мидағы биохимиялық процестерді визуализациялауға мүмкіндік беретін бірнеше әдістердің жалпы атауы

Нейровизуализация 2 категоричны құрайды: Құрылымдық Функциональді

Нерв жүйесі ауруларын анықтауда рентген тәсілдері көптеген құнды директор береді. Ол үшін әуелі бас сүйек рентгенограммасы (краниография) арқылы барлау (шолу) жүргізіледі. Краниограммалар қажетті директорді көрсете алмаған жағдайда контрастық тәсілдер (пневмоэнцефалография, пневмовентрикулография, ангиография), компьютерлік және магнитті-резонанс тық томографиялар қолданылады.

Бас сүйек құрылымдарына шолу (барлау) жасайтын рентгенография. Әдетте бас сүйек рентген суретіне маңдай-мұрын (қырынан қарағандағы көрініс) және самой (тігінен қарағандағы көрініс) тұстарынан түсіріледі. Рентгенограммаларды қарағанда бас сүйегінің күмбезі ми астыңғы жағындағы түйісетін жік- теріне, сүйектің қалыңдығына, бүтіндігіне, жіктерінің жымдасуы-на, саусақ батуының ізі тәрізді өзгерістердің ерекшеліктеріне, түрік ершігінің формаларына, самой сүйектерінің тұрқы мен пирамидаларының ұштарына ерекше назар аудару керек.

Бастағы тығыздығы әр түрлі анатомиялық құрылымдардың рентгең сәулесін сіңіру көрсеткішін өлшеуге негізделген. Компьютерлік томография электронды- есептеу техникасы мен жабдықталған томограф арқылы жүзеге асырылады.

Шешілуге жоғары қабілеттілік Кескін алудың жоғары жил дамдығы Зерттелуші аумақтың үлкен созылғыштығы Кішкене құрылымды кескіндерді алуда жақсы нәтиже Жүрек тамырларының кескіндерін катетеризациясыз алу Тамырлар кескінін үлкен ұзындықта алу Перфузияны зерделеу Сүйек тінінің минералдық қанығуын зерделеу

Омыртқа бағанасын (желісін) регатенологиялық зерттеу суретке түсіруден басталады. Омыртқа бағанасының куеде және бел-сегізкөз тұсы рентгенография сын жасау қарсаңында сырқатгың ішегі тазартылуға тиіс. Ол үшін тексеріс қарсаңында тексеретін күні таңертең ішокті екі рет тазалайын клизмалар жасалады. Шолу (барлаушы) спондилография көмегімен омыртқа неделе-рінің, доғаларының, өсіктерінің, омыртқааралық дисклардың, омыртқааралық тесіктер мен буындардың жағдайы туралы және омыртқа езегінің кеңуі жәнінде нақты директор алуға болады.

Омыртқа бағанасындағы дегенеративті-дистрофиялық өзгерістер омыртқа остеохондрозы. Рентгенограммаларда дисклардың аласаруы, омыртқа дискларын жалғас-тыратын табақшалардың беріштенуі (склероз), омыртқа неделері жиегі артына және екі жағына бағытталған өсінділері (спондилез), омыртқа бағанасының қалыпты жағдайдағы иілуінің жазылуы, көршілес екі омыртқаның тұтасуы (бірігуі) немсе олардың қозғалуының патологиялық құбылмалылығы көрініс береді. Омыртқалар қозғалысының патологиялық құбылмалылығы функциялық сынақтар көмегімен анықталады. Рентгенограммалар омыртқа бағанасының барынша бүгілуі мен жазылуы кейпінде жасалады. Рентгенограммада ІІІ және ІУ мойын омыртқа неделерінің тұтасуы (анкилоз), жалғастыратын пластинкалардың беріштенуі (склероз) және У, ІУ және УІІ омыртқааралық кеңестердің аласаруы көрініс береді Омыртқа остеохондрозы мойын және бел-сегізкөз тұстарында түбіршікгік аурысыну синдромы, жұлын қан айналымының бұзылуы (гематомиелия) жеке түбіршік-жұлын артерияларының қысылуы нәтижесінде миелопатия көрінісі, омыртқааралық дискінің артына қарай жылжып кетуінен псевдотумороздық синдром дар пайда болуының негізгі себебі болып есептеледі.

Омыртқа бағанасы құрылымының туа біткен кемістіктері: омыртқа доғаларының бірікпеуі, сакрализация (сегізкөз омыртқаларының біреуі артық, ал бел омыртқаларының біреуі кеміп төртке дейін азаюды), люмбализация (бел омыртқалары саны сегізкөз омыртқалары есебінен алтыға дейн көбеюі) және басқалар. Сколиоз ауруы кезінде және аурысынуға қарсылық жасайтын сколиозға байланысты омыртқа бағанасының майысуы. Мертігу салдарынан омыртқаның сыну (жарылуы) немсе орнынан тайып кетуі. Рентгенологиялық зерттеу барысында сирек те бокса күтпеген жердь Эльсберг-Дайк симптомы көрініс береді. Мұндай жағдайда барлауыш спондилограммада жұлын сырты ісігі тұсында омыртқа доғасы түбінің ішкі пішіні ұлғаяды, оның мүжіліп көмескіленгені байқалады.

Барлаушы спондилограммалар патологиялық процестердің орнығуы мен ерекшеліктері туралы тиісті мағлұматтар бере алмаған жағдайда омыртқа бағанасын контрастық әдістер көмегімен тексерген және олар: миелография жұлынның торты қабық асты кеңістігін контрастық затратмен толтыру; веноспондилография омыртқа веналарына контрактық препарата жіберу; пневмо- перидурография қатты қабық үсті өзегіне газ жіберу. Миелография газ жіберу (пневмомиелография) немсе рентгенпозитивтік контраст (майодил) көмегімен жүзеге асырылады.

Сырқатты отырғызып қойып бел омыртқалар аралығын теседі де тор қабық асты кеңістікке мл газ жіберіледі. Газ жоғары көтеріледі. Жұлын сырты ісігі әсерінен тор қабық асты кеңістігі бітеліп калған жағдайда газ ісіктің төменгі жиегінде тоқтап қалады. Ол спондилограммада көрініс береді. Майодилмен контрастау оң жақ қырымен жатқан сырқатқа эндолюмбальдық пункция жасалып, 2-3 мл ми-жұлын сұйығы лабораториялық тексерілуге алынады да оның орнына 1,0-1,5 мл майодил жіберіледі. Бұдан кейін рентген столының аяқ жағы 60-75° дейін көтеріледі. Осы кезде майодил салмақтылығы нәтижесінде тор қабық асты кеңістігіне өтеді де ісіктің төменгі полюсында «бөрік» тәрізденіп тоқтайды (жоғары бағытталған миелография). Ісіктің жоғарғы полюсын контрастау үшін төменге бағытталған миелография қолданылады. Сырқатты отырғызып субокципитальдық пункция жасау арқылы үлкен қарақұс цистерна сына 0,5-1,0 мл майодил жіберіледі, контраст төмен қарай түседі де ісіктің үстіне «бөрік» тәрізді кигізіліп тоқтайды

Компьютерлік томография мен салыстырғандағы магнитті- резонанс ты томографияның артықшылықтары: Жоғары шешу қабілеті. Сәулелік әсері жоқ. Ақ-қара кескіннің әртүрлі түстілігі. Алдын-ала дайындалуды қажет етпейді (премедикация және контрасты затрат). Кескіндер қалыңдығы 5-6 см,кескіндер араларындағы қашықтық 1 мм.

Зерттеуді белгілі бір жағдайларда өткізуге мүмкін салыстырмалы қарсы көрсетілімдер, сонымен қатар зерттеу өткізілуі мүмкін емс абсолюттік қарсы көрсетілімдер бар. Абсолюттік қарсы көрсетілімдер Бекітілген кардиоынталандырушы (магниттік өрістің өзгерулері жүрек ырғағына еліктеу мүмкін изменения); Ферромагниттік немсе орта құлақтың электронды имплантаторы; үлкен металлды имплантатор, ферромагниттік жарқыншақ; Илиазаровтың ферромагниттік аппаратуры.

Инсулин сорғылары; Нерв ынталандырушылары; Орта құлақтың ферромганиттік емс имплантатор; жүректегі қан жолының тетіктерінің протездері (жоғарғы өрістерде, әрекетсіздікке күдіктер кезінде); қан тоқтататын клип стер (ми тамырларынан басқа); Орны толтырылмаған жүрек жетімсіздігі; Жүктіліктің бірінші триместірі (қазіргі кезде магниттік өрістің тератогендік әсерінің жоқтығы туралы жеткіліксіз дәлелдер жиналған, дегенмен, рентгенография мен КТ әдістеріне қарағанда бұл тәсіл артықшырақ); Клаустрофобия (аппарат тесіктауындағы кездегі паникалық ұстамалар зерттеуді өткізуге кедергі әкеліу мүмкін); Физиологиялық бақылауында қажеттілік; Емделушінің адекватны емстігі; Негізгі/ілеспелі аурулар бойынша емделушінің ауры / аса ауры жағдайы.

Бұл әдісті алғаш рет адамға 1927 жилы Мониц қолданды. Бұл әдіс қан тамырлары аурулары мен мидағы ісікті анықтау кезінде белгілі дәрежеде қауіпсіз әрі көптеген директор алуға мүмкіндік береді. Контрастық затрат ретінде йодтендірілген препаратадың (гопак, урографин, верографин, уротраст, пантопак т.б.) судағы 35-45% ерітіндісі пайдаланылады.

Сырқаттың йодқа сезімділігі жоғары болып, ол контрастық затратға төзе алмайтын бокса, ангиография тәсілін мүлде қолдануға болмайды. Сол себепті сырқатқа бұл әдісті қолданбас бұрын оның, тиісті контрасты затқа қаншалықты төзе алатындығын (төзімділігін) тексеретін сынақ жасалуы керек. Ол үшін сырқаттың вена сына 1 мл ангиографияға қолданылатын контрастық препарат жіберіледі Егер сырқат ол затқа төзе алмаза, оның қабағы қызарып, көзі жасаурайды, мұрнынан су ағады, денесі қышып, асек жом тәрізді қызарады (йодизм). Баурыы мен бүйрек қызметі бұзылған науқастарға да ангиография жасауға болмайды. Артериялық қысымның өте жоғары көтерілуі, коронарлық (жүрек қан айналымының) жеткіліксіздік, жіті (жедел) васкулиттер және қан тамырлары жиырылып қалуға (ангиоспазм) бейімділік ангиография әдісіне біршама шок қойғызады. Тексеріс қарсаңында және дәл сол күні сырқатқа седативтік және спазмолиттік препарата беріледі.

Ми-қан тамырларының калталанып кеңуі (аневризмалар): дөңгелек немсе сопақша қапшықтың сирағымен қан тамырына жабысқан түрі; Кіретін (артериялық) және шығатын (веналық) тамырлардың қиқы-жиқы таралып түйінделуі (артерия веналық аневризма). Мойын күре тамырларының тарылуы (стеноз), патологиялық ирелеңі, тығындалуы (тромбоз). Күре тамырлар бітеліп қалғанда (тромбоз) конус тәрізді тұқыл көрініс береді.

Тор қабық асты гематомасы (қанды ісігі) кезінде сүйектің астыңғы жағында аспалы торға (гамак) ұқсас қан тамыр-сыздандырылған аймақ көрініс береді де мидың алдыңғы арте-риясы қарама-қарсы жағына қарай ауытқиды, ал ортаңғы ми артериясы төмен немсе ішке қарай қисаяды. Ми ісігіне тән немсе оны жанама белгілер арқылы сипаттайтын көріністер болады. Глиобластома және менингиома сияқты ісіктер ангиограмманың капиллярлық фазасында жаңадан пайда болған ұсақ тамырлар торы көрініс береді Ұсақ қан тамырлы ісіктер мен іріңдіктер бас сүйек іші қан тамырларының ерекше майысып ауысуымен сипатталады.

Сәулелі диагностиканың жаңа функциональді әдісі, ол радиофармпрепаратады (РФП), таңбаланған қысқа өмір сүруші сәулелеуші радионуклидтерді пайдалануға негізделген.

Әр түрлі радиоиндикаторлар ми тініңдегі қанайналым, оксигенация мен глюкоза метаболизмін көрсетеді. Бұл өлшемдер ми жұмысы жайлы көбірек ақпарат береді. Басқа әдістермен салыстырғанда ПЭТ мидағы метаболизм визуализация сын жил дам және анық көрсетеді (30 с ішінде скан жасайды).

1.«Нервные болезни» Москва 2010 г. А.А.Скоромец, А.П. Скоромец, Т.А.Скоромец 2.С. Қайшыбаев «Неврология» Алматы,2003 ж. 3. Гусев Е.И., Коновалов А.Н., Скворцова В.И., «невролог ия и нейрохирургия», ГЭОТАР – Медиа, 2007 В. А. Парфенов, Н. Н. Яхно, И. В. Дамулин Нервные болезни, Москва 2014 Большая медицинская энциклопедия, Москва 2010 Н. Н. Яхно, В. А. Парфенов Частная неврология, Москва 2006 Ғаламтор желісі: