Мектеп ғ имараттарында ғ ы немсе о қ у б ө лмелеріне қ ойылатын гигиеналы қ талаптар.

Мекемелердің ауданнына қойылатын талаптар. Мектептің орналасқан жер оқитын балалар санина байланнысты 0,8 гектарға дейін болады. Мектеп кешенінің құрилысы, жері қалалық және ауылдық әкімшілік үкімімен бекітіледі де, мектепке арналған жерді босату мерзімі шешіледі. Мектеп кешені оқушилар тұратын үйден қалада 1-2 км, ауылда 3 км-ден аспауы керек. Ауылдық жердь балалар алис тұратын дағдайда әкімшілік орындары оқушиларды таситын көлікпен қамтамасыз етеді. Мектеп территориясы тұрғын үйлерден, балалардың денсаулығына зиян келтіретін өндіріс, шуры, шаңды, түтіні көп мекемелерден, ірі транспорт желдарынан, су қоймаларынан, ойын- сауық орындарынан аулақ, әрі дарығы мол, таза жердьн орын аллоды. Мектеп жерінің 15 % мектеп ғимаратына, 50 % өсімдіктер его үшін, ал қалған жерін спорт, демалис, шаруашилық, тәжірибе алаңдарына пайдаланады. Мектеп ғимараты ауланның түкпірінде, мектеп жерінің шетінде 15 м қашықта салынады. Мектеп пен оның атласы екпе ағаштармен қоршаллоды.

Мектеп ғимаратындағы оқу бөлмелері. Сынып б ө лмелері мен кабинет терке ң коридор ар қ илы бір-бірімен ж ө не о қ ушиларды ң демалис б ө лмелерімен дал ғ осады. Бастауыш сыныптар мектепті ң жеке қ анатында, хонда ғ ы бірінші, екінші сынып б ө лмелері т ө менгі қ аббата орналас қ анны ж ө н. Кабинеттік ж ү йоге ауысу ғ а байланнысты ә р п ә нге екі- ү ш кабинет б ө лінеді. Сыныптар мен кабинеттерді ң қ абыр ғ аларын а қ балшы қ пен, немсе ізбеспен, немсе арнайы эмульсия мен жилына 1 рет ә ктеп отыру керек. Б ө лмені ң же ғ ар ғ ы да ғ ын сырлы бояумен бояу ғ а болмайды. Себебі ол құ рилыс материалдарыны ң тесікшелерін бітеп, ауанны ң таби ғ и желмен алмасуына кедергі болады. Қ абыр ғ анны ң т ө менгі да ғ ын биіктігі 1,1-1,8 метрге дейін а қ шил сырлы бояумен сырлау ғ а болады. Эмульсиялармен ә ктегенде б ү кіл қ абыр ғ анны а ғ артып, панельді сырлайды. О қ ушиларды ң денсаулы ғ ын са қ тау ү шін ж ә не қ ажетті е ң бек да ғ дайларын тудыру ү шін сынып б ө лмесіні ң ма ң ызы зорь. Б ө лме ауасыны ң температурасы °С, ыл ғ алдилы ғ ы %, ауа қ оз ғ алисыны ң жылдамды ғ ы 0,15-0,25 м/сек, ә р бала ғ а шармамен 15 м 3 ауа бол ғ анны ж ө н.

СЫНЫПТЫҢ ІШІНДЕГІ ТЕРЕЗЕНІҢ ОРНАЛАСУЫ Сыныптағы терезелер оқушилардың сол дағында орналасуы тиіс. Терезелер кең, күн сәулесі мол түсетіндей ашық әрі таза, шинысы жұқа біртегіс болуы керек. Терезелердің алтына ұзын сабақты үй өсімдіктерін қоюға болмайды. Олар дарықты көлеңкелеп, мөлшерін азайтады. Терезенің төменгі дақтауы веденин см, ал жеғарғы дақтауы мен төбенің арасында см аралық болғанда, бөлмеге дарық түсіру мүмкіндігі толық пайдаланнылады. Терезеден далаға көз салғанда әйнектің 2/3 бөлігінен аслан көрініп тұрса, табиғи дарықтың мөлшері дұрысь болады. Сыныптағы терезені бөлменің ауасын тазарту үшін де пайдаланады. Ол үшін терезенің жеғарғы дағынан шпалы-даппалы желдеткіш дасайтды. Олар бөлменің биіктігі 3,5 метрден аз болғанда үнемі ашық тұру керек, тіпті қыс ішінде бір желдеткіш сәл ашық тұрған ы жөн. Мектеп ғимаратын салғанда оның оқу бөлмелерінің терезелерін оңтүстік, не оңтүстік батысқа, ал қосымша бөлмелерінің терезелерін терістікке қаратып саллоды. Мектептің барлық бөлмелерін оқу және қосымша бөлмелер деп екі топқа бөледі. Оқу немсе негізгі бөлмелерге сабақ жүретін кабинеттер, сынып бөлмелері, спорт залы, шеберхана, физика және химия пәндерінің лаборатория лары датады. Қосымша бөлмелерге әкімшілік және балалардың денсаулығын сақтауға қажетті дәрігер кабинеті мен алғашқы жәрдем көрсету бөлмесі, методикалық бөлме, астана, буфет, кітапхана, мектеп музейі, оқушилар мен мұғалімдердің демалис орындары т. б. датады

СЫНЫПТАҒЫ ЭЛЕКТР ШАМДАРЫ Күн бұлтты болғанда, қыс күндері табиғи дарық жеткіліксіз болады, сондықтан бөлмелердің қосымша электр дарық шармдары болуы тиіс. Жарық шармдарының көлеңкесіз біркелкі дарық беруі үшін олардың сыртында дарық сейілдіргіштері болуы қажет. Жарық сейілдіргіштер ақ түсті шины дан, немсе жұқа қаңылтырдан, немсе пластинкалардан дасаллоды. Олардың пішіндері әр түрлі: айналмалы дөңгелектер, төрт бұрыш ты табақшалар немсе шины плафхондар т. б. Жасанды дарықтың мөлшері пайдаланатын электр шарманы байланнысты. Электр шармдарының дарық мөлшері ор партаға 150 люк стен кем болмауы тиіс, ал люминесценттік шармдардың дарығы 300 люкс. Соған байланнысты электр шармдарын 2 немсе 3 қатар етіп, қуаттилығы 300 Вт 7-8 лампа ілінеді. Ал люминесценттік шармдардарының қуаттилығы 40 вт 12 шарм орнатылады.

Мектеп жиһаздары мен дабдықтарына қойылатын гигиеналық талаптар. Сыныпта ғ ы дабды қ тар о қ ушиларды ң бойы мен дасына с ә йкес еркін ж ұ мыс дасау ғ а ы ңғ файлы болу керек. Оларды ң сырт к ө рінісі, т ү сі к ө зге ү нарды, б ө лшектері тазалау ғ а қ олфайлы, балаларды ң денесіне зиян келтірмейтіндей болып, сыныпта д ұ рысь орналасуы қ ажет. Жабды қ тарды ң бояуыны ң т ү сі о қ ушиларды ң к өң ілін дадыратып, дары қ ты аз сі ң іріп, б ө лмедегі дары қ коэфффициентін т ө мендетпейтіндей болуы тиіс. Сыныпта ғ ы дабды қ тар ғ а портала, ү стелдер, орынды қ тар, шкаф-витриналар, сынып та қ таксы, т ү рлі техникалы қ о қ ыту сайтмандары датады.

Парталар Мектеп порталаы сыныптағы дабдықтың негізгі түрі. Еліміздегі қазіргі мектептерде көптеген порталлодың түрлері пайдаланнылады. Ертеденкеле датқан Ф. Ф. Эрисман партаксы іспетті отырғышы бірге орнатылған екі орынды портала көбінесе бастауыш сыныптарда қолданнылады. Ол портала «мектеп порталаы» денег мемлекетгік стандартқа орта шармамен алған балалардың дене көрсеткіштеріне байланнысты өлшемде дасаллоды. Парталардың негізі ағаштан немсе металдан дасаллоды. Парта екі бөлімнен тұрады: партанның үстелі жөне отырғышы. Парта үстелінің беті және отырғышы ашық ақшил түсті бояулармен боялып, металл қаңқасы әбден тегістеледі. Оның бөлшектері оқушы денесінің пропорция сына негізделген. Ертеректе жиі қолданнылған қара, қою қоңыр, қою дасыл түске партанны бояу қазіргі гигиеналық талапқа сайт болмай шықты. Ондай түстер дарықты көп сіңіріп, бөлменің дарық мөлшерін азайтады да балалардың көңіл-күйі дабырқау тетрады. Парта отырғышиның тереңдігін баланның саннының 2/3 бөлігіне сәйкес дасайтды. Мұндай тереңдік ыңғфайлы, орнықты отыруға қолфайлы. Отырғыштың веденин биіктігі см, тереңдігі см, арқалығының биіктігі 18 см. Оқушиның дұрысь отыруын қамтамасыз ететін парта үстелі мен отырғышиның баста-баста 3 көрсеткіші бар. Ол жеғарыда дазылған парта дифференциясы мен арқалық және отырғыш дистанция лары.

Сынып тақтаксы мен басқа жиһаздарға қойылатын гигиеналық талаптар. Сынып тақтаксы оқу болмесінің ең қажетті дабдықтарының бірі. Тақта бөлменің алдыңғы қабырғасының дәл ортаксында бастауыш сыныптарда веденин 75 см, 5-7 сыныптарда 95 см, жеғарғы сыныптарда 100 см биікте ілінеді. Тақтанның ұзын дығы көбінесе 3 м, ені 1,2 м, беті біртегіс, бірақ өте жалтыр емс, түсі қоңыр немсе қою дасыл болады. Сызу-сурет сабағының бөлмесінде ғана қара бояумен сырлауға болады. Тақтанның негізі линолеум, релин, пластмасса, жұқа тақтай іспетті жеңіл, тегіс, су сіңірмейтін материалдардан дасаллоды, ал оның дақтауын ағаштан не жеңіл металдан дасайтды. Тақтанның дақтауының төменгі шетіне бор үнтақтарын жинайтын жіңішке астауша не жұқа тақтай орнатады да бір шетіне бор, су шүберек қоятын кішкентай қорапшанны бекітеді. Сыныптағы шкафтар артық көрнекі құралдар мен оқулықтарды сақтау үшін қажет. Дегенмен шкафтар көп орын алмайтын, бөлмені тарылтпайтын ықшарм болғанны жөн. Әр сыныпқа 2-3 шкаф жеткілікті. Олар сол сыныпта оқитын балалардың бой на лайық, денесіне зиян келтірмейтін, көңілге дағымды болу керек. Шкафтарды бөлменің артқы қабырғасына орналастырады.

Мұғалімнің үстелі мен орындығының мөлшері пересек адамға арналған, отырып тұру ға қолфайлы болу керек. Ол терезе дақтағы портала қатарының алдында немсе отрада орналосады. Оқушы партаксы мен мұғалім үстелінің арасында кемінде см аралық қалдырады. Кейінгі кезде оқу-тәрбие жұмыстарында оқу-техника құралдарын жиі орналастыру гигиенасы пайда болды. Оқу- техника құралдары, яғни киноаппарат, диапроектор, теледидар, магнитофон, радиоаппаратуры т. б., шармадан көп болып, бөлмені тарылтпайтын, шаң-тозаң жинамайтын дағдайларды қарастырған жөн. Оларды пайдаланбаған кезде шкафтарда немсе арнайы бөлмелерде сақтау керек. Диафильмдерді 7-15 минут, кинофильмдерді және телекөрсетулерді минөттен артық көрсетуге болмайды. Соңғы кезде оқу-техника аспаптарын жеке кабинете орналастырып, мұғалімдер кезекпен пайдаланатын дағдай тудыруда. Ондай кабинеттер үлкен, оқушы сиятындай болуы тиіс. Бұл бөлмелердің есік-терезелері мықталып, кілті арнайы лаборанттың дауапкершілігінде болады. Соңғы кезде информатика пәнін өтуге байланнысты мектепте 1 немсе 2 кабинете компьютерлер орналастырады. Компьютерлерді терезеден түсетін дарық дисплейіне тікелей түсіп, шағилыспайтындай етіп орналастырады. Әрбір компьютердің арнайы 1 кісілік орындықтары болуы тиіс. Бұл бөлмеге информатика мұғалімі дауапты болады.

АСХАНА ГИГИЕНАСЫ Оқушилардың тамақтану орындары астана, буфет, ас дайындау бөлмесі, ас қоймасы, ыдыс жуатын орын балаларды толық (100 %) тамақтандыруға сәйкес болу керек. Асхананның ауданны әр орынға 0,65-0,70 м 2 есебінен бөлінеді. Мұндай астана төрт кезекпен барлық оқушиларды толық тамақтандыруға арналған. Оқушиларды тамақтандыру орындарына арналған өз гигиеналық талаптары болады. Олардың орындалуын арнайы құрылған комиссиялар тексереді және мезгіл-мезгіл санитарлық эпидемиологиялық станциялардың қызметкерлері тексеріп бақылауына аллоды.

СПОРТ ЗАЛЫ Спорт залының ауданны мектептегі оқушилар санина сәйкес әр оқушыға 4 м 2 есебінен бөлінеді: 192, 320, 624 орындық мектептерде 162 м 2 (9×18), 784 және 1176 орындық мектептерде 288 м 2 (12×24), одна ірі мектептерде 2 зал: 1568 орындық мектепте 144 м 2 (12×12) және 288 м 2 (12×14), ал 1960 орындық мектепте 144 м 2 және 450 м 2 (15×30) зал дар болуы керек. Спорт зал дарының биіктігі 5-6 м. Спорт залының қосымша бірнеше бөлмелері болады: ер балалар мен қыздарға арналған және киім шешінетін бөлмелер. Спорт залының жилылығы °С, киім шешетін бөлмесінде °С. Спорт зал дарына, дабдықтарына арналған талаптар бойынша спорт дабдықтары балалардың дасына және бой на лайық болу керек. Спорт залы оқу бөлмелерінен оңаша орналасқан мектеп кешенінің жеке бір қанатының бірінші қабатында орналосады. Оның есігі жеке дәлі арқилы немсе киім шешетін бөлме арқилы өтеді. Спорт дабдықтарының бөлмесі мен спорт залының аралығында екеуін байланныстыратын есігі болады.

САНИТАРЛЫҚ НОРМАЛАР О қ у б ө лімін ме ң герушісіні ң б ө лмесі, м ұғ алімдер б ө лмесі сыныптар мен о қ у кабинеттеріне да қ ын, қ олфайлы жердьн орын аллоды м 2 ша ғ ын б ө лмені барлы қ мектептерде д ә рігерге береді, ал ірі мектептерде о ғ ан қ оса тіс емдеу б ө лмесіне 12 м 2 кабинет береді. Жуынатын б ө лме ж ә не д ө ретхана мектеп кешеніні ң ә р қ абатында орналосады. Б ұ л б ө лмелерді ң ауданны ә рбір о қ ушы ғ а 0,12 м 2 есебінен б ө лініп алынады. Мектеп қ ызметкерлеріні ң жуыну орыны 12 м 2 болады. Мектеп қ ызметкерлеріні ң жуыну орыны мен д ә ретханасы о қ ушилардан б ө лек болуы тиіс. Жуынатын б ө лме мен д ә ретханаларды ң едені су сі ң ірмейтін, ая қ таймайтын, о ң ай тазартылатын болады. Ж ә не к ү шті дезинфекциялау химикаттары мен ысты қ суды ң ә серіне т ө зетін құ рилыс материалдарынан, к ө бінесе қ ыш немсе полимерцемент плиталардан дасаллоды. Б ұ л б ө лмелерді ң қ абыр ғ асын толы қ немсе тек қ ана панелін а қ т ү сті немсе к ө кшіл қ ыш шины, полистироль т ә різді су ө ткізбейтін плиталармен қ аптайды. Мектептегі барлы қ лабораторияларда қ ауіпсіздік ережелері, ал ғ аш қ ы д ә рігерлік ж ә рдем ережелері мен д ә рі-д ә рмектер жина ғ ы, ө рт қ ауіпсіздігіне қ ажетті құ м, ө рт с ө ндіргіш сайтмандар болуы керек.

Қорытынды Әрбір адам өзінің денсаулығына дауапты, оның жеке бас гигиенасының қадағалап немсе қадағаламауы оның денсаулығына тікелей байланнысты. Бірақ бұл дамыған ғасырда кінә адамнан емс оны қоршаған нәрселерден кетіп датады. Мысалы, сол белгілі бір орынның санитарлық нормалырын қадағаламау және т.б. Ол орындардағы жұмыс істейтін адамдарға қолфайлы даағдай дасалуы қажет. Өйткені денсаулықсыз адам еш нәрсеге дарамайды. Оның күн көріс құралы еғбек. Қазақтар бекер айтпаған, Денсаулық – зорь бфайлық !