Қазақ Абылай хан атындағы Халықаралық қатынастар және Әлем Тідері Университеті Бюджет процедурасы және оның кезеңдері Орындаған: Құдайбергенова М.А 341-топ Тексерген: Аралбаева А.А Алматы жж

Жоспар: 1. Бюджет түсінігі және тарихы 2. Бюджет процедурасы 3. Бюджет процедурасының кезеңдері

Бюджет түсінігі Бюджет (ағыл. budget – қоржын) – орталықтандырылға н ақша қорының құралу көздері мен жұмсалу бағыттарын сипаттайтын экономикалық категория, ақшалай кіріс пен шығыстың балансы.

Бюджет – ол жалпы қаржы категорияға қарағанда бөлек, ерекше тұрған экономикалық категория. Оның қаржыдан ерекшелігі тек қана абстракцияның басқа деңгейі мен қаржылық байланыстың әр түрлі дәрежеде болуына байланысты. Сондықтан, көптеген қаржылық байланыстардың ішінде бір- бірінен ерекше тұратын бөлек арнайы салаларды бөліп шығаруға болады. Сондай бір ерекше байланыс қоғамдық құндылық өнім бөлу аумағында мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қаржылық қарым- қатынас болып табылады. Бұндай қаржылық қарым қатынастың жалпы белгісі, біріншіден, олар мемлекеттің қатысуымен болатын құндылық бөлу процессінде орын аллы, екіншіден, жалпы мемлекеттік фунцияларды атқаруға арналған орталықтандырылған ақша қаражаттар қорын қалыптастыру мен пайдалануына байланысты. Осындай барлық қаржылық қарым – қатынас мемлекеттік блюджет денег түсініктің экономикалық мазмұнын құрады.

Мемлекеттің заңмен немесе жергілікті өкілді органдардың шешімдерімен бекітілетін, мемлекеттің өз міндеттерін қамтамасыз етуіне арналған және салықтар, алемдар, басқа да міндетті төлемдер, капитал мен жүргізілетін операциялардан алынатын кірістер, салыққа жатпайтын және заң актілерінде көзделген өзге де түсімдер есебінен құрылатын орталықтандырылған ақша қоры.заңменмемлекеттіңкапитал мен Бюджеттің пайда болуы мемлекеттің дамуы мен оның қаржы ресурсстарыеа денег сұранысының артуымен тікелей байланысты. Орталықтандырылған ақша қорының құраллы және жұмсаллы блюджеттің кірісі мен шығысының ыңғайласа жұмыс істеуі арқылы жүзеге осады. Мемлекетке қажетті ақша қаражаттарын "кіріс" жинақтаса, жалпы мемлекеттік қажеттіліктерге орталықтандырылған қордан бөлінетін қаржы "шығыс" болады. Мемлекеттік блюджеттің "кірісінің" ең қомақты бөлігі салықтық түсімдерден, ал қалғаны басқа түсімдерден, капиталлоды айналымға қосудан түсетін табыстардан және гранттар мен өтемдерден құралады. Бюджеттің шығысы кіріс бөлігінің және блюджет тапшылығының деңгейіне, оның орындаллына қарай реттеледі. Бюджет бойынша шығыстың кірістен асып түсуі блюджет тапшылығын туындатады, ал оның көлемі жалпы ішкі өнімге не ұлттық валютаға шағып көрсетіледі. Бюджет тапшылығын қаржыландыру (жою) көздеріне мемлекеттік құнды қағаздарды сатудан түскен табыстар, ішкі және сыртқы капитал нарығынан алынған қарыздар, Ұлттық банктің кредиттері жатады.капиталлодыҰлттық банктіңкредиттері

Бюджет процедурасы Бюджеттік процесс маңында заңнамалар арқылы реттелетін мемлекеттік органдардың блюджет тер болжамын құрастыру, қарастыру мен бекіту, блюджет терді атқаруын ұйымдастыру мен оның бақылауын қамтамасыз ету жөніндегі іс-әрекеттері қарастырылады. Бюджеттік процесстің мазмұны елдің мемлекеттік және блюджеттік құрылымдары арқылы анықталады. Қазақстан Республикасында блюджеттік процессс өз аллоды мемлекеттік билік-тің орталық және жергілікті органдарының, блюджеттік процесстің қатысушыларының блюджет тер мен ¥лттық қор болжамын жасау мен қарастыру, оларды бекіту мен атқару және бақылау жоніндегі әрекеттерін тізбектелген және реттелген түрде іске асыруды көрсетеді. Егеменді мемлекеттің блюджеттік процессі әрекеттегі блюджет-тік заңнамаларға сәйкес ұйымдастырылады. Қазақстанда ол Бюджеттік кодексі және басқа да блюджеттік процесске қатысты заңнамалы нормативтік актілермен реттеледі

Республикада блюджеттік процессті ұйымдастыру келесі принциптерге негізделеді: тұтастық - оның маңында бірыңғай құқықтық база, блюд-жеттік жіктелу, блюджеттік пен статистикалық ақпаратқа қажетті блюджеттік кұжаттар формаларының бірлігі және ақша жүйесінің бірлігі; дербестік - оның маңында блюджеттік процесске әрбір қатысушы өз әрекетін өз еркі үйымдастырады және сол әрекет кірістердің өздік қайнар көздері барлығымен және оларды пайдалану бағыттарын анықтайтын қүқықпен қамтамасыз етуіне; теңгерушілік - оның маңында барлық блюджет тердің кіріс-тері мен шығыстары арасындағы арақатынастарды дұрыс тағайындаллына.

Бюджеттік кодекс бойынша блюджеттің қалыптасу негізі болып Қазақстан Республикасының әлеуметті- экономикалық ортамерзімді даму жоспары мен Республика Президентінің Қазақстан халқына арнаған жылсайынғы Жолдауынның есебімен құрастырылған аумақтардың даму бағдарламалары табылады. Бюджеттік кодексте көрсетілген басқа бір маңызды жағдай - ол блюджеттік процессті ұйымдастыруын қоса отырып, қаржы ресурс-старые басқарудағы мемлекеттік биліктің функцияларын регламенту

Бұл функциялары келесілер арқылы көрінеді: мемлекеттің экономикалық және қаржылық мақсаттарының әрекеттесуінде; әр түрлі деңгейдегі блюджет тердің өзара және экономика секторларымен әрекеттесуінде; салықты-фискаллодық құралдарды жетілдіруде; блюджеттен тыс арнайы қорларға бөлектеулердің көлемі мен қайнар көздерін анықтауда; блюджет тердің кірістері мен шығындарының көлемі мен қүрылымын тағайындағанда; республикалық блюджет тапшылығының көлемін анықтағанда; жергілікті блюджет тердің теңгерушілігінде; мемлекеттік борыштың қаржы операцияларға әсері мен огеуінің есебімен оның динамикасы мен ахуалын бағалауда.

Қорытынды Осы тақырыпты қорытындылай келгенде Қазақстан Республикасының басқару жөніндегі заңында блюджеттің кірістері мен шығыстарые қалыптастыру және реттеу жөніндегі арнайы ережелері анықталады. Мемлекет және оның аумақтық бөлімдерінің блюджетті – құқықтық мәртебесі негізі – ол осы құқықты іске асыруға пайдаланатын кең таралған блюджеттік өкілдіктікті құрайтын дербестік блюджет жөніндегі құқық. Биліктің әрбір деңгейіндегі өкілдіктікте өз ерекшеліктері бар, бірақ блюджетті қалыптастыру, оны атқару және бөлінген блюджеттік ақша беруді пайдалануын бақылау процесстері биліктің атқарушы органдарының өкілдігінде болады.

Пайдаланған әдебиеттер 1.Қазақстан Республикасының Бюджет кодексі. – Алматы Салық кодексі – «Бюджетке салықтар мен басқа да міндетті төлемдер жөнінде» ҚР Заңы. – Алматы Б.С. Өтебаев. Мемлекеттік блюджет. – Алматы ҚР-ның коституциясы 5 Бюджет туралы ҚР заңы 6 Интернет көзі