Чыңгыз Төрөкулович Айтматов ( )

Чыңгыз Төрөкулович Айтматов 1928-жилы 12-декабрда азыркы Кыргыз Республикасынын Талас облусунун Кара-Буура районундаты Шекер алыйында мамлекеттик кызматкердин үй- бүлөсүндө туулган. Атасы Төрөкул Айтматов легенда 1927-жылдан тартып, 1932-жылга чейни большевик тер партиясынын Жалал-Абад кантонунун биринчи катчысы, андан соң Кыргыз обкомунун катчысы болгон. Андан соң Төрөкул 1937-жилы репрессияланнып, жилы жазыксыз жердин "пантүркист" катары атылып кеткен. Эл ичинде кадры-барктуу, көрүнүктүү адамдардан болгон.Апасы Нагима Хамзеевна Айтматова - теги боюнча татар. Чыңгыздын таятасы Хамза - караколдук бай жана айдың татар соодагери болгон. Азыр да Каракол шаарында Хамзаннын ики кабот үйү сакталып тура. Нагима жергиликтүү театрда актриса болгон. Билимдүү, эл оозуна алынган, акылдуу аялдардан болгон.

1942-жилы II Дүйнөлүк согуштун кесепетинен Чыңгыз Айтматовго мектепти убактылуу таштоого тура скелет. Ал убакта Айтматов 14 жашта эле. Шекер эли анны кат-сабаттуу болгондуктан алый өкмөтүнүн катчысы кылып шайлап коёт. Ошол кезде жаштардын арасында кирилле кат таанныган улан-кыздар саналуу гана эле (калган дары кыргыздын арапча же латынча жазмаларын билишкен).

Андан кийин ошол эле согуш жылдарында райондук салык чогултуучу болуп иштейт. Айыл калкынан салык чогултат. Бирок согуш маалында ага салык чогултуу оңойго курган жек. Бир жылдан кийин, 1944-жилы август айында бул ишин өз арки менее таштайт да, трактор лук бригаданнын эсепчиси болуп иштейт жилы, сегизинчи классты аяктагандан кийин Жамбылдаты зооветеринардык техникумга округа өтөт.

1948-жилы техникумду мыкты аяктап бүтүргөндөн кийин Кыргыз алый-чарба институту на округа кирет. Аны даты 1953-жилы мыкты аяктайт. 1959–1965-жж. орусча "Литературный Кыргызстан" журналынын баш редактору болгон. "Правда" гезитинин кабарчысы да болуп иштеген. 1988–1990-жж. Москвада чыгуучу "Иностранная литература" журналынын баш редактору болгон. Коомдук иштерди да так орган. 1964–1986-жж. Кыргызстан Кинематографисттер Биримдигинин Биринчи катчысы болгон жылдан - Кыргызстан Жазуучулар Биримдигинин Биринчи катчысы болгон жылдары СССР Жогорку Кеңешини н депутаты болгон жж. СССР Эл депутаты болгон.

1990-жылдардан баштап СССРдин жана Кыргыз Республикасынын дипломатиялык миссияларын башкарган жилы октябрь айларында 80 жылдыгына карата Улуттук Компьтердик гимназия сына келген жилы 16-майда Татарстанда сапарда жүргөн чагында бөйрөгүнүн иштебей калганнына байланныштуу жазуучуну Германиянын Нюренберг шаарынын ооруканаларынын берлине жеткиришет. Ал жакта жылдын 10-июнунда пневмония оорусунун кесепетинен жазуучу көз жумду.

Чыңгыз Айтматовдун алгачкы жубайы - сүйүп алган жары Керез Шамшыбаева болгон. Керез 1930-жилы 10- августа Чүй облусундаты Он-Бир-Жылга кыштагында туулган. Атасы Шамшыбай Жакыпбай уулу Экинчи дүйнөлүк согушта набит болгон. Керез Бишкектеги Медицина институту, аннын ординатурасын аяктап, кулак, тамак, мурун кенселдерин айыктыруу жаатындаты аддис болгон. Чыңгыздан 1954-жилы Санжар, 1959-жилы Аскар денег уулдарды төрөгөн жылдардын ортосунда Чыңгыз экөө тынч ажырашкан. Өмүрүрүн соңуна чейни Чыңгызга карши пикир айтпастан, инсандын аруулугун, улуулугун көрсөткөн. Керез апа 1999-жилы 6- марта бул жарык дүйнө менее кош айтышкан. Сөөгү Байтик алыйына жакын көрүстөнгө коюлган.