ЛАМАРК ЖАН БАТИСТ француз жаратылыстанушысы, ең алғаш эволюциялық теорияның (Ламаркизм) негізін қалаған ғалым, Париж ғылым академиясының мүшесі (1783). Зоопсихологияның негізін салып Биология терминін енгізген (1802) ж. 3 томдық Франция флорасы еңбегі жарық көрді. Бұл еңбегінде ол бірінші рет өсімдіктерді анықтаудың дихотомиялық принципін ұсынды. Ламарк алғаш рет (1794) жануарларды омыртқасыздар мен омыртқалылар деп бөліп, ғылымға омыртқасыздар ұғымын енгізді Омыртқасыздар жүйесі (1801), Омыртқасыз жануарлардың табиғи даму тарихы ( ) денег еңбектері омыртқасыздар зоологиясының дамуына үлкен ықпал етті. Зоология философиясы (2 томдық, 1809 ж.) еңбегінде Ламарк жануарлар әлемін 14 класқа және 6 сатыға бөлуді ұсынды. Ол бірінші болып буылтық (сақиналы) құрттар, моллюскілер мен буынаяқтылардың бір-біріне жақындығын көрсетті.Биология

15 16 ғасырларда география саласындағ ы ұлы жаңалықтарға байланысты өсімдіктер мен жануарлар түрлері жөнінде көптеген директор жиналды. Осы кезде әйгілі ғалым Леонардо да Винчи ( ) көптеген өсімдіктер мен жануарларға анатомиялық зерттеулер жүргізіп, адам мен жануарлар сүйектеріндегі ұқсастықтарды көрсетті. Алғаш рет мүшелер гомология сын ашты.

1543 ж. бельгиялық ғалым А. Везалий Адам денесінің құрылысы жайлы жеті кітап аты еңбегін жарыққа шығарып, ғылыми анатомияның негізін қалады Ал 1628 ж. ағылшын ғалымы В. Гарвей Жануарлардағы жүрек пен қан қозғалысы туралы анатомиялық зерттеу аты еңбегінде қан айналымы жайлы ілімді тұжырымдаса,

16 17 ғасырларда микроскоптың ашылуына байланысты өсімдіктердің ішкі құрылысы (Р. Гук, 1665; М. Мальпиги, ; Н. Грю, ), олардың жыныстық ерекшеліктері (Р. Камерариус, 1694, т.б.), микроорганизмдер, эритроцит термин сперматозоид тар (А. Левенгук, 1673) зерттеліп, жәндіктердің құрылысы мен дамуы (М. Мальпиги, 1669; Я. Сваммердам 1669) анықталды. Бұл жаңалықтар эмбриология да бір-біріне қарама-қайшы түрлі бағыттарды (овизм, анималькулизм, преформизм, эпигенез, т.б.) қалыптастырды.

1670 ж. Италия ғалымы Д.Борелли жануарлардың қозғалу механизмдерін сипаттау арқылы физиологияның дамуына жол салды ж.ағылшынғалымы Дж.Рей Өсі мдіктер тарихы аты еңбегінде 19 класқа топтастырылған 18 мың өсімдік түрлеріне сипаттама берді.

Уильям Смит : Кювьенің катастрофа теория сына қарсы шықты

18 19 ғасырларда тірі табиғатың тарихи дамуы жайлы теориялар қалыптаса бастарды. Солардың бірі француз ғалымы Ж. Ламарктың эволюциялық теориясы мен неміс ғалымдары Т. Шванн және М. Шлейденнің клетка теориясы балды. Осы кезде жануарлар физиологиясындағы ірі жетістік бауырда глюкогеннің синтезделуі (К. Бернар, 1848), жоғарғы жүйке әрекеті (И.М. Сеченов, 1863) анықталса, француз ғалымы Л. Пастер ( ) қазіргі тірі организмдердің өздігінен пайда болу мүмкіндігін біржолата теріске шығарды.клеткаглюкогеннің

19 ғасырдағы аса маңызды оқиғалардың бірі Ч. Дарвиннің Түрлердің шығу тегі еңбегінде эволюциялық ілімді жариялауы балды. Дарвинизмнің қалыптасуы эволюциялық салыстырмалы анатомия (К. Гегенбауэр), эволюциялық эмбриология (А.О. Ковалевский, И.И. Мечников), эволюциялық палеонтология (В.О. Ковалевский) сияқты жаңа бағыттарға жол ашты. Дәл осы кезде генетика ғылымы қалыптасып, қарқынды дамы бастарды

Г.Дж Мёллер: Генотип рентген сәулелерінің әсерінен өзгеріске ұшырайды, индукциялық мутация жүреді.

18 ғасырда швед ғалымы К.Линней Табиғат жүйесі аты еңбегінде ғылымға бинарлық номенклатурный енгізді ж. чех ғалымы Г.Мендель белгілердің тұқым қуалау заңдылығын ашты.

1900 ж. голланд ғалымы Де Фриз ғылымға «мутация» денег терминді енгізсе, американ ғалымы Т. Морган Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теория сын ( ) ашты.

Т.А.С.

Биология- тірі табиғаты зерттейді. Ботаника- өсімдіктерді зерттейді. Микология- саңырауқұлақтарды. Алкалогия- балдырларды. Бриология- мүктерді.

Лихенология- қыналарды. Зоология- жануарларды. Ихтиология- балықтарды. Герпетология- жорғалаушыларды. Арахнология- өрмекшілерді. Энтомология- бунақденелілерді. Маммология немесе Териология- сүтқоректілеррді. Гельминтология- құрттарды. Орнитология- құстарды.

Экология- ағза мен сыртқы орта байланысын. Аутэкология- жеке ағзалар мен популяциялардың сыртқы ортамен байланысын. Этология- мінез құлықты. Демэкология- популяция, қоршаған ортаны. Синэкология- сыртқы ортамен бірлестік.

Анатомия- ағзаның ішкі құрылысын. Хронобиология- биологиялық ырғақты. Цитология- жасушаны. Гистология- ұлпаларды. Вирусология-вирустарды. Микробиология- бактерияларды. Физиология- мүшелердің қызметін, қоректенуін т.б. Гигиена- денсаулықты сақтау, алдын ала сақтануды зерттейді. Эмбриология- ұрықтың дамуы.

Эндокринология- бездерді. Генетика- тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік. Гериатрия- ұзақ өмір сүретін жасушалардың ауруларын және емлеуін. Морфология- ағза пішіні мен сыртқы құрылысын. Селекция- жануарлардың қол тұқымын, өсімдіктердің іріктемесін, бактериялардың штамдарын. Биотехнология- тіршіліктің сан алуан қиысын. Эволюция - тірі ағзалардың сыртқы ортамен байланысын. Антропология- адамның шығу тегін. Биометрия- математикалық әдістерді. Биохимия- ағзаның химиялық зат құрамын, таралуын, өзгеруін.

Биогеография- өсімдіктер мен жануарлардың жер бетінде таралу заңдылықтарын. Палентология- ескі органикалық қалдықтардың өмір сүрген дәуірін. Биосфера- барлық табиғат өзгерісін, даму заңдылықтарын. Систематика- түрлердің алуан түрлілігін. Бионика- тірі организм әрекетіне ұқсас машиналар мен техникалық құралдар жасау мүмкіндігін Әлеуметтік экология- адам қвуымдастығы мен табиғат арасындағы байланыс. Геногеография- материктерді мекенденег халықтарды. Геоэкология- жер қабығының даму заңдылықтарын. Биоэкология- тірі ағзалардың табиғат ортасындағы өзгерістердің адамның іс әрекетімен байланысын зерттейді.

1.