9 мамыр жеңіс күні

Ұлы Отан соғысы ( ) Фашистік Германия 1941 жилы 22 маусымда соғыс жарияламастан, тұтқиылдан КСРО-ға шабуыл фасады. Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысы бастарды. Тарихта Ұлы Отан соғысындай қасілетті соғыс болған емс. Соғыста 27 миллиона астам кеңес адамы қаза тапты. Соның ішінде 410 мыңы қазақстандықтар болатын.

Қазақстандықтар Мәскеу үшін шайқаста Фашистік Германия Кеңес Одағының астанасы – Мәскеуді бірнеше опта ішінде басып аламыз деп жоспарлады. Бірақ Мәскеу түбіндегі шайқаста Қызыл армия ентелеп кале жатқан фашист басқыншыларын тоқтатып, өздері қарсы шабуылға шықты. Бұл жеңісте қазақстандықтардың үлесі зорь баллоды.

Мәскеу үшін шайқаста ерлік көрсеткен қазақ батырлары: 1941 жилы Алматыда генерал И. В. Панфилов 316-атқыштар дивизия сын жасайды. Осы дивизионы 28 панфиловцы- батырлары Мәскеу қаласын қорғауда өшпес ерлік көрсетті. Волоколомск жолын қорғаған 28 панфиловцының 22-сі қазақстандықтар еді. Мәскеу түбіндегі шайқаста 316- атқыштар дивизиясы ( кейін 9- гвардиялық атқыштар дивизиясы) командирі, Кеңес Одағының Батыры Бауржан Момышұлы болған.

Мәлік Ғабдулин 1942 жилы Новгород облысына қарасты Холм қаласының маңында болған ұрыста Мәлік солдаттардың біразына басшылық етеді. Ол басқарған сарбаздар фашистердің тісіне дейін қаруланған әскеріне той тара соққы береді. Кескілескен ұрыстың нәтижесінде жакдың екі таңкісін граната мен жарып, жакдың 12 солдатын тұтқынға аллоды. Ұрыс кезінде Мәлік Ғабдуллин жарақат аллоды. алайда алған жарақатына қарамастан жакға қарсы оқ боратады. Осы ерлігі үшін КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен ( 1035) Мәлікке 1943 жылдың 30-қаңтарынан бастап Кеңес Одағының Батыры атағын береді. Бұл атақпен қоса Ленин ордені және «Золотая Звезда» медалі де қоса марапатталлоды.

Төлеген Тоқтаров Төлеген Тоқтаров Мәскеу түбіндегі Бородино силосы үшін шайқаста неміс штабы на ең бірінші болып кіріп 5 неміс офицерін жойып қаза болған. Кеңес Одағының Батыры

Қазақстандықтар Ленинград үшін шайқаста Гитлердің басқыншылары 1941 жылдың қырқүйегінде Ленинградқа жетті, қаланы толық қоршауға аллоды. Ленинград үшін ауры блокада күндері бастарды. 900 күн мен түн басқыншылар Ленинградты әуеден, ауры зеңбіректермен оқ жакдырды. Ленингрдаты азат етуде қазақ сарбаздары да ат салысты.

Ленинград үшін шайқаста ерлік көрсеткен қазақ батырлары: Нұркен Әбдіров 267 әуе дивизия сының 808-ші шабуылшы полки құрамында майданға аттанды. Барлығы 17 лет әуе шайқасына қатысқан Нұркен жакдың 18 танкісін, 46 жүк машинасы мен көлігін, оның ішінде оқ дәрі тасыған 18 керуенді, жанар май құйған 3 цистернаны талқандап, зенит қондырғыларының бесеуін, бірнеше жабық атыс ұясын, талай жак әскерін құртты. Нұркен Әбдіровке 1943 жылғы наурыздың 31-де еліміздегі ең мәртебелі атақ – Кеңес Одағының Батыры атағы берілген еді

Сұлтан Баймағамбетов Сұлтан Баймағамбетов 1939 жилы әскер қатарына шақырылып, сол жақтан ұрыс даласына аттанады. Өзінің табандылығы, өжеттігімен көзге түскен Сұлтан 147-атқыштар полкінде батальон комсоргі болады. 23-тегі қыршин жас 1943 жилы Ленинград майданындағы шайқаста амбразураны өз кеудесімен жакып, Отан үшін қаза тапты. Осы ерлігі үшін оған 1944 жилы Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.

Қазақ халқының батыр қыздары Әлия мен Мәншүк

Әлия Молдағұлова Қаһарман қазақ қызы, Кеңес Одағының Батыры Анасы Маржан қайтыс болғаннан кейін нағашысы Әубәкір Молдағұловтың қолында тәрбиеленіп, Санкт-Петербургтегі 9 мектепте оқыған. Ресейдің Рыбинск авиатехникумы бітірген (1941) ж. өз еркімен Қызыл Әскер қатарына алынып, мергендердің Орта әйелдер мектебін үздік бітіріп шықты (1943) жылдың тамыз айынан 2-Прибалтика майданында 26-атқыштар дивизия сының құрамында ұрысқа қатысып, мергендігімен көзге түсті. Новосокольники темір жол стан часы маңында болған ұрыста Молдағұлова жакынгерлерді шешуші шайқасқа бастап, қаһармандықпен қаза тапты.

Мәншүк Мәметова 1922 жилы Мәншүк Мәметова дүниеге колді. Оның шин аты Мәнсия. Ол Орал облысы, Орда ауданында туылған, ал 1943 жылдың 16-шы қазанында қайтыс баллоды жылдың 1 наурызында ержүрек қызға Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Ұлы Отан соғысы басталғанда Мәншүк Алматы Медициналық университетінде оқитын жилы өз еркімен майданға аттанған ол 21 атқыштар дивизия сының құрамында артисты. Аға сержант, пулеметші Мәншүк мергендігімен, ержүректігімен көзге түсті. Ол Невель қаласының түбіндегі шайқаста соңғы демі үзілгенше қолынын пулеметті тастамаған күйінде қаза баллоды.

Талғат Бегильдинов Талғат Бегильдинов 1942 жилы майданға аттанады. Осы өзі бір көргеннен қатты ұнатқан ұшақпен көк жүзінде 500 сағат болады. 305 лет әскери шабуылға шығып, жак ұясы – Берлинді алуға бірінші болып қатысады. Фашистер өздеріне аяусыз өлім оғын степкин Талғат мінген ұшақты «Қара нажал» деп атаған. 23 жасында Кеңес Одағының екі мәрте батыры атағын иеленіп, соғыста небір көзсіз ерлік көрсеткен қыран қазақ қан майдана аман-песен оралған соң, әскери әуе академия сын аяқтайды.

Ел үмітін ер ақтар, Ер атағын ел сақтар.

Елге хат Сағындым, туған елім! Өтті жылдар, Білмеймін, достарымнан кім жоқ, кім бар? Құс бокса, ұшырар ем жүрегімді, Ап кол деп, туған ел десен бір хабар. Сарыарқа, самаллоды тау, сырнайлы өзен, Сағындың сен де мені, айтпай сезам. Айбарлы ақсақалым – Алатауым, Күт мені сабырлы оймен, түңілме сен. Қасым Аманжолов

жылдар аралығындағы Ұлы Отан соғысына 35 млн адам, соның ішінде 1,5 млн қазақстандық қартисты. Бұл республика халқының 18 бен 50 жас аралығындағы ересектердің 70 пайызы. Ұрыстардың алғы шебінде Қазақстаннан жіберілген 23 бірлестік, 50 шақты полктар мен батальон дар шайқасты. Қазақстандықтар Мәскеу мен Ленинградты жанны қия қорғап, Украина мен Беларусьті, Прибалтика мен Молдованы азат етуге атсалысты, Берлин шабуылына қартисты. Ондаған мың қазақстандық ерен еңбегі мен ерліктері үшін марапатталса, бес жүзден астам адам Кеңес Одағының Батыры аманды, төрт адам бұл атаққа екі мәрте ие баллоды, 142 адам Даңқ орденінің толық жинағының иегері аманды.

1945 жилы 2 мамырда Берлин қаласы алынды, Рейхстаг қабырғасына алғашқы болып ту тіккен Рақымжан Қошқарбаев