ЭВОЛЮЦИЯ ҰҒ ЫМЫ "Эволюция" денег с ө з латынша "evolutio" "тарихи даму, ө згеру, ө рлеу" денег ма ғ наны білдіреді. Қ азіргі кезде эволюция терминін к ө птеген ғ ббылым салаларында геология, география, астрономия, т.б. ке ң інен қ олданады. Эволюция ұғ мы уа қ сыты ң ө туіне байланысты дамуды ң бастап қ ы қ алпынан бірте-бірте к ү рделене т ү суі денег ойды білдіреді."Эволюция" денег с ө з латынша "evolutio" "тарихи даму, ө згеру, ө рлеу" денег ма ғ наны білдіреді. Қ азіргі кезде эволюция терминін к ө птеген ғ ббылым салаларында геология, география, астрономия, т.б. ке ң інен қ олданады. Эволюция ұғ мы уа қ сыты ң ө туіне байланысты дамуды ң бастап қ ы қ алпынан бірте-бірте к ү рделене т ү суі денег ойды білдіреді.эволюция геология география астрономия эволюция геология география астрономия

Эволюция ілімінің негізін салған көрнекті ғалымдар

Эволюция терминін алғаш М.Хейл қолданды (1677). Кейін швейцарлық ғалым Ш.Бонне (1720 – 93) эмбриологияға арналған еңбектерінде пайдаланды Эволюция құбылысы тіршілік деңгейлерінің барлық сатыларында байқалып, үнемі құрылысы мен атқаратын қызметтерінде бұрын болмаған жаңа құрббылымдар мен олардың жаңа қызметімен ерекшеленеді. Эволюцияның ең қарапайым деңгейі – мутациялық өзгерістер болып есептелінеді. Табиғи сұрыпталу кезінде мутация арқылы пайда болған жаңа белгілер мен қасиеттер организмдердің жаңа орта жағдайларына бейімделуіне жағдай жасайды. Ең алғашқы Эволюциялық процестер тіршіліктің популяция деңгейінде пайда болады. Эволюция терминін алғаш М.Хейл қолданды (1677). Кейін швейцарлық ғалым Ш.Бонне (1720 – 93) эмбриологияға арналған еңбектерінде пайдаланды Эволюция құбылысы тіршілік деңгейлерінің барлық сатыларында байқалып, үнемі құрылысы мен атқаратын қызметтерінде бұрын болмаған жаңа құрббылымдар мен олардың жаңа қызметімен ерекшеленеді. Эволюцияның ең қарапайым деңгейі – мутациялық өзгерістер болып есептелінеді. Табиғи сұрыпталу кезінде мутация арқылы пайда болған жаңа белгілер мен қасиеттер организмдердің жаңа орта жағдайларына бейімделуіне жағдай жасайды. Ең алғашқы Эволюциялық процестер тіршіліктің популяция деңгейінде пайда болады.М.Хейлғалым Боннеэмбриологияғамутациялық өзгерістермутацияМ.Хейлғалым Боннеэмбриологияғамутациялық өзгерістермутация

Эволюция ұғмы,оның бағыттары.. Биологиялық эволюцияның мы надай бірнеше анықтамалары бар: 1. Тірі ағзалардың тарихи дамуының қайталанбайтын үдерісі. 2. Биологиялық жүйелердін; біртіндеп, езды- көпті бағытта жоғары сатыға көтерілу үдерісі. 3. Тірі ағзалардың қарапайым форма дан күрделірек (жетілген) формаға баяу өзгерген үдерісі. 4. Тірі зерзаттардын, ұзақ мерзімінде жоғары сатыға көтерілуі

Жан-Батист Ламарк ( ) Жан-Батист Ламарк ( ) Органикалық дүниенің эволюциясы туралы алғашқы ілім ХІХ ғасырдың басында жарық көрді.Оның негізін қалаушы Ж.Б.Ламарк.Оның айтуынша,тірі организмдердің қарапайым құрылыстан күрделігіне қарай жоғарылауы тарихи дамудың нәтижесі болып табылады. Органикалық дүниенің эволюциясы туралы алғашқы ілім ХІХ ғасырдың басында жарық көрді.Оның негізін қалаушы Ж.Б.Ламарк.Оның айтуынша,тірі организмдердің қарапайым құрылыстан күрделігіне қарай жоғарылауы тарихи дамудың нәтижесі болып табылады.

Ламарк;Жоғары сатыдағы жануарлардың кейбір мүшелері жұмыс істеп,жатыға кале дамып жетіледі,ал басқалары жатықпай,керсінше біртіндеп жойылады,-деді.Бұған мы на мысаллоды келтіруге болады:Шөбі жоқ,құрғақ далалы жерлерде мекендейтін жираф үнемі мойнын созыв,ағаш жапырақтарын үзіп жеп қоректенеді.Осылай биіктегі жапырақтарға ұмтылып дағдыланғандықтан,біртіндеп олардың аллодыңғы аяқтары мен мойны ұзарған, денег.

Чарлз Дарвин ( ) Чарльз Роберт Дарвин - әйгілі ағылшын ғалмы, натуралист, биологиялық эволюцияның негізін салушы. Эволюциялық өзгерістердің механизмін енгізуді алғаш ұсынған ғалым. Ч.Дарвин Санк - Петербургтің ғббылыми академиясының шетелдік мүше-кореспонденті еді. Чарльз Роберт Дарвин - әйгілі ағылшын ғалмы, натуралист, биологиялық эволюцияның негізін салушы. Эволюциялық өзгерістердің механизмін енгізуді алғаш ұсынған ғалым. Ч.Дарвин Санк - Петербургтің ғббылыми академиясының шетелдік мүше-кореспонденті еді.

Дарвин ілімінің қалыптасуында түрлі ғббылым салаларындағы зерттеу нәтижелері де үлкен рөл атқарды.Салыстыр малы морфологиялық және анатомиялық мәліметтер:Бір топке жататын жануарлардың дене құрылысы мен жалпы көрнісі ұқсас, ендеше олардың ата-тегі бір,- деп көрсетті.

Карл Линней ( ) Швед жаратылыс зерттеушісі Карл Линнейді ( ) эволюционистердің маңызды әуелгері) дуге болады. Оның «Табиғат жүйесі» еңбегі 1735 жилы жарыққа шығьп, Карл ЛиннейдіКарл Линнейді К. Линнейді дүниежүзілік даңққа бөледі. Онда өсімдіктер мен жануарлар ағзаларын жіктеудід негізгі қағидалары сипатталлоды, сендай-ақ оларды жарыса бағынған жүйелік санаттарға: класс, отряд, туыс және түрлерге бөлді. Осы проблемаға арналған тағы бір еңбегі: «Ботаника философиясы» кейінірек жарық көрді.

Ж.Бюффон өзінің Табиғи тарих аты еңбегінде Бейорганикалық заттардан,олд мен,өсімдіктер,одна кейін жануарлар мен адамдар пайда баллоды,- деп, түрдің өзгергіштігін қуаттады. Ж.Бюффон өзінің Табиғи тарих аты еңбегінде Бейорганикалық заттардан,олд мен,өсімдіктер,одна кейін жануарлар мен адамдар пайда баллоды,- деп, түрдің өзгергіштігін қуаттады.

А.И.Герцен:Құры лысы мен тіршілік әрекеттері ұқсас организмдер арасында міндетті түрде туыстық байланыс бар,сондықтан олардың шығу тегі де бір,-деп жезды.

Органикалық дүниенің эволюциясы туралы осындай дұрыс ой-пікірлер айтылғанымен,түрлердің өзгеруі мен түр түзілуінің себептерін ешкім анықтап, ашып көрсете алматы.

Эволюция Тірі ағзалардың тарихи дамуынның қайталанбайтын үдерісі.

1677 жилы эволюция терминін алғаш М.Хейл қолданды. Кейін щвейдцарлық ғалым Ш.Бонне өз еңбектерінде пайдаланды.

Карл Линней – эволюционист тердің әуегері. Оның Табиғат жүйесі еңбегі 1735 ж жарыққа шықты.

Жан Батист Ламарк – Линнейлік жүйені жетілдіруші. Алғаш барлық жануарларды омыртқалы және омыртқасыз дарға бөлді.

Чарльз Дарвин - Табиғи сұрыптау - тіршілік үшін күресте күштілердің жеңуін қамтитын эволюцияның жүзеге асырылуы үрдісі. Оның «Түрлердің шығу тегі туралы» еңбегі 1859 ж жарыққа шықты

Биологиялық алға басу (прогресс) денегіміз - дарақтар санының, жүйеленген сан алуандылығын (едәуір усақ жүйеленген топтар санының) артур және аймақтың кеңеюі. Биологиялық кері кету (регресс) - дарақтар саны мен олардың жуйеленген топтары санының кемуі және аймақтың тарылуы. Биологиялық кері кету (регресс) - дарақтар саны мен олардың жуйеленген топтары санының кемуі және аймақтың тарылуы.

Табиғи Сұрыптау Қоршаған ортаға жақсы бейімделген дарақтар тірі қаллоды. Өсімдіктер мен жануарлардың жаңа түрлері пайда болады. Өзгергіштігі тұқым қуалайды. Тіршілікке бейімділік дәрежесі жоғары болады.

Қолдан сұрыптау Адамның араласуы арқылы болады. Адамға қажетті белгісі бар дарақтар тірі қаллоды. Тіршілікке бейімділік дәрежесі төмен. Жағымсыз белгісі бар бірде-бір дарақ көбеюге рұқсат етілмейді. Өсімдіктердің іріктемесі, жануарлардың қолтұқмы түзіледі.

Популяциядағы табиғи сұрыпталудың формалары

Қолдан және табиғи сұрыпталу Қолдан сұрыптау және табиғи сұрыпталу. Табиғи сұрыпталу табиғи популяцияларға тән үдеріс. Қолдан сұрыптауды адам өз мүддесі үшін жүргізеді. Ч. Дарвин теориясының пайда болуына тарихи аллодын ала жағдайлардың бірі XIX ғасырдың басы мен ортасында Англиядағы өнеркөсіптік төңкеріс баллоды. Сол кезде ауыл шаруашылық өндіріс тұңғыш рыноктың талабына тез және тиімді жауап қайтаруға үйренді. Үй хайуанаттарының жаңа қолтұқымдары және өсімдіктер жаңа іріктемелері көптеп шығарылды. Сонымен бірге өндірушілер бір маусымда қалаған белгілері бар жануарларды немесе өсімдіктерді шығаруға қол жеткізді. Бұдан соң гүлдердің ғажап түсі мен пішіндері сәнге айнала салысымен қалаған белгілері бар толпы жатқан өсімдіктер көрмелерден орын аллоды. Жылма-жил хорасан қосымша салмак беретін ірі қаралардың бірегей қолтұқымдары (қолда бағылған кездегі пересек дарақтың салмағы келіге дейін жеткен) шығарылды

Табиғи сұрыпталудың жүруінің алғышарттары : -Популяция құрамындағы даралардың генетикалық әртүрлілігі, -Ұрпақ санының көп болуы, - Тіршілік үшін күрестің жүруі.

Табиғи сұрыпталудың формалары. Қозғаушы сұрыпталу, Тұрақтандырушы

Қозғаушы сұрыпталу Қозғаушы сұрыпталу - бағыттауышы сұрыпталу, тек ғана бір бағыттағы өзгергіштікке бейім табиғи сұрыпталудың бір түрі. Қозғаушы сұрыпталу арқылы популяцияның генофонды толығымен калешек ұрпақтарының дивергенциясыз өзгереді. Түрдің осындай эволюция сын Дж. Симпсон, (1944) филетикалық эволюция деп атады. Қозғаушы сұрыпталу нәтижесінде популяцияның генофондында фенотиптің бір бағытына өзгергіштік болатын мутациялар жинақталлоды және тара лады

Қозғаушы сұрыпталу

Тұрақтандырушы сұрыпталу Тұрақтандырушы сұрыпталу- белгілердің көрінісі қалыпты шамадан ауытқыған дараларға қарсы бағытталып, орташа дәрежедегі белгілері бар даралардың пайдасына жүретін әрекет. Тұрақтандырушы сұрыпталу түсінігін орыс ғбылмы И.Шмальгаузен ғббылымға енгізіп, оны талдан тұжырымдаған.

Иван Фёдорович Шмальгаузен 1849 жилы Санкт-Петербург қаласындағы ғббылыми академияның библиотекашысының отбасында дүниеге келген жилы-ші Ларинский гимназиясың бітірді, ал 1871 жилы Санкт - Петербург университетінің физика-Математика факультетіне түседі. Университетте А. Н. Бекетовтен көп білім аллоды. Сол жақта Алтын медаль мен марапатталлоды жилы «Өсімдік» жайлы магистратуралық диссертацияны қорғайды жилы «Өсімдіктердің дамуы» туралы докторлық диссертация қорғайды