Тақырыбы: Қазақстан аумағындағы этникалық үдерістер және қазақ халқының қалыптасуының кезеңдері Орындаған:Амангелді Д.Ж Факультет:Медициналық аллодын алу ісі 102«Б» Қабылдаған : МЕББМ Қазақ-Рэссей Медициналық Университеті

Жоспар: 1.Кіріспе 2.Негізгі бөлім а.ХIX ғасырдың екінші жартысындағы Қазақсанның әлеуметтік және саяси дамуы б жылдардағы реформа в.Қоныс аударушылар деревнясы г.Жетісудағы жер өңдеудің дамуы д.Қоныстандыру саясаты е.Урбанизация. ж. Сауда,жәрмеңке кәсіпшілігі 3.Қорытынды 4.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе ғасырдағы Қазақ тарихы алуан тарғдырлы сипаттағы оқиғаларға толы жылдардағы қазақ билеушілерінің едәуір юөлігі Рэссей империясының басшылық рөлін ресми түрде танниды.Бұл Қазақстанды өз тәуелсіздігінне,мемлекеттігінне айырылуына әкеліп соқтырып шин мәнінде отарға айналлоды.Рэссей билігін мойындауға мәжбүр болған алғашқы күндердне бастап-ақ қазақ халқының бұрынғы тәуелсіздігін,мемлекеттігін қалпына келтіру жолындағы ұлт-азаттық соғыстар кезеңі бастарды.Халық наразылығын тұтануына екінің бірінде ұлттық және әлеуметтік қысым жасау арандатып отряды. Қазақстанның кезеңінің тарихына әсірэссе оның түйінді мәселелеріне отандық тарих негізінне еліміз тәуелсіздік алғаннан соң,яғни 1991 жилы кейін баса назар удара бастарды.Бұл түсінікті де,өйткнеі шьет аймақ халықтарын сол кезде отар елдер халықтары аталатынында,жабайылар тарихи мәселелері өкне кездерде империялық өктемдіктің және марксизмнің қасаң қағидасы,тоталитарум жеке адамға табынушылық идеологиясынның ықпалымне көбіне бұрмалаушылыққа ұшыратылады ғасырлардағы Қазақстан тарихы Еуразия даласының тұрғсынан пайымдаллоды. Рэссей мемлекетінің құрамындағы қазақ халқы тарихының ең жеке тесті жақтарына зерттеушілердің назарян отандық тарихына қол жеткне деңгейінне аудару қажет

Негізгі бөлім: Онсызда ұлғайып алған империя құрамында Қазақстанның қосылуы аяқталған жағдайда оның орналасқан геосаяси жағдайы әскери жағынан алғанда әлсіз Қоқан және Хиуа хандықтарын таптап тастап,бірінші отаршыл империя-Англияның Шығыс Түркістан ауданына неуін жоққа шығаруға мүмкіндік беретін еді,ал бұған Қазақ өлкесі кедергі болып қала бергне.1820 жылғы Қазақ даласы әскери- топографиялық жағынан суреттелетін журнал дан мыналарды оқуға болады.Ұлы Петр орыстардың белснеді судасын кеңейтуге ұмтылып және өзі дүниеге кеңінне қарай келіп,Үндістанға көз тоқтатты екі жақты қатинастарды түбірінне өзгерткісі келгне ол суда қатинастарын кеңейтуді ғана ойлап қоймай,Хиуа,ал седан соң Бұхара билеушілерін,снедай-ақ өзі алтынға бай құм табуға үміттнегне,Яркеть қаласын өз билігіне бағындыру мақсатымне стратегиялқ қадам жасауға бел баллады Рэссей империясының экономикалық мүдделері,Петербургтің ғаламат саяси жоспарларымне қатар,патшаның стратегиялық болжамдарын ұстана отырып,оның Орталық Азияның түкпіріне қарай біртіндеп ілгерілеуін тез детей түсті. Жоғарыа этап өтілгне мән-жайлармне қоса,ұкіметтің Оңтүстік-Шыңғыс Қазақстанның сол кезге қарай саяси оқшаулығын сақтап қалған шекаралық аудандары орталық басып алу және байырғы халықтың ғасырлар бойы ірге тепкне орындарынан ашықтан-ашық ығыстырылып шығарылуы себепті қытай жағына ауып,қабылдауы мүмкін днеег қауіптері де хандық институтының жойылуын тездетті.

1871 жилы Абылойдың қайтыс болуы,оның толпы жатқан ұрпақтары арасындағы кикілжіңдер хан билігін әлсіретті.Ол былой тұрсын,1795 жилы екі сұлтан,19 ақсақал және қазақ императрица 2Екатеринаның атина Уәлиді хан тағынан тайдыру туралы өтініш жіберді жылғы 27 желтоқсанда Сібір әкімшілігі бодандыққа ант беруді әзірлеп,Есіл,Верхнеиртышек,Алтай шептерінің барлық бекіністеріне жіберді. Мұндай пәрмнедер Орта жүздегі жағдайды керісінше,шиелнеістіре түсті және біршама тыныштыққа қарамастан,ең көрегне сұлтандар,белер,ақсақалдар көптегне қазақ ауылдары төніп кале жатқан қауіпті сезініп,бөтне елдерге әсірэссе Шыңжаңға қашып,Орта Азия иеліктері шегіне кқшіп кетті жылғы 22 маусымда патша Сібір губернияларына арналған мекемелер,Бұатаналардыбасқару туралы жарғы,Этаптар туралы жарғы,Еңбек міндеткерлігі туралы ережелер,Астық қорлары,шаруалар мне бұратаналар арасындағы борышкерлік міндеттемелер туралы ережелер үшін негіз болған 10 заңды бекітті. Сібір мекемелеріне сәйкес,Азиялық Рэссей 2 гнеерал-губернаторлыққа орталығы Тобыл болған Батыс Сібір,орталығы Иркутск болған Шығыс Сібір гнеерал- губернаторлыққа бөлінді.

Қазақстандағы жылдардағы реформа патшалық Рэссейдің отаршлдық саясатының маңызды бөлігінің бірі болып табылады.Өйткнеі,ол әкімшілік құрылыс,жер қатинастары,сот құрылысы,халыққа білім беру,дін мәселесі сияқты қазақ қоғамының шешуші салаларының бәрін қамтыған болатын. Қазақстанға әкімшілік басқару жүйесін негізудегі патша үкіметінің алтына қойған басты мақсаты аймақтағы отаршылдық саясатын күшейту баллоды.Осыған орай,1867 жилы 11 шілдеде патша жарлығы империя құрамында Түркістан гнеерал-губернаторлықтары құрылды.Реформаның ең басты және негізгі міндеті-Қазақ даласын Рэссей басқа бөлікттерімне бірте-бірте қосып жіберу үшін Рэссейге бағынышты халықтарды бір басқару жүйесінің құрамына біріктіру.Сөйтіп,ойға алған іс-шараларды оңтайлы жолмне оңай әрі тез жүзеге асырып отыру жж реформалардағы басты бағыттардың бірі Қазақстанда күшті әскери- бюрократиялық аппарат құру баллоды.Ол аппарат әр түрлі жеңілдіктерге анағұрлым жоғары еңбекақы,екі эссе төлем,қызметтне босаған кездегі жоғарғы зейнетақыға қызығатын чиновниктердне құраллоды.Бұл тұста гнеерал-губернаторлардың билік шараларын іске асыратын басқару жүйесі мынадай үш бөлікке бөлінді:облыстық басқармалар,уездің басқармалар және жергілікті басқармалар.Облыстық әкімшіліктің басқарма басшылығында әскери және азаматтық билік ететін әскери- губернатор тұрды.1868 ж Ережнеің бабында дала облыстарының әсери- губернатор лары облыстардағы әскери қолбасшыларға теңестірілетіні көрсетілгне және де олар өз облыстарының аумағындағы орналасқан қазақ әскерлерінің тағайындалған атаман дары болып саналатын

Қазақстанның қоныс аударушылар деревнияларындағы шаруа қожалығы бірқатар себептерге-пайда болған жеріне,уақытына,құрылу жағдайларына және басқаларына байланысты негізгі құрылымдары бойынша тіпті нақты алынған аймақтың өзінде де бір-бірінне ерекшелнееді.Оның ең дағдылы белгілері мне даму сарындарын анықтау үшін неғұрлым объективті көрініс берегу мүмкіндік туғызатын езды-көпті анық директор келтіру әбдне орынды. Қазақстан аумағындағы ғасырдың баындағы шаруалар қожалықтарына мейлінше тән көрсеткіштерді қарастыра отырып ең олд мне оның жұмыс істеуінің едәуір ұзақ кезеңін этап өту керек.Қоныс аударушылардың бұрынғы мекнеднеег жерлеріндегі жағдайларына қарағанда,олардың ең кедей топтар емс екнеін айтуға болады,мұны өз егістігі мне жалға алған егістігінің де мөлшері дәлелдейді.Қоныс аударушылар қожалығының басқа да зерттеушілеріне сілтеме жасайтын белгілі статистик П.П Румянцевтің бақылауына қарағанда,қоныс аударған шаруалардың әл-ауқатының өсуә немэссе құлдырауы жылдан кейін ғана шаруашылықтың мезгіліне емс,қайта жалпы экономикалық жағдайларға байланысты болған.Бір ғажабы,қоныстандыру кезінде ақша сомасының мөлшері шаруашылықтың қалыптасуында шешуші рөл атқармаған.Мұнда басқа факторлар және бірінші кезекте,әрбір адамның кәсіпкерлік қабілеті айқындаушы болған.

Жетісуда егіншіліктің дамуына 19 ғасырдың жылдарында Шығыс Түркістаннан қоныс аударған ұйғырлар мне дүнгнедер бірдне бір ықпал етті.Қоныстандыру екі кезеңде баллоды.Бірінші кезеңде 1877 жилы Томақ ауданына шэньси дүнгнедерінің бір чтобы келді жылдары,Санкт-Петербург шартына сәйкес,Іле өлкесінне ұйғырлар мне дүнгнедердің негізгі көпшілігі қоныс удары 1884 жылдың басы на қарай Жетісуда 9572 ұйғыр отбасы және 1147 дүнгне отбасы баллоды.Олар былойша қоныс тепті 4477 ұйғыр отбасы Жаркнет учаскесі шеңберінде,Өсек және Шарын өзнедерінің бой на,өалған көпшілік бөлегі-5275 отбасы Верный уезінде Шелек және Талғар өзнедерінің аралығына орналасты,снедай- ақ Верный қаласына орын тепті. Қоныстанушылардың жаңадан 5 болыс Жаркнет және Кетпне,Ақсу- Шарын,Малыбай,Қарасу болыстары құрылды.1897 жылғы санақ бойынша қоныстанғандар санында дүнгнедер-14130,қйғырлар адам баллоды.Селодағы және қаладағы ұйғыр мне дүнгне халықтары өздерінің әкімшілігі,мешіті және оны басқаратын дінбасы адамы бар қауымдарға бөлінді.Қоныстанушылардың кедейлнегне бөлігі алғашқы кездерде өздеріне берілгне үлесті жердің шағын учаскалерін ғана игре аллоды.Ауқатты дүнгнедер мне ұйғырлар өз шаруашылықтарын рынок талаптарына бейімдеп,негізінне алғанда техникалық дақылдар екті.

Қазақ өлкесінің бірте-бірте капиталистік қатинастар өрісіне тартылуы халықтың экономикалық өміріне,этап айтқанда суданың нисаны не мазмұнна аз өзгеріс негізгне жоқ.Ішкі суда екі нысанда айырбас және ақша арқылы жүзеге асырлды.Егер соңғысын көбінэссе бүкіл өлкнеі жайлапорналасқан орыс-украин шаруа тұрғындары және қазақ станциалары жүргізсе,айырбасты көбінэссе көшпелілер фасады. 60-жылдардағы әкімшілік реформалардың жүргізілуіне,Орталық және Солтүстік Қазақстанның бай табиғи ресупһрстарын шаруашылық жағынан игеруді кеңейту жөніндегі үкімет саясатының белснеді жүргізілуіне байланысты экономикалық өмірді жандандыра түскне жаңа орталықтар,этап айтқанда Ақмола,Павлодар,Қарқаралы,Баянауыл,Қазалы,Жаркнет пайда болады.Айырбас судасы 19 ғасырдың орта шнеіне дейін Петропавл,Орынбор,Семей тарихында болғанындай қаланың өзінде емс,қайта аталған қалалардың шегінне тыс едәуір қашықтықта жүргізілді. Шаруашылық жандануының жеткіліксіздігі және тұтас алғанда ауыл қауымның неғұрлым бірыңғай өз күнкөрісінің сақталуы себепті оңтүстік аймақтарда жаңа шаруашлық қоныстар ішкі судада зорь табыстарға жетті.

Ішкі суда көбінэссе ақшалай нысан алып,алыстағы далалық аудандарды барған сайын қамти берді,суда куәліктерінне алынатын арнаулы қаражат қазынаны едәуір байты.Мәселне,нақ сол Сырдария облысы бойынша 891 жилы ,1894 жилы , жилы , жилы ,25 сомды құрады.Ірі қоныстарға ірге тепкне судагерлер саны да едәуір өсті. Ішкі саудының ауқымы елеулі болғанына қарамастан,жолдардың тым жайсыз жағдайы судагерлерді заттарын негізінне дәстүрлі екі әдіспне арбамне және түйеге артып тасуға мәжбүр етті.Түйеге артылатын қалыптыы жүк-16 пұт,ал алыс жолға шықпаған кездегі әлемді түйеге артылатыны пұт,түйеге артылатын әдеттегі тең,мысалы,Түркістан ауданында 8 пұтқа тең баллоды жилы Ургада орыстың тұңғыш коммерциялық фирмасы құрылды,онымне көп ұзамай Үлбі,Алтай,Бұқтырма сияқты қыстақтар арқылы Өскемне көпестері байланыс орнатты.Моңғолияға Бұқтырма жолы апарды,тауарлар да,сол арқылы жеткізіп отряды.

Жәрмеңке Қазақстанның экономикалық дамуының айқындаушы факторларының құрамдас бөлігі.19 ғасырдың ортасындағы сияқты олар көшпелілер мне отрықшы ауыл халқының арасындағы делдаллодық міндеттерді жүзеге асырды. Ең олд мне рынокты малмне қамтамасыз етуші-қазақтар мне малмне суда жасаушылар арасында неғұрлым тұақты суда байланыстарын орнатуға кедергі жасаған қатинас жолдарының жеткілікті дамытылмауымне түсіндіруге болады.Екіншідне-жәрмеңке судасының қалыптасқан дәстүрлері талаптарымне көшпелілердің жеткілікті түрде таныс болуымне,үшіншідне-сол кездегі статистикада этап өтілгнедей даладағы байырғы мекнедеушілердің көшпелі тұрмыс-салтымне түсіндіріледі,төртіншідне-жәрмеңкеде көшпелі халыққа өте қажетті күнделікті тұтынылатын тауарларды сатып алуға болатын еді. Жазғы және күзгі болып бөлінгне жәрмеңкалер саны жөнінне Ақмола облысы жетекші жағдайда баллоды-ондағы жәрмеңкалер саны 40,одан калер саны 14-ке жетті. Қарқара жәрмеңкесі 19 ғасырдың аяғында ашылған ірі жәрмеңкалердің бірі,ол Император патша ағзамның жарлығы бойынша 1893 жлғы 29 қаңтардан бастап Жетісу облысының Қарқара өзнеінің бойында жұмыс істей бастарды.Жәрмеңкнеің жұмыс уақыты 15 мамыран-15 шілдеге дейін бір айға созылып баж төлеудне босатылды.

Урбанизация-тұтас аланда Қазақстан өнеркәсібіне кәсіпорындар жағдайының әлсіздігі,шығарылатн өнім сапасының төмнедігі,жұмысшылардың техникалық біліктілігінің жеткіліксіздігі,білімді инжнеер-техник мамандардың мүлде дерлік болмауы тән еді. Бұл оның 1887 жилы Екатеринбургте өткне Сібір-Урал ғылыми-техникалық көрмеге қатысуына кедергі фасады. Сөйтіп 19 ғасырдың жылдарында жәрмеңкалер Қазақстанды рыноктық қатинастар жүйесіне барған сайын кең тарта түсті,тауар қатинастарына маллодың едәуір бөлігін пайдаланып,бүкіл суда құрылымын елеулі түрде үздіксіз өзгертіп,даланың экономикалық өмірін бұрынғысынан гөрі жандандыра түсті.