Орындаған: Аманатаева М ө лдір Балғожина Нарқыз
Ядро б ө лшектерінің шығу тегі Атом ядросының заряды Атом ядросының массасы Атом ядросының байланыс энергиясы
1911 ж. Резерфорд α-бөлшектердің шашырауына жүргізген тәжірибелерінің негізінде атомның центрінде оң зарядтыатом массасының барлығы дерлік жинақталған ядросы бар деген қорытындыға келді. Ядроның құрамына саны ядроны айнала қозғалатын электрон санына тең (атом электрлік бейтарап болғандықтан) протон кіретіні белгілі болды. Резерфордα-бөлшектердіңатом массасыныңэлектронпротон 1920 ж. Резерфорд ядро протондар мен нейтрондардан тұрады деген пікір айтқан ж. ағылшын физигіД.Чедвик Резерфордтың лабораториясында нейтронды ашқан. Нейтрон ашылғаннан кейін-ақ ядроның протонды-нейтрондық моделі ұсынылды: ядро протондар мен нейтрондардан тұрады.. Д.Чедвикнейтронды
Атом ядросы протондар мен нейтрондардан (нуклондардан) құралатын атомның ең ауыр, орталық бөлігі.протондарнейтрондардан
Атом ядросының негізгі сипаттамаларының бірі оның электр заряды болып табылады. Атом ядросының зарядын алғаш рет 1913 жылыГ.Мозли өлшеген. :электр заряды1913Г.Мозли
Ал ядроның зарядын тікелей өлшеуді ағылшын физигі Дж.Чедвик 1920 жылы жүзеге асырды. Атом ядросының заряды элементар электр зарядының Менделеев кестесіндегі химиялық элементтің реттік нөміріне көбейтіндісіне тең болады:Дж.Чедвик1920Менделеев кестесіндегі Сонымен, Менделеев кестесіндегі химиялық элементтің реттік нөмірі кез келген элемент атомының ядросындағы оң зарядтардың санымен анықталады. Сондықтан элементтің реттік нөмірін зарядтық caн деп атайды.Менделеев кестесіндегі
Атом ядросының физикалық физикалық қасиеттері оның зарядымен қатар массасымен де анықталады. Ядроны сипаттайтын шамалардың ең маңыздыларының бірі масса.масса Ядролық физика иондар мен атом ядросының массасын көбінесе масс- спектрографтың көмегімен анықтайды.Ядролық физикаиондар
Зерттелетін заттың атомдары иондық к ө зде (ИК) оң иондалып, ә лсізэлектр ө рісінің ә серінен диафрагма арқылы ә р түрлі жылдамдықпен ө теді. ж ә не диафрагмалары арасында оң иондар электр ө рісінде үдемелі қозғалады. Ж ә не осы мезетте оң иондарға индукциясы болатын ма гнит ө рісі де ә сер етеді. Осылайша үдетілген оң иондар, оған бір-біріне перпендикуляр бағытталып ә сер ететін электр ж ә не магнит ө рістері арқылы сұрыпталып ө теді. диафрагма арқылы бұрылмай ө туі үшін немесе шарты орындалуы керек. Бұл теңдеуден жылдамдықты анықтайық:электр ө рісініңиондарғама гнит ө рісі
Осы жылдамдыққа ие болған оң иондар біртекті магнит өрісінде орналасқан ВК вакуумдік камераға өтеді. Магнит өрісінің индукция векторывакуумдікМагнит өрісінің индукция векторы иондардың жылдамдық векторына перпендикуляр орналаскан. Магнит өрісінде козғалған оң иондарға модуліМагнит өрісінде болатын Лоренц күші әрекет етеді. Иондар осы күштің әрекетінен шеңбер бойымен қозғалады. Жартылай шеңбер сыза отырып, массалары бірдей иондар ФП фотопластинаның түрлі орындарында тіркеледі немесе болғандықтан, ионның массасынИондар
Атомдық және ядролық физикада бөлшектердің массасын анықтағанда массаның атомдық бірлігі деп аталатын шама қолданылады. 1 м.а.б. = 1, кг (массаның атомдық бірлігі). Протонның массасы мен заряды: m p =1836m e 1, кг, e 0 =1, Кл. Нейтронның массасы: m n =1839m e. Нейтрон электрлік бейтарап бөлшек болып табылады.
Ядролық физикада аса маңызды роль атқаратын ұғым ядроның байланыс энергиясы. Байланыс энергиясы ядроның орнықтылығын түсіндіруге айқындауға мүмкіндік береді. Ядролық б ө лшектердің - протондар мен нейтрондарды к ө бінесе нуклондар деп атайды. Нуклондар ядро ішінде ядролық күштермен мықтап ұштасқан. Нуклондарды ядродан б ө лу үшін к ө п жұмыс істелініп ж ә не ядроға ед ә уір энергия беру қажет. Ядроның толық энергиясы екі б ө ліктен: оны құрастыратын нуклондардың тыныштық күйіндегі энергиясы мен осы нуклондардың ө зара ә сер энергиясынан - байланыс энергиясынан тұрады.
Сонда ядроның байланыс энергиясы дегеніміз - ядроны түгелімен жеке нуклондарға ыдырату үшін қажет энергияны айтамыз. Энергияның сақталу заңына сәйкес, жеке бөлшектерден ядро түзілгенде бөлініп шығатын энергия мен байланыс энергиясы өзара тең. Кез келген ядроның байланыс энергиясын оның массасын дәл өлшеу арқылы анықтауға болады.Эйнштейннің Е=тс2 қатынасын пайдалана отырып, байланыс энергиясын есептеуге болады.
Жеке нуклондардың массасынан осы нуклондардан құралған ядроның массасының айырмасын массалар дефектісі деп атайды. немесе Ядроның байланыс энергиясы деп ядроны құрамды нуклондарға жіктеуге қажетті энергияның мөлшерін айтады. мұндағы: с- вакуумдегі жарық жылдамдығы, ядроның массасы. Бір нуклонға сәйкес келетін байланыс энергиясын меншікті байланыс энергиясы деп атайды..