Қазақстан қорықтары OҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ АКАДЕМИЯСЫ «Гигиена және эпидемиология» кафедрасы Орындаған: Анварханов А.Х Тобы: 103-Б ФӨТ Қабылдаған:_________________ ШЫМКЕНТ-2017
Кіріспе Кіріспе Елімізде өсімдіктері мен жануарлары әр алуан, арнайы қорғалатын тұтас табиғи аймақтар – қорықтар ұйымдастырылған. Сондықтан да қорықтар нағыз күрделі табиғи лаборатория болып табылады. Биосфераның қорғауға алынған бұл аймағы ауа-райы (климаты), топырағы өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі арасында бірнеше мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан биологиялық-химиялық байланыстарды сақтайды. Қорықтар биосфера эталоны. Мұндағы арман-тоғай, дай алған дайылым мен шабындық, аң-құс, айдын шалқар көлдер, ағыны қаты өзендер мүмкіңдігіне қарай сол ежелгі әсем қалпында сақталынуы тиіс. Қай заман болмасын, қорықтарды ұйымдастыру күн тәртібінен ешқашан да түскен емс. өйткені биосфера байлықтарын қорғау, ххонда ғылыми-зерттеу жұмыстарын сххондай-ақ биосфера компоненттерін қорғау және үгіт-насихат экологиялық білім және тәрбие беру жұмыстарын жүргізуде қорықтар өте маңызды роль атқаратыны белгілі. Осыған орай қорықтар ұйымдастыру бөлініп Қазақстанның шөл-шөлейтті аймақтарында үйір-үйірімен дайылып жүретін, бірақ кейіннен мүлде азайып кеткен құландарды қорғап қалуда қорықтардың, әсіресе Бадхыз қорығының рөлі ххорасан зорьь балды. Сххондай-ақ, Барса-келмес қорығында айдар үлес қосты Кіріспе Кіріспе Елімізде өсімдіктері мен жануарлары әр алуан, арнайы қорғалатын тұтас табиғи аймақтар – қорықтар ұйымдастырылған. Сондықтан да қорықтар нағыз күрделі табиғи лаборатория болып табылады. Биосфераның қорғауға алынған бұл аймағы ауа-райы (климаты), топырағы өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі арасында бірнеше мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан биологиялық-химиялық байланыстарды сақтайды. Қорықтар биосфера эталоны. Мұндағы арман-тоғай, дай алған дайылым мен шабындық, аң-құс, айдын шалқар көлдер, ағыны қаты өзендер мүмкіңдігіне қарай сол ежелгі әсем қалпында сақталынуы тиіс. Қай заман болмасын, қорықтарды ұйымдастыру күн тәртібінен ешқашан да түскен емс. өйткені биосфера байлықтарын қорғау, ххонда ғылыми-зерттеу жұмыстарын сххондай-ақ биосфера компоненттерін қорғау және үгіт-насихат экологиялық білім және тәрбие беру жұмыстарын жүргізуде қорықтар өте маңызды роль атқаратыны белгілі. Осыған орай қорықтар ұйымдастыру бөлініп Қазақстанның шөл-шөлейтті аймақтарында үйір-үйірімен дайылып жүретін, бірақ кейіннен мүлде азайып кеткен құландарды қорғап қалуда қорықтардың, әсіресе Бадхыз қорығының рөлі ххорасан зорьь балды. Сххондай-ақ, Барса-келмес қорығында айдар үлес қосты
2. Қорықтар 1. Жалпы мәлімет
Мәлімет LOREM IPSUM Кесте Карта Мемлекеттiк табиғи қорық табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ, оның қызметiнiң мақсаты өзiнiң аумағындағы табиғи процесс термин құбылыстардың табиғи бары сын, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi объектiлерiн, өсiмдiктер мен жануарлардың жекелеген түрлерi мен қауымдастықтарын, әдеттегi және бiрегей экологиялық жүйелердi сақтау мен зерделеу және оларды қалпына келтiру болып табылады. Қазақстанда қазіргі уақытта 10 қорық ұйымдастырылған. Қазақстандағы қорықтардың барлық ауданы га. Жалпы мәлімет Нефть Ақсу-Жабағылы мемлекеттiк табиғи қорығы
Мәлімет LOREM IPSUM Кесте Карта Жалпы мәлімет Нефть #Сурет Атауы Құрылға н жилы Көлемі, га Орналасқан жерi 1 Ақсу-Жабағылы мемлекеттiк табиғи қорығы Оңтүстік Қазақстан облысы және Жамбыл облысы 2 Алматы мемлекеттiк табиғи қорығы Алматы облысы 3 Наурызым мемлекеттiк табиғи қорығы Қостанай облысы 4 Барсакелмес мемлекеттiк табиғи қорығы Қызылорда облысы 5 Қорғалжын мемлекеттiк табиғи қорығы Ақмола облысы және Қарағанд ы облысы Бет:Бет: 1 12
Мәлімет LOREM IPSUM Кесте Карта Жалпы мәлімет Нефть Бет:Бет: Марқакөл мемлекеттiк табиғи қорығы Шығыс Қазақстан облысы 7 Үстірт мемлекеттiк табиғи қорығы Маңғыстау облысы 8 Батыс Алтай мемлекеттiк табиғи қорығы Шығыс Қазақстан облысы 9 Алакөл мемлекеттiк табиғи қорығы ,9 Алматы облысы және Шығыс Қазақстан облысы 10 Қаратау мемлекеттiк табиғи қорығы Оңтүстік Қазақстан облысы
Мәлімет LOREM IPSUM Кесте Карта Жалпы мәлімет Нефть #Атауы 1 Ақсу-Жабағылы мемлекеттiк табиғи қорығы 2Алматы мемлекеттiк табиғи қорығы 3Наурызым мемлекеттiк табиғи қорығы 4 Барсакелмес мемлекеттiк табиғи қорығы 5Қорғалжын мемлекеттiк табиғи қорығы 6Марқакөл мемлекеттiк табиғи қорығы 7Үстірт мемлекеттiк табиғи қорығы 8 Батыс Алтай мемлекеттiк табиғи қорығы 9Алакөл мемлекеттiк табиғи қорығы 10Қаратау мемлекеттiк табиғи қорығы
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Ақсу-Жабағылы қорығы Талас Алатауының (Батыс Тянь-Шань) солтүстік- батыс бөлігін және Өгем жотасын алып жатқан Қазақстандағы тұңғыш қорық. Жамбыл облысының Жуалы ауданы мен Оңтүстік Қазақстан облысының Тұрар Рысқұлов ауданы аумағында орналасқан. Қорық Ақсу және Жабағылы аты екі өзеннің арасына орналасқан. Ол 1926 ж. құрылған. Құрамында Қаратаудағы «Қарабастау» (126 гектар) және «Әулие» (100 гектар) телімдері бар. Жерінің ауданы гектар (2007). Қазір Ақсу–Жабағылы қорығы ЮНЕСКО жасаған дүниежүзілік қорықтар тізіміне шенген. Оның негізгі мақсаты: табиғи кешендерді қорғау және зерттеу. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Алматы қорығы - Іле Алатауының орталық бөлігіндегі табиғат байлығын қорғау және ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу мақсатында 1931 жилы құрылған мемлекеттік корық. Ауданы 73,34 мың га (1997). Алматы қорығының құрамына теңіз деңгейінен м биіктікте орналаскан Талғар тау жоталары енеді. Қорықта өсімдіктердің 1300-ден аса түрі кездеседі, оның 112 түрі ағаштар мен бұталар. Оның негізгі мақсаты: табиғаты зерттеу, қорғау және сақтау. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Наурызым қорығы – Қостанай облысы Наурызым және Әулиекөл аудандарында орналасқан мемлекеттік қорық жилы ұйымдастырылған (320 мың га), 1966 жилы ауданы ықшамдалып (87,7 мың га), қайта құрылды. Оған Терсек (көлемі 4,7 мың га), Сыпсың (көлемі 7 мың га) және Наурызым (көлемі 37,2 мың га) арман алқаптары мен Жаркөл, Ақсуат, Сарымойын көлдері енеді. Қорық жан-жануарлар дүниесіне бай: сүтқоректілердің 40-тан астам, құстардың 250-дей, қосмекенділер мен бауырымен жорғалаушылардың 3 және балықтардың 10- ға жуық түрлері тіршілік етеді. Оның негізгі мақсаты: табиғи кешендерді қорғау және зерттеу. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Барсакелмес қорығында өте сирек кездесетін флора мен фауна бар. Өсімдіктерді ң 256-дан астам түрлері және малдер, аңдар,сүтқоректілер және қос мекенділер өмір сүреді. Теңіздің құрғауына байланысты сирек кездесетін балықтардың түрлері жойылып, жаңа өсімдіктер мен малдер кездесіп жатыр. Оның негізгі мақсаты: ежелгі жануарлардың түрлерін сақтау және қазіргі табиғатқа бейімделуін зерттеу. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Қорғалжын қорығы – Ақмола облысы Қорғалжын ауданында орналасқан мемлекеттік қорық ж. ұйымдастырылған. Оған Теңіз – Қорғалжын көлдер жүйесінің біразы енеді. Қорғалжында 32 мыңдай қасқалдақ, 10 – 12 мыңдай үйрек, аққу,қаз, т.б. құс түрлері ұя салаты. Қорықтан ақ құтан, қызыл жемсаулы қарашақаз, тұрпан, қара дегелек, бірқазан сияқты саны жылдан жылға азайып бара жатқан құстарды кездестіруге болады. Оның негізгі мақсаты: құстар мен жануарлардың кейбір түрлерін сақтау және табиғат өзгерістеріне бейімделуін зерттеу. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығы Шығыс Қазақстан облысында, Оңтүстік Алтайдың шығысында Марқакөл қазаншұңқырында орналасқан. Ол солтүстігінде Күршім, оңтүстігінде Азутау жоталарының арасында орналасқан Алтайға тән тектоникалық ойпаты алып жатыр. Көл 1 449,3 метрлік абсолюттік биіктікте жатыр. Ең биік нүктесі 3304,5 метр (Ақсу-Бас тауы). Оның негізгі мақсаты: маңайда сирек кездесетін бағалы аңдарды, құстарды, өсімдіктерді және көктемде балық уылдырық шашатын өзендер арналарын қорғап, сонымен бірге арман мен айдын көлдерін, тау, өзендердің әсем табиғатын табиғи қалыпта сақтау. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Үстірт қорығы Қазақстанның оңтүстік- батысындағы табиғи кешенді қалпында сақтау мақсатымен 1984 жилы құрылған мемлекеттік шаруашылық. Маңғыстау облысыңдағы Қарақия ауданы жерінің аумағы 223,3 мың га. Оның негізгі мақсаты: шөл зонасының табиғат кешенін табиғи түрінде сақтап қалу. Үстірт мемлекеттік табиғи қорығында ландшафтың алуан түрі кездеседі. Қорықта қорғау, ғылым, ақпарат және мониторинг экологиялық ағарту және туризм бөлімі, табиғат мұрадайы және есеп бөлімі жұмыс жасайды. Үстірт қорығының ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің аға, кіші, ғылыми қызметкерлері бекітілген тақырыптар бойынша ғылыми - зерттеу жұмыстарын жүргізуде. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығы Кенді Алтайдың солтүстік-батыс бөлігінде Шығыс Қазақстан облысының Риддер (Лениногор), Зырян, Глуб окое (Орталық кеңсе-үй-дайы Глубокое ауданының Риддер қаласында орналасқан) аудандарының аумағында Поперечное ауылының оңтүстік-шығысында табиғаты пайдаланудан алынып қойылған жерлерде орналасқан. Қорықтың жануарлар дүниесін тайгалық жануарлар: бұлан, марал, елік, құдыр, қоңыр аю, құну, сілеусін, бұлғын, сасық күзен, аққалақ, қара күзен, кәмшат, тиін, шұбар тышқан, суыр, түлкі және әртүрлікеміргіштер құрайды. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Алакөл мемлекеттік табиғи қорығы Тентек өзені сағасының табиғатын және Алакөл аралдарындағы сирек кездесетін жануарларды сақтап қалу мақсатында ұйымдастырылған. Алматы облысының Алакөл және Шығыс Қазақстан облысының Үржар аудандарында орналасқан. Аумағы га. Қорықтың аумағы 7 телімге бөлінген. Қорықта өте сирек кездесетін реликті шағаланың ұя салып, балапан өрбітетінін қазақ орнитологы Е.Әуезов 1968 – 69 жылдары жүргізген ғылыми жұмыстары кезінде анықтады. Мұнда балықтардың 15, қосмекенділердің 2, бауырымен жорғалаушылардың 14, құстардың 330 және сүтқоректілердің 21 түрі кездеседі. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Ақсу-Жабағылы LOREM IPSUM Алматы Наурызым Қаратау қорығы - Оңтүстік Қазақстан облысы аумағындағы Қаратау жотасының орталық бөлігінде, Кентау қаласынан 17 км жерде орналасқан мемлекеттік қорық. Онда өсетін сирек кездесетін жәнеэндемик түрлерінің саны жағынан Қазақстанда бірінші орында. Қаратау қорығы 2004 жилы құрылған, аумағы 34,3 мың га. Құстардың 118 түрі бар, Қызыл кітапқа енгізілген жыртқыш құстардан ителгі, бүркіт, жұртшы, бақалтақ қыран, жыланшы мен сақалтай; қосмекенділерден сарыбауыр қарашұбар жылан мекендейді. Қазақстан қорықтары БарсакелмесҚорғалжын МарқакөлҮстірт Батыс Алтай АлакөлҚаратау
Қорытынды Қорытынды Қорыта келгенде, қорықтар шаруашылыққа пайдаланудан алынган, әр түрлі географиялық аймақтарда орналасқан, табиғатқа тұрақты және комплексті зерттеу жүргізетін ғылыми мекемелер. Мұнда табиғии процестердің даму заңдылығын кеңінен зерттеледі жабайы жануарларға санақ жұргізу әдістері арман және ауыл шаруашылығы зиянкестерімен күресудің биологиялық әдістері, хайуанаттар қорының азайып – көбеюіне әсер ететін факторлар сирек аңдар мен өсімдіктерді қалпына келтіру мәселесі терең талданып қорықтағы табиғи ресурстарды сақтау жолдары белгіленеді. Қорық территориясының климаты, топрағы, өсімдіктер дүниесі мен басқада байлықтары көп жылдар бойы терең ғылыми зерттеуден өтеді, онымен көршілес шаруашылықта пайдаланылған территориялардағы өзгерістерді ескере отырып табиғат байлықтарын шаруашылыққа пайдаланудың тиімді жолы анықталады. Қорытынды Қорытынды Қорыта келгенде, қорықтар шаруашылыққа пайдаланудан алынган, әр түрлі географиялық аймақтарда орналасқан, табиғатқа тұрақты және комплексті зерттеу жүргізетін ғылыми мекемелер. Мұнда табиғии процестердің даму заңдылығын кеңінен зерттеледі жабайы жануарларға санақ жұргізу әдістері арман және ауыл шаруашылығы зиянкестерімен күресудің биологиялық әдістері, хайуанаттар қорының азайып – көбеюіне әсер ететін факторлар сирек аңдар мен өсімдіктерді қалпына келтіру мәселесі терең талданып қорықтағы табиғи ресурстарды сақтау жолдары белгіленеді. Қорық территориясының климаты, топрағы, өсімдіктер дүниесі мен басқада байлықтары көп жылдар бойы терең ғылыми зерттеуден өтеді, онымен көршілес шаруашылықта пайдаланылған территориялардағы өзгерістерді ескере отырып табиғат байлықтарын шаруашылыққа пайдаланудың тиімді жолы анықталады.
Рақмет!