ТАҚЫРЫБЫ: Internet және электронды пошта ДАЙЫНДАҒАН: Кабыш Асылжан ҚАБЫЛДАҒАН:

Локальді ж ә не глобальді желілер. Internet ж ә не электронды пошта. Екі немсе одна да көп компьютерлер физикалық біріктірілгенде компьютерлік желі пайда болады. Жалпы жағдайда компьютерлік желілер құру үшін арнайы (желілік) апаппарадық жабдықтар және арнайы (желілік) программалық жабдықтар қажет. Компьютерлік желілер құрғпппанда шеешілетін негізгі мәселе – апаппарадық жабдықтардың электрлік және механикалық көрсеткіштер бойынша және және ақаппарадық жабдықтардың программалар мен директордің кодтау жүйесі мен директор пішімі бойынша үйлесуін қамтамасыз ету. Бұл мәселені шеешу стпппандарттау саласына жатады және OSI (Model of Open System Interconnections – ашиқ жүйелердің өзара байланныс жүйесі моделі) деп аталтын моделге негізделген. OSI моделіне сәйкес компьютерлік желі құрилымын (архитектура сын) әртүрлі деңгейде (деңгейлердің жалпы санны – жетіге дейін) қтарастыруымыз керек. Ең жеғарғы деңгей – қолданбалы, ең төменгі деңгей – физикалық.

Егер желіде барлы қ қ атысушилар ғ а орта қ пайдалану ү шін б ө лінген арнайы компьютер бокса, ол фаилды қ сервер деп атамады. Б ө лінген сервері же қ, ол барлы қ доклады қ компьютерлерді б ө лікторімен те ң құқ ы қ ты қ алтынаса алиса ( ә дгетей б ұ л кішігірім желілер), ондай желілер бір рангілі компьютерлік желілер деп атамады. С ө збе с ө з аударса қ интернет – б ұ л желі расы, я ғ ни кіші ма ғ ынада интернет – желілерді ң біріктірілуі. Физикалы қ ма ғ ынада Интернетті бір-бірімен барлы қ м ү мкін байланныс желдарымен қ отсыл ғ ан миллионда ғ ан компьютерлер деп те қ тарастыру ғ а болады, біра қ Интернетке денег м ұ ндай физикалы қ к ө з қ тарас бір жа қ ты. Интернет – ішінде ү здіксіз директор алмасып жат қ ан а қ аппарады қ шеексіз ке ң істік. А қ парад желі тораптарын с ұ райтын компьютерлер растында алмасады.

Интернет к ө рсгететін қ ызметер Интернетегі ж ұ мыс туралы немсе интернетті қ алдану туралы с ө з бол ғ пппанда шинды ғ тында әң гіме жалпы интернет дайлы емс, тек оны ң к ө птеген қ ызметеріні ң біреу немсе бірнешееуі дайлы айтылады. Желі клиент тері на қ ты ма қ сатиры мен м ү дделеріне байланнысты ө здеріне қ ажетті қ ызметерді ғ анна пайдаланнады. Ә р т ү рлі қ ызметерге ә р т ү рлі хаттамалар т ә н. Оларды қ олданбалы хаттамалар деп атайды. Оларды ң ережеге сайт ортындалуын арнайы программалар қ ада ғ алап, қ амтамасыз етіп отрады. Интернетті ң қ айсыбір қ ызметті пайдалану ү шін компьютерге осы қ ызмет хаттамасы бойынша ж ұ мыс істей алтын программанны орнату керек. Олар клиенттік программалар немсе дай клиент тер деп атамады. Мысалы, Интернете файл тассымалдау ү шін арнайы қ олданбалы хаттама FTP (File Transfer Protocol) қ олданнылады. Осы ғ ан с ә йкес, интернгете файл алу ү шін: Компьютерде FTP клиенті болып табылалтын (FTP- клиент) программа болуы; FTP қ ызметін к ө рсгететін сервер мен (FTP – сервер) байланныс орнатылуы керек.

Электронды қ по штанны пайдалану Қ азіргі Интернетті ң е ң к ө п тара ғ ан қ ызметі – World Wide Web (WWW) қ ызметі. World Wide Web – Web-серверлерде са қ тал ғ ан, ө зара байланныс қ ан миллионда ғ ан электронды қ құ жаттардан т ұ ратин бірт ұ тасс а қ аппарады қ ке ң істік. Web ке ң істігін құ райтын жеке құ жаттарды Web-битер деп атайды. Та қ ырыпты ң біріктірілген Web-битер топтарын Web-тараптар (Web-сайтт) деп атайды. Web-битерді ң қ арапаймы м ә тіндік құ жаттардан айырмашилы ғ ы,доллар на қ ты тассы ғ ыш қ а байланбай ө рнектолген. Бейнелеу долларды ң клиентті ң компьютерінде ша қ ыр ғ пппанда, шолуши программанны ң баптауларына с ә йкес ортындбаллады. Web- битерді қ арау ғ а ареал ғ ан программаларды броузерлер (толушилар ) деп атайды. Броузер құ жаты экран ғ а құ жаты ң авторы оны ң м ә тініне енгізген б ұ йры қ тарды басшилы ққ а алып ши ғ арады. Ол б ұ йры қ тар тестер деп аттайды. Тегтерді жазу ережелері гиперм ә тіндерді тему тілі – HTML (Hyper Text Markup Language) –н ұ с қ аулартында қ тарастырыл ғ ан.

HTML тестері к ө мегімен ж ү зиге асырылалтын Web-битерді ң е ң ма ң езды б ө лігі – гиперм ә тіндік сілтемелер. М ә тінні ң кез-келген фрагментімен немсе, мысалы, суретпен, тестер к ө мегімен бас қ а Web- құ жаты байланныстыру ғ а, я ғ ни гиперсілтеме орнату ғ а болады. Ж ү з миллионда ғ ан құ жаттар растында ғ ы гиперм ә тіндік байланныс ә рбір құ жаты ң ө з жеке- дара адресі болуына негізделген. Кезкелген файлды ң адресі д ү ниже ү зілік масштаба ресуртарды ң бірі ңғ айлан ғ ан адресі –URL-ар қ илы анны қ тамады. URL- адресі ү ш б ө ліктон т ұ рады: 1. Атал ғ ан ресурс қ а қ ол жеткізетін қ ызметті к ө рсету ( ә дгетей осы қ ызметке с ә йкес қ олданбалы хаттаманны ң а ты мен белгілемелері. Мысалы www қ ызметі ұ дым сажал ғ ан қ олданбалы хаттама HTTP (Hyper Text Transter Protocol-гиперм ә тінді тассымалдау хаттамасы). Хаттаманны ң алтынан кейін қ осн ү кто (:) мен екі «/» ( қ исы қ сыры қ ) белгісі қ ойылады: 2. Атал ғ ан ресурс са қ тал ғ ан компьютерді ң (серверді ң ) домендік алтын к ө рсету: 3. Сол компьютердегі файл ғ а қ ол жеткізетін толы қ желды к ө рсету. Ажырат қ ыш ретінде «/» ( қ исы қ сыры қ ) символы қ олданнылады:

Электронды қ пошта ( ). Интернете б ұ л қ ызметті қ амтмасыз етумен арнайы пошта серверлері айналысады. Сервер туралы айтыл ғ пппанда, ол арнайы б ө лінген компонентері деп ұғ уымыз керек. Сервер деп программалы қ жабды қ тарды т ү сінуіміз м ү мкін. Интернетті ң бір торапты қ компьютер бірнешее серверді ң ж ұ мысын ат қ арап, Интернетті ң ә р т ү рлі қ ызметеріні ң ж ұ мысын қ амтамасыз гете баллады. Ол сонымен бірге есептеу техникасы құ ралдарына т ә н бас қ а да есептеулер ж ү ргізетін ә мбебап компьютер болып та қ ала береді.

IRC. IRC (Internet Realy Chat) Б ұ л қ ызмет бірнешее адамдарды ң на қ ты уа қ ыт режимінде тікелей хабарласуына ареал ғ ан. Қ алтынасушилар растында ғ ы қ алтынас б ү кіл ә лемге аши қ телеконференциялар ж ү йесінен айырмашилы ғ ы, IRC ж ү йесінде араласу тек бір каннал шее ң берінде ж ү реді. (Оны ң ж ұ мыстында ә дгетей бірнешее адам қ атысалтынды қ тан).

ICQ Б ұ л қ ызмет осы с ә те Интернетке қ отсыл ғ ан желілік IP – адресті ( ә рбір д ү ниже ү зілік желіге қ атысушины ң жеке- дара адресін) іздеуге ареал ғ ан.М ұ ндай қ ызметке қ ажеттілік т ұ тынушиларды ң к ө пшілігіні ң т ұ ра қ ты IP – адрестеріні ң болмауынан тутындайды. Б ұ л қ ызметті пайдалану ү шін оны ң порталы қ серверінде ( тіркеліп UIN(UNIVERSAL INTERNET NUMBER) дербес біркелкілеу номерін алу керек.

Интернет дайлы қ ызы қ ты фактілер Б ү гінгі интернетті ң тарихы сонату 1960 жылдардан бастал ғ ан. М ұ ны е ң бірінші болып ойла ғ ан А Қ Ш-ты ң Массачусетс технология институты ң мампппандары кен. Е ң бірінші хабарлама да сол уа қ быта жіберіліпті. М ә тін «log» деп қ анна адресат қ а бар ғ ан. Ал ғ аш қ ыда «Login» деп жазуды ойла ғ ан ғ алемдар «G» қ арпін жара баста ғ ан кезде интернет істен ши ғ ып қ алыпты. Барлы ғ ымезды ң да жазып ж ү рген www белгімізWorldWideWeb денег с ө здерді ң бас ә ріптерінен құ рал ғ ан қ ыс қ ар ғ ан с ө з.