем қ ажет болады. Орындалу мерзіміне байланысты оперативтік араласулар 3 т ү рге б ө лінеді: ш ұғ ыл (жедел), жеделдеу (мерзімдік) ж ә не жоспарлы.

Ш ұғ ыл ( қ ан кетуді ң шы ң ында) операциялар мынадай ө мірлік к ө рсетімдер бойынша жасалады: 1) то қ тамайтын профузды қ ан кетулер; 2) то қ татыл ғ ан профузды қ ан кетуді ң стационарда қ айталануы; 3) қ ан кету мен перфорацияны ң қ осарлануы. Жеделдеу операциялар ғ а қ ан кету то қ татыл ғ аннан кейінгі 2-3 т ә улік ішінде жасалатын операциялар жатады. Олар ғ а к ө рстемідер мыналар: 1) к ө лемі ү лкен іргелес а ғ залар ғ а пенетрациялан ғ ан созылмалы каллезді жаралар; 2) жараны ң малигнизациясы немесе малигнизация ғ а к ү діктену; 3) массивті қ ан жо ғ алт қ ан, жаралы қ анамнезі ұ за қ, егде тарт қ ан нау қ аста ғ ы т ұ ра қ сыз гемостаз белгілері.

Жоспарлы операциялар қ ан кету то қ татыл ғ ан, орташа д ә режеде қ ан жо ғ алт қ ан нау қ астар ғ а ә детте, 3 аптадан со ң, толы қ тексеру ж ү ргізіліп, к ө рсетімдер аны қ тал ғ ан со ң жасалады. К ө рсетімдер мынадай: 1) ұ за қ жаралы қ анамнез; 2) қ ан кетуге дейін ж ү ргізілген консервативтік ем курсыны ң н ә тижесіздігі; 3) қ айталап қ ан кету; 4) ал ғ аш рет аны қ тал ғ ан созылмалы каллезді жара. Қ азіргі кезде 12 елі ішек жарасынан жедел гастродуоденалды қ қ ан кетулерге байланысты жасалатын т ү бегейлі, ш ұғ ыл хирургияны ң талаптарына сай оперативтік араласуды ң негізгі т ү рі ба ғ аналы қ (стволовая) ваготомия ж ә не пилоропластика болып табылады. Б ұ л операция кезінде қ анап т ұ р ғ ан жара кесіп алынады немесе тігіледі.

Ас қ азан жарасынан қ ан кетуде нау қ асты ң жа ғ дайы компенсациялы бол ғ ан жа ғ дайда ас қ зан резекциясы немесе пилоропластикамен ба ғ аналы ваготомия жасалады. Алын ғ ан тіндерге жедел гистологиялы қ зерттеу ж ү ргізіледі. Қ анап т ұ р ғ ан қ антамырды (жараны) тігу сия қ ты паллиативтік операциялар суб- ж ә не декомпенсациялы қ ан жо ғ алт қ ан ж ә не қ ан кету жал ғ асып жат қ ан, ауыр қ осымша дертті, операция к ө лемін, ә сіресе резекциялы қ т ә сілдерге дейін ұ л ғ айтуды к ө тере алмауы м ү мкін нау қ астар ғ а жасалады. Ас қ орыту жолдарыны ң жо ғ ар ғ ы б ө ліктерінен қ ан кетумен ж ү ретін бас қ а дерттердегі емдік тактиканы ң ө зіндік ерекшеліктері бар, атап айт қ анда:

Меллори-Вейс синдромында егер консервативтік емнен н ә тиже болма ғ ан жа ғ дайда, ас қ азанны ң жо ғ ар ғ ы б ө лігіндегі гастротомия, өң еш пен кардияны ң кілегейлі қ абы ғ ыны ң сызы қ ты жыртылуларын тігу ұ тымды оперативтік араласу болып табылады. 3. Ісік текті қ ан кетулерде: - ас қ азанны ң қ атерлі ж ә не қ атерсіз ісіктерінен қ ан кетуге байланысты жасалатын резекциялар ісіктерді ң сипаты мен орналас қ ан жеріне с ә йкес келетін к ө лемде жасалады; - ісік резектабелді емес бол ғ ан жа ғ дайда ж ә не ісікті ң сипатына с ә йкес операциялар жасау ғ а жа ғ дай болма ғ анда гастротомия ж ә не қ ан кету к ө зіне гемостатикалы қ ә сер ету шаралары ж ү ргізіледі ж ә не қ ан кету к ө зі орналас қ ан айма қ ты ң а ғ задан тыс қ антамырлары байланады.