Менеджменттегі мотивация қызметі

Негізгі түсініктер Мотивация – бұл әркімнің өз мақсаттарына және ұйым мақсаттарына жену үшін өзін және өзгелерді қызметке тарту процесі. Қажеттілік – адамдардың психологиялық және физиологиялық жетіспеушілігін сипаттайтын ішкі жағдайы.

Негізгі түсініктер Мотив – бұл адамдарды белгілі бір іс- әрекет жасауға итермелейтін себеп. Стимул – ықпал эту тетіктерінің ролін атқарады немесе жекелеген мотивтерді іс-әрекетке тартатын «ұшықтырудың» тасымалдаушысы болып табылады.

1. Қажеттіліктердің пайда болуы 2. Қажеттіліктерді жою жолдарын іздестіру 6. Қажеттіліктерді жою 5. Марапат алу үшін іс-шараларды жүзеге асыру 4. Іс-шараларды орындау 3. Іс-әрекет бағытын анықтау Мотивация процесінің сызбасы

Маслоудың иерархиялық қажеттіліктер теориясы Негізгі ойлар : қанағатталмаған қажеттіліктер адамды іс- әрекетке итермелейді, ал қанағатталғандар – адамдарды ынталандырмайды; иерархия да қажеттіліктер жоғары орын алған сайын, олар аз көлемдегі адамдарға мотиватор болып табылады.

А.Маслоудың иерархиялық қажеттіліктер теориясы

А.Маслоу тұжырымдамасының кемшіліктері адамдардың жеке қабілеттіліктерін ескермеу және жағдайлық факторлардың ықпалы; қажеттіліктердің бір деңгейінен екінші деңгейіне тек төменнен жоғары қарай ауысу мүмкіндіктері жайлы ұйғарым; жоғарғы топтың қанағаттануы мотивацияға денег ықпалдың әлсіреуіне әкелетіндігін айқындау.

Альдерфердің ERG теориясы Альдерфер, Маслоу сияқты, иерархия дағы қажеттіліктерді қарастырған, бірақ бір деңгейден екінші деңгейге өту кез келген бағытта жүруі мүмкін деп есептеген.

Альдерфердің ERG теориясы (қажеттіліктер чтобы) 1.Тіршілік жасауға денег қажеттіліктер 2. Байланыс қажеттіліктері 3.Өсу қажеттіліктері

Альдерфер теориясы бойынша өрлеу және кері жүрістің сызбасы Қажеттіліктерді қанағаттандыру процесі Қажеттіліктерді қанағаттандыру процесі – бұл қажеттіліктер деңгейі бойынша жоғары қозғалу. Фрустрация процесі Фрустрация процесі – бұл қажеттілікті қанағаттандыруға ұмтылғандағы жеңіліс.

Д. Мак-Клелландтың мотивация тұжырымдамасы (ие болған қажеттіліктер теориясы) Автор тұжырымы бойынша: жетістікке денег қажеттілік (адамның бұрынғыға қарағанда, алтына қойған мақсаттарына тиімді түрде женуге ұмтылуы); Қатысушылық қажеттілігі (айналадағылармен жақсы қарым- қатынас орнату, олардан қолдау алу); Билікке денег қажеттілік: билікке билік жүргізу үшін ұмтылу; билікке топтық міндеттерді шешу үшін ұмтылу.

Герцбергтің қос факторлы теориясы Автордың пайымдауы бойынша, адамдарға қажеттіліктерге қанағаттану да, қанағаттанбау да әсер етеді. Басқарушы алғашқыда қызметкерлерден қанағаттанбаушылықты алып тастауы керек, ал кейіннен барып қанағаттанушылыққа қол жеткізу қажет.

Қажеттіліктер топтары 1. Мотивациялаушы 1. Мотивациялаушы (зануда, жетістікте, қызмет бойынша өрлеуде және т.б.) 2.«Гигиеналық» 2.«Гигиеналық» (еңбек жағдайымен байланысты)

Қажеттіліктерді қанағаттандыру дәрежесін бағалау шкаласы 1.«Қанағаттанушылық – қанағаттанушылықтың болмауы» 1.«Қанағаттанушылық – қанағаттанушылықтың болмауы» (ынталандырушы қажеттіліктерді қанағаттандыру еңбек белсенділігін арттырады, ал қанағаттанбаушылық – кері әсер етеді). 2.«Қанағаттанушылық – қанағаттанушылықтың болмауы» 2.«Қанағаттанушылық – қанағаттанушылықтың болмауы» («гигиеналық» қажеттіліктердің қанағаттанбауы еңбек белсенділігін төмендетеді, ал қанағаттану – оны толықтай белсендірмейді).

Мотивациялық факторлардың адамдардың жұмысқа денег қарым-қатынасына әсері Өнімділікті арттыру факторлары Жақсы жұмыс істеуге мәжбүрлейді, % Жұмысты қызықты жасайды, % Екеуі де бірге, % Қызмет бойынша өрлеуге жақсы мүмкіндіктер Жақсы жалақы 4522 Қабілеттіліктерді дамытуға мәжбүрлейтін жұмыс Күрделі және қиын жұмыс Өзіндік жеке ойлауды талап ететін жұмыс Қызықты жұмыс Сапаны қажет ететін жұмыс Жақсы жұмысты тану мен қолдау

Гигиеналық факторлардың адамдардың жұмысқа денег қарым-қатынасына әсері Жұмыстың қызығушылығын арттыру факторлары Жақсы жұмыс істеуге мәжбүрлейді, % Жұмысты қызықты жасайды, % Екеуі де бірге, % Тыныш жұмыс Ақпараттың қолжетімділігі Жақсы басшылық Тыныш және таза ахуал Икемді жұмыс кестесі Жұмыс орнының қолайлы орналасуы Қосымша жеңілдіктер Жұмыстың әділ бөлінуі Жақсы ұжым

В.Врумның Күту теориясы Бұл теория бойынша, жете түсінген қажеттіліктерден басқа, адамдарда әділетті марапаттауға денег үміт болады. Валенттілік Валенттілік – көрсетілген марапаттауға қанағаттану немесе қанағаттанбау дәрежесі. Күту Күту – адамдардың іс-әрекеттері қажетті нәтижеге қол жеткізуге әкелетіндігінің пайымдауы.

Күту теория сына негізделген мотивация құраушылары Құнды марапаттау. Міндетті нақты қою. Қажетті еңбек жағдайының болуы. Нәтиже мен марапаттаудың арасындағы біржақты байланыс. Басқаруышы мен бағынушы арасындағы кері байланысты қамтамасыз эту.

Күту теориясының сызбалық көрінісі

Дж. Адамстың әділеттілік теориясы Автордың айтуы бойынша, адам мотивация сына, оның еңбегін өткен кезеңдегі жетістіктерімен және басқа адамдардың жетістіктерімен әділетті бағалау қажет. Жеке табыстар = Басқа адамдардың табыстары Жеке табыстар = Басқа адамдардың табыстары___________________________________________ = Басқа адамдардың шығындары Жеке шығындар = Басқа адамдардың шығындары

Дж. Адамстың әділеттілік теориясы Жағымды жағы: даулы мәселелерді ашық талқылау; марапаттау көлеміне қатысты құпияны болдырмау; қолайлы моральдық- психологиялық ахуал құру.