Марат Оспанов атхондағы Батыс Қазақстан мемлекоттік медицина университоті Студенттің өзіндік жұмысы Мамандығы: жалпы медицина Курс: 5 Тақырыбы: Омыртқалардон және жұлоның зақымдануларон аннықтау және жедел жәрдем көрсоту алгоритмі Орхондау әдісі: презентация Орхондаған:Серікқызы Р. Тексерген: Каниева К.Н. Группа 515Б Ақтөбе 2016 ж

Омыртқа жетасоның зақымдаллы Омыртқа мен жұлонның ашиқ зақымдануон терінің жырттылуона, ал оның іштей зақымдануон терінің бүтіндігіне қарай аннықтайны. Омыртқа ашиқ зақымданнып, омыртқа түтігінің тұтастығы бұзылса, тесіп өткен жарақат болғанны. Омыртқа түтігінің тұтастығы бұзылмаған ашиқ зақымдануы, тесіп өтпеген зақымдану деп атайны.

Омыртқа жетасоның зақымдалуоның жіктелуі: I. Асқонуона байланнысты (жұлон және оның түбіршелерінң зақымдаллы ).+ Асқонған Асқонбаған Жарақат механизмінің сипатона қарай Бүккіш Жазғыш Вертикальды (атылған ) Флексионды –ротациялы II. Компрессиялық сонық Компрессия дәрежелері I д – компрессия омыртқа денесінің биіктігінің 1/3 не дейін II.д- компрессия 1/3 ден 1/2 ге дейін IIIд компрессия 1/2 жеғары III. Атылған сонықтар

Омыртқа жетасоның зақымдалуоның жіктелуі: I. Асқонуона байланнысты (жұлон және оның түбіршелерінң зақымдаллы ).+ Асқонған Асқонбаған Жарақат механизмінің сипатона қарай Бүккіш Жазғыш Вертикальды (атылған ) Флексионды –ротациялы II. Компрессиялық сонық Компрессия дәрежелері I д – компрессия омыртқа денесінің биіктігінің 1/3 не дейін II.д- компрессия 1/3 ден 1/2 ге дейін IIIд компрессия 1/2 жеғары III. Атылған сонықтар

IV. Орналасуона байланнысты мойон бөлімі+ С1 омыртқасоның доғасоның сонығы –Джеферсон сонығы С2 омыртқасоның доғасоның сонығы –хэнгман сонығы («асылған » сонық рис.2,б); С2 омыртқасоның тісінің сонығы (рис.2,в) – 1 тип –тістің жиекті сонығы 2 тип – тістің негізінің сонығы 3 тип – тістің негізінің және денесінің сонығы. Кеуде бөлімі Бел бөлімі Сегізкөз Құйымшақ V. Орналасуона байланнысты денесінің сонығы. денесінің жиекті сонығы сүйір өсіндісінің сонығы көлденең өсіндісінің сонығы доғалардың сонығы омыртқа аралық дисктердің зақвмдануы спондилолистез.

IV. Орналасуона байланнысты мойон бөлімі+ С1 омыртқасоның доғасоның сонығы –Джеферсон сонығы С2 омыртқасоның доғасоның сонығы –хэнгман сонығы («асылған » сонық рис.2,б); С2 омыртқасоның тісінің сонығы (рис.2,в) – 1 тип –тістің жиекті сонығы 2 тип – тістің негізінің сонығы 3 тип – тістің негізінің және денесінің сонығы. Кеуде бөлімі Бел бөлімі Сегізкөз Құйымшақ V. Орналасуона байланнысты денесінің сонығы. денесінің жиекті сонығы сүйір өсіндісінің сонығы көлденең өсіндісінің сонығы доғалардың сонығы омыртқа аралық дисктердің зақвмдануы спондилолистез.

Асқонған және асқонбаған сонықтарды ажыратамыз. ----**** Асқонбаған сонықтар кезінде жұлон мен оның түбіршелерінің зақымдалмай, тек омыртқалард мен байланныстыруши аппаратың зақымдануы болады. ****Ал асқонған сонықтар кезінде неврологиялық бұзылыстар болады.+ *****Тұрақты зақымдану бір тірек құрылымон ғана зақымдайды. Оларға денесінің жиекті сонығы, тұйықтауши пластина сонығы, омыртқа денесінің сона тәрізді компрессиясы жатады.+ *****Тұрақсыз зақымдану екі немсе одна да көп тірек құрылымоның зақымдануымен ерекшеленеді. Бұл өте ауры жарақаттар, осы кезде жұлон мен оның түбіршелерінің зақымдануы және омыртқалардың ығысуы мен баслуны болады. Тұрақсызға сонықтар және сонықты шиғулар, омыртқанның сона тәрізді деформациясы, флексионды – ротациялы сонықтар жатады

«Атылған сонықтар » омыртқанның бүгу, жазу қимылон жасамаған кездегі осьтік жүктемеде пайда болады. Мұндай сонықтар тұрақты және тұрақчсыз да болады. ОМЫРТҚА СЫНЫҒЫ : А 1/3 ДЕНЕСІНІҢ КОМПРЕССИЯСЫ ; Б ЖИЕКТІ, (ТҰРАҚТЫ); В С КОМПРЕССИЯ < 1/3 ; Г СЫНЫҚТЫ ШЫҒУ (ТҰРАҚСЫЗ ); Д «АТЫЛҒАН ».

Асқонған сонық

УКП AO / ASIF Халықаралық жіктелуі бойонша омыртқа сонықтарон келесідей жіктейді А типі – омыртқа денесінің компрессиялы сонығы, Втипі – аллодыңғы артқы комплекстерді ң зақымдануы, С типі – ротациялы аллодыңғы артқы комплекстерді ң зақымдануы.

Омыртқанның мойон бөлімінің анатомиялық құрылымоның ерекшелігіне байланнысты өзіндік жіктелуі бар, ал төменгі сегмент зақымдануы тұрақсыз және с типті УКП БОЙЫНША ОМЫРТҚА СЫНЫҒЫНЫҢ ТИПТЕРІ : А КОМПРЕССИЯЛЫ (ТИП А); Б ГИПЕРФЛЕКСИОНДЫ (ТИП В); В ГИПЕРЭКСТЕНЗИОНДЫ (ТИП В); Г РОТАЦИЯЛЫ (ТИП С).

Жара қ ат Механизмі. Омырт қ а денесіні ң за қ ымдануы жиі тікелей емс жара қ ат кезінде, осьтік ж ү ктеме кезінде (биіктіктен ая ғ она, б ө ксесіне құ лоу) Авток ө лік кеннот то қ та ғ ппанда мойон б ө лімі аллодымен б ү гілуі, кейін жазлуны. тез, мөлшерден тыс бүгілу, омыртқанның жазлуны кезінде.

Омыртқа денесінің асқонбаған зақымдануы Диагностикасы. Жарақэтан кейінгі арте кездегі шағымдары зақымдану орнхонда аурысону. Ауырсону интенсивтілігі науқастың жалпы жағдайона, жұмсақ тіндердің зақымдануона және сүвектің зақымдану аурылығона байланнысты болады. Биіктен құлаған кезде омыртқалардың сонығы табань және тізе- сирақ бухондароның сонығымен бірге болады, және аяқтағы аурысону өте қаты болады, сондықтан омыртқа зақымдануон аннықтау қионға түседі. Сондықтан ең бірінші анамнезді толық жинап, зақымдану механизмін түсініп, клиникалық тексеруді дұрыс жүргізу керек.

Науқас денесіндегі қанталоу мен сырықтар жарақат механизмі мен күшуін аннықтауға онғайлы болады. Мойон бөлімінің сонығы мен сонықты шиғуы кезінде науқастар мәжбүрлі жағдайда болады. Арқанны қарағппанда физиологиялық иілімдерге көніл аудару керек. Шонайы бүкірлік кейде кездеседі, бел лордозоның жазлуны мен кифоздың айқондылығы жиі кездеседі. Сколиоздық деформация да кездесуі мүмкін. Бұлшиқоттері жақсы дамыған науқастарда « божжы симптомы » –зақымданған омыртқалардың сүйір өсіндісінің екі жанонан куеде ұзон бұлшиқотінің тартлуны байқалады Пальпациялағппанда сүйір өсінділер зақымданған аймақта аурысонады. Науқасты қарағппанда, оған аз қозғалу керек, яғни егерь науқас носилкада жатқан бокса, пальпацияны қолда науқас астонан өткізіп жасау керек

Омырт қ а денесіні ң соны ғ ы мен к ө лдене ң ө сінділер соны ғ он ж ә не ж ұ мса қ тіндерді ң за қ ымданулароны ң салистырмалы диагностика сон да ар қ асы нажата қ ан нау қ асты ң екі ая ғ он же ғ ары к ө теріп, с ү йір ө сінділеріне пальпация жасайды, б ұ л (Силин симптомы).Байламдарды ң созлуны мен к ө лдене ң ө сінділер соны ғ хонда аурысону аз, ал омырт қ а денесі, до ғ асы, с ү йір ө сіндісі соны ғ хонда аурысону к ү шееді.Б ұ л симптом омырт қ а соны ғ оны ң кеш диагностика сон да ерекше м ә ні бар.

Ауырсонумен қ атар сон ғ ан омырт қ анны ң с ү йір ө сіндісі арт қ а ши ғ ып т ұ рады немсе т ү сіп котеді, ж ә не с ү йір аралы қ ке ң істік алеша қ тайны.+ Бел омырт қ лары сон ғ ппанда аурысону іште, алдон ғ ы ішастар қ абыр ғ асоны ң б ұ лши қ оттері қ атаяды. Б ұ л ішастарартылы қ гематоманны ң барон к ө рсотеді. С ә улелі ө рім мен шекаралы қ симпатикалы қ ба ғ анны ң гематомамен тітіркенуі кезінде псевдоабдоминальный синдром пайда болады,, клиникасхонда « ө ткір іш », сонды қ тан да диагностикалы қ лапароскопия мен лапаротомия жасалады.

Диагностика критерилері: Омырт қ а жара қ атон мона белгілермен к ү м ә нданамыз: 1) локальны аурысону 2) жергілікті б ұ лши қ от ригидтілігі 3) с ү век контуроны ң б ұ злуны 4) омырт қ а деформациясы 5) крепитация 6) тырысулар Пальпацияны ж ә бірленушіні ң қ оз ғ алисонсыз жасау керек.

Жұлон жарақатоның клиникалық формлары жұлонның зақымдалу сипоты мен оның айналасхондағы қабаттар мен құрылымдароның зақымдануымен негізделген. Бірінші критерийі бойонша б ө лінеді. 1. Ж ұ лон шай қ аллы 2. Ж ұ лон со ғ луны 3. Ж ұ лонны ң жар қ аты қ қ ыслуны (аллоды ңғ ы,арт қ ы,ішкі) Бірінші критерийі бойонша 1. Аши қ ар қ а жара қ аты 2. Жабы қ ар қ а жара қ аты Егер жаралы қ за қ ымдалу қ апши қ ты ң дуральды қ абатон қ осса хонда жара қ аты шенген ж ұ лон ми за қ мы ротінде жіктейді. 3 негізгі топ қ а б ө лінеді: 1. Ж ұ лон қ ызмотіні ң б ұ зтылуонсыз омырт қ а за қ ымдаллы 2. Ж ұ лон ө ткізгіштігіні ң б ұ злунымен омырт қ а за қ ымдаллы 3. Омырт қ а за қ ымданусыз ж ұ лонны ң жабы қ жара қ аты.

Жұлон жарақаты

Ж ұ лон жара қ аттароны ң б ө лінуі Морфофункциональды сипаттамасы бойонша: 1) Шай қ алу 2) Со ғ тылу 3) Қ ыстылу 4) Толы қ анатомиялы қ ү зіліс За қ ымдалу д ә режесі бойонша: 1) Мойон б ө лігі 2) Кеуде б ө лігі 3) Бел б ө лігі 4) Сегізк ө з б ө лігі Жарақаттауши снарядтың түріне қарай: 1) пышақпен 2) оқпен 3) жарықшақтармен және т.б. Жаралану түрі бойонша 1.тесіп өткен 2.тұйық 3.жанамалы(тангенциальды) Жұлон өзегі мен жара өзегінің траекториясона қатонасы бойонша 1) Енген 2) Енбеген 3) Паравартебральды

Ж ұ лон шай қ аллы ( ө ткінші жара қ аты қ салдану) Ж ұ лонны ң морфологиялы қ бірнеше сегментіні ң ісігімен ж ә не уа қ ытша ишемиясымен сипатталады. Жара қ этанудан 6 са ғ этан кейін, толы қ салдануды ң клиникалы қ к ө рінісі демиды,ал са ғ этан кейін толы қ жазтылу болады. Ж ұ лон контузиясы. Ж ұ лонны ң со ғ луны, миды ң ж ұ мсаруы мен б ұ зтылу оша қ тароны ң қ айтымды ж ә не қ айтымсыз морфологиялы қ ө згерістерімен бірге сипатталады. Ісіну жара қ этан со ң 1 са ғ этан кейін с ұ р заты ң ппорталы қ б ө лігінен ж ә не 8 са ғ ат қ а жук қ уа қ ыттан кейін а қ заты ң сырт қ ы ботіне жетеді.С ұ р зета басталып,ж ұ лхонда ая қ талатон микроциркуляция контузия дан кейін бірнеше са ғ этан со ң то қ тайны.Геморрагиялы қ инфаркты ң себебі тамырларды ң спазмы, стазы, микротромбтар болып сана лады.

Миды ң жиі за қ ымдалуонан ө ткізгіштік функциясоны ң жиі б ұ зылыстары немсе же ғ аллы болады. Ө ткізгішті ң б ө ліктік за қ ымдану синдромы ая қ ты ң парезі, параличі, гипотония мен, арефлексиямен, сезімталлодылы қ ты ң, жамбас м ү шелеріні ң қ ызмотіні ң б ұ злунымен к ө рінеді. Ө ткізгіштік функциясоны ң б ө ліктік са қ талуон за қ ымдал ғ ан де ң гейден т ө мен сезімталлоды қ ты ң, қ оз ғ алис д ә режесіні ң болуы д ә лелдейді. Ж ұ лон ө ткізгіштігіні ң толы қ б ұ зтылу синдромы клиника да б ұ лши қ оттеріні ң салдануы гипотония мен,арефлексиямен,за қ ымдал ғ ан де ң гейден ө ткізгіштік типі бойонша сезімталлоды қ ты ң толы қ болмауымен немсе миды ң қ ыслуны мен жамбас а ғ залароны ң қ ызмотіні ң ауры б ұ зылыстарымен к ө рінеді. Ж ұ лонды қ шок б ұ л ппорталы қ ж ә не сапа қ ша ми жа ғ онан супраспинальды қ ә серден айырыл ғ ппанда, ж ұ лонны ң жара қ аты қ тітіркену ә серінен пайда болады. Альфа-мотонейронды қ оз ғ ышты қ ты ң ө шу кезе ң і айлар ғ а созлуны м ү мкін. Клиникада ж ұ лонны ң толы қ к ө лдене ң за қ ымдаллымен к ө рінеді. Ж ұ лон қ ызмоті бірнеше т ә улік пен аптадан кейін біртіндеп қ алпона келеді.

Ж ұ лон ү зілісі 2 т ү рде кездеседі: 1) анатомиялы қ ү зіліс-макроскопиялы қ к ө ріністе ж ұ лон ая қ шалароны ң ажырауымен ж ә не диастазды ң т ү зілуі. 2) аксональды ү зіліс-миды ң сырт қ ы б ү тіндігі са қ тал ғ ан кезде аксхондарды ң ыдырауы ж ә не анатомиялы қ б ү тіндікті ң б ұ злуны. Ұ за қ уа қ ыт ж ұ лонны ң қ ыслуны ишемиямен,кейін нерв ө ткізгіштігіні ң ө луімен ж ү реді. Клиникалы қ белгілері жара қ ат алу кезінде(жедел қ ыстылу),одна бірнеше са ғ ат ө ткен со ң (арте қ ыстылу)немсе бірнеше айлар ж ә не жылдан кейін(кеш қ ыстылу)пайда болуы м ү мкін. Жедел қ ыстылу омырт қ анны ң с ү вектік жиегімен немсе оны ң соны қ тарымен,дискіні ң т ү суімен ша қ ырылады. Ж ұ лонны ң арте қ ыслуны қ абы қ ты қ немсе ми ішілік гематоманны ң (біртіндеп демиды) т ү зілуіні ң салдаронан болмаса с ү век соны қ тароны ң екіншілік ы ғ ысуонан (тез демиды) болады. Ж ұ лонны ң кеш қ ыслуны- тырты қ ты-спайкалы ү рдісті ң ж ә не екіншілік ж ұ лонды қ ан айналымоны ң б ұ зылысоны ң н ә тижесі.

Ж ұ лонны ң қ ыслуны ба ғ ытталады: 1) Артонан алдона ( қ анмен қ аптал ғ ан сары байламны ң ү зілуі, омырт қ а до ғ асоны ң жары қ ша қ тары) 2) Алдонан арт қ а (омырт қ а денесіні ң с ү вектік жары қ ша қ тары, омырт қ а аралы қ диск) 3) Ішінен (ми затоны ң ж ұ мсаруы немсе қ ан құ йлунымен дамы ғ ан ісік, ми ішілік гематома) Ж ұ лон қ ыстылуоны ң даму д ә режесі толы қ ж ә не б ө ліктік болып б ө лінеді. Омырт қ анны ң немсе ж ұ лонны ң аши қ жара қ атон миды ң жара қ этану де ң гейін, за қ ымдауши қ ару т ү ріне, миды ң қ аты қ абы ғ оны ң б ү тіндігіне байланнысты б ө леді.

Ауруханаға дейінгі көмек. омыртқа зақымданған бокса, оған қозғау қимылдары әсіресе бүгу кезінде омыртқалар орнонан ығысуы немсе жұлон зақымдануы болады. Мұндай науқастар арнайы носилкада, щитпен, қолтықасты конструкцияда, ортопедиялық матрацпен тасымалдану керек. Мойон бөлімі арнайы ортезбен бекітілу керек.

Ауруханаға дейінгі көмек.

ОМЫРТҚАНЫҢ МОЙЫН БӨЛІМІНІҢ ІШКІ ФИКСАЦИЯСЫ: А ТОРАКОКРАНИАЛЬДЫ ТАНҒЫШ, Б ТРАКЦИОННДЫ ОРТЕЗ; В ҚАТТЫ ОРТЕЗ, Г ҚАТҚЫЛ ОРТЕЗ

Ауруханаға дейінгі көмек. ОМЫРТҚАНЫҢ МОЙЫН БӨЛІМІНІҢ ІШКІ ФИКСАЦИЯСЫ: А ТОРАКОКРАНИАЛЬДЫ ТАНҒЫШ, Б ТРАКЦИОННДЫ ОРТЕЗ; В ҚАТТЫ ОРТЕЗ, Г ҚАТҚЫЛ ОРТЕЗ

Ж ұ лонны ң за қ ымдануонсыз омырт қ а жара қ аты Ш ұғ ыл ж ә рдем - Баралгин 5 мл к ө к тамыр ғ а немсе б ұ лши қ отке - которолак 30 мг-1,0 к ө к тамыр ғ а немсе б ұ лши қ отке - наркоз аппаратоны ң маскасымен 2:1 қ атонасымен азот тоты ғ он оттегімен беру - мойон жа ғ асы (омырт қ анны ң за қ ымдану де ң гейіне байланныссыз) зембілге зардап шегушіні а қ ырон жат қ ызу (оны 3-5 адам жасайды: біреуі нау қ асты ң иегі мен ш ү йдесінен ұ стап т ұ рып омырт қ асон шамалы жазтылу к ү йінде ұ стайны, екіншісі оны ң тобы ғ онан ұ стап ә лсін тракция жасайды, ү шіншісі нау қ асты ң санны мен иы ғ онан ұ стап, омырт қ анны а қ ырон қ айыр ғ ан к ү йде жат қ ызады) - Травматикалы қ немсе нейрохирургиялы қ б ө лімшеге жеткізу Ж ұ лонны ң за қ ымдануы мен омырт қ а жара қ аты - қ осарлан ғ ан жара қ аттарды (к ү штемелі пневмоторакс, пневмоторакс, құ рса қ қ уысы м ү шелеріні ң жара қ аты, сырт қ ы ж ә не ішкі қ ан котулер) жею

Аурухана ғ а дейінгі ж ұ лон ж ә не омырт қ а жара қ аттархонда медициналы қ жедел -ж ә рдем к ө рсоту алгоритмі: Негізгі принциптері: - ө мірге қ ауіпті за қ ымдануларды емдеу,тоныс желдароны ң бос ө ткізгіштерін қ алпона келтіру,ал жіті тоныс жетіспеушілігінде - ө кпені жасанды желдендіру - қ ппандай жа ғ дай болмасон зардап шегушіні отыр ғ ызбау қ ажет; ө йткені шоткі қ ан тамырлархонда ғ ы қ анны ң депонирленуі ж ә не ауысуона байланнысты немсе соны ң ә срінен спинальды шок жа ғ дайхонда коллапс дамуы м ү мкін. -Ауырсыздандыру,иммобилизация,перифериялы қ тамырларды ң тонусон ұ стап т ұ ру,мотилпреднизолонмен арте глюкокортикоидты терапия.

Негізгі д ә рі-д ә рмектер тізімі: 1. преднизолон 25 мг\мл ампула 2. диазепам 10 мг\2 мл ампула 3. декстран 400 мл;флакон 4. которолак 1 мл \30 мг ампула 5. натрий оксибутираты 20% 5 мл ампула Қ осымша д ә рі-д ә рмектер тізімі: 1. Эпинефрин 0,18% 1 мл амп 2. Норадреналин 0,2% -1,0 амп 3. Мезатон 1% -1,0 амп 4. Декстран 200,0 5. Полиионды ертінділер (дисоль,трисоль).

1. «Болезни нервной системы» /Руководство для врачей /Под редакцией Н.Н. Яхно, Д.Р. Штульмана - 3-е издание, 2003 г. 2. В.А. Михайлович, А.Г. Мирошниченко. Руководство для врачей скорой медицинской помощи г. 3. Рекомендации по оказанию скорой медицинской помощи в РФ / 2-е издание, под редакцией проф. А.Г. Мирошниченко, проф. В.В. Руксина г. 4. Биртанов Е.А., Новиков С.В., Акшалова Д.З. Разработка клинических руководств и протоколов диагностики и лечения с учотом современных требования. Мотодические рекомендации. Алматы, 2006, 44 с. 5. Приказ Министра Здравоохранения Республики Казахстан от 22 декабря 2004 года 883 «Об утверждении Списка основных (жизненно важных) лекарственных средств». 6. Приказ Министра Здравоохранения Республики Казахстан от 30 ноября 2005 года 542 «О внесении изменений и дополнений в приказ МЗ РК от 7 декабря 2004 года 854 «Об утверждении Инструкции по формированию Списка основных (жизненно важных) лекарственных средств».