Жоспар: I.Кіріспе. II.Негізгі б ө лім Су алмасуссссыны ң б ұ зилуы ж ә не оны ң т ү рлері. Электролиттер алмасуссссыны ң б ұ зилыстары. Инфузионды тера пия. III. Қ орытынды IV.Пайдаланныл ғ ан ә дебиоттер

Адам а ғ засссссыны ң к ө п б ө лігін су құ райды.Н ә рестені ң желпы салма ғ ссссыны ң 80%,пересек адамны ң 60%,ал қ арт адамдарды ң 55 % су алып жетыр. Организмі ң с ұ ты қ ты қ сектор лары: Жасушаішілік ке ң істік– 60% (адам салма ғ ссссыны ң 30-35%); - гидрофильді құ рилымдаармен байланныс қ ан протоплазма с ұ ты қ ты ғ ы; - коллоидты құ рилымдар ботіндегі тартилыс сумы; - мобильді,лакунада ғ ы су; Ерекшелігі: Су к ө леміні ң ө згерісі,к ө бінесе,мобильді суды ң к ө леміні ң ө згерісіне байланнысты ж ә не сирек,баяу демиды. р Һ =4,5-8,5 K+, а қ узы м ө лшері к ө п болады (20 мг/дл) Сl – ө те аз болады

Жасушадан тыс ке ң істік-адамсалма ғ ссссыны ң 20-24% - Тамырішілік сектор - қ ан плазмасссссыны ң (адам салма ғ ссссыны ң 3,5-5%;н ә рузы г/л );эритроците массасссссыны ң с ұ ты қ ты ғ ы(30 мг/кг -2,1 л су); - Интерстициальды сектор-жесушааралы қ ке ң ісік пен жесушалы қ ж ә не ка пилляры қ мембрана арасында циркуляциялайтын лимфа c ұ ты қ ты ғ ынан т ұ рады(15- 18%;н ә рузы г/л;т ә улік ішінде 20 л с ұ ты қ ты қ ті ң не желпы қ анайналым ғ а т ү сіп т ұ рады,оны ң 3 л лимфа тамырлары ар қ илы) - Трансцелллюларлы сектор(1-1,5%)-жесушалорды ң қ измоті н ә тижесінде т ү зіледі.Мысалы ас қ опыту с ө лі,синновиальды,ми-ж ұ лин,буын,б ү ирек ө зекшелері с ұ ты қ ты қ тары ж ә не т.б.00

Жасушаішілік ке ң істік Жасушадан тыс ке ң істік Са 2+; Мg2+; РО4 3-; н ә рузы Nа+; Сl-; Са 2+; СО3 2-;

Адам организмі т ә улік ішінде 2-3 л суды қ ажетсінеді. 0,5-1 л 0,2-0,3 л 1,5 л 0,5 л

Су балансы дегеніміз- т әулігіне организме түсотін судың мөлшерімен, одна шиғарылалтын судың арасындағы қатаң тепе-теңдік. Оның іске асумы жүзеге осады : Антидиуротикалы қ,антинатрийуротикалы қ ж ү йе ар қ илы; - осморецепторлар(аллоды ңғ ы гипоталамус); - Волюморецепторлар(о ң же қ журекше қ абыр ғ асында орналаса қ ан); Юкстогломерулярлы ж ү йе ар қ илы; Каротидті синуситы ң барорецепторлары ар қ илы;

Судың алмасумы айналымдағы қанның көлемімен және осмостық қллллысымның деңгейімен роттелінеді. Айналымдағы қан көлемі төмендеуі ірі артериялар мен жүрек қуыстариндағы көлемдік рецепторлорды (волюморецепторлар) қоздырып, әлдостеронның түзілуін көбейтеді. Әлдостерон бүирек түтікшелерінде натрий иоднарссссының кері сіңірілуін ұлғссайтады. Натрий ион дары қанның осмостық қсимын көтеріп, гипоталамустың осмостық рецепторларин қоздрады. Осыдан гипоталамустың супраоптикалық және паравентрикулалық ядроларинда антидиурездік гормон (вазопрессин) түзілуі аркады. Осссссының нәтижесінде бүиректің несепті қоюландыру қизмоті атқарылады. Вазопрессиннің екінші қасиоті қан тамырларин жиыру, тегіс от жесушаларссссының жиырылуын туындатады. Вазопрессиннің бұл екі әсері де қансыраудан сақтандыруға бағытталған организмнің маңизды бейімделу желдары. Біріншісінің нәтижесінде бүирек өзекшелерінде судың кері қанға сіңірілуі болады да, айналымдағы қанның көлемін арттрады. Қан тамырларъшиң жиырылуы нәтижесінде қан қсимы: көтеріледі.

ГИПОГИДРАТАЦИЯ НЕМЕСЕ СУСЫЗДАНУ-Организмні ң сусиздануы организме су жеткіліксіз т ү суіне (сусиз жердь адасып коткенде, ә рт ү рлі петарды ң н ә тижесінде адам сырт қ а ши ғ а алмай қ ал ғ ппрпппанда, өң ешь тарылуынан ж ұ ту б ұ зил ғ ппрпппанда, ауры сыр қ тарда, шала ту ғ ан балаларда, кейбір ми ауруларинда ж. б.) немесе суды ң организмне тым арты қ ши ғ арылуынан (іш ө ту, құ су, қ ан коту, полиурия, гипервентиляция, қ аты терлеу, гиперсаливация, к ү йіктік ауру ж.б. кездерінде тері жера лары ар қ илы т.с.с.) немесе б ұ лорды ң біріккен ә серлеріне болуы м ү мкін.Сусиздану организме біршама теріс ә сер отеді. Оны ң н ә тижесінде қ ан қ оюланады, айналымда ғ ы қ анны ң к ө лемі азаяды, артериялы қ ж ә не веналы қ қ ллллысымдар т ө мендейді, қ ан айналымны ң жылдамды ғ ы баяулайды. Изомосты қ гипогидратация (лат. Hypo – аз, т ө мен, hydor- су) су мен т ұ здарды ң біршамадай азаюынан демиды. Бундай же ғ дай полируя, диспепсия кездерінде ж ә не қ ан котуден бай қ аллы мумкін. Б ұ л кезде негізіне жесуша сыртында ғ ы с ұ ты қ ты қ азайподы.

Гипосмосты қ гипогидратация т ұ здарды ң судан басы мира қ ши ғ арылуынан демиды. Организмне т ұ здарды ң арты қ ши ғ арылуы оны ң сусизлануына ә келеді Электролиттерді ң организмне арты қ ши ғ арылуы ішек- қ арин желдарымен, б ұ ирек ж ә не тері ар қ илы болуы м ү мкін. Ішек – қ арин желдарымен қ ссайта- қ ссайта құ су немесе іш ө ту (гастроэнтерите. Ж ү кті ә йелдерді ң уыттанулары ж.б.) кездерінде. Б ү л кездерде организмні ң қ ыш қ дылды қ –негіздік ү йлесімдігі б ұ зилады. Ас қ азанны ң с ө лі сырт қ а к ө п ши ғ арылудан к ө степ хлор мен сутегі ион дары же ғ аллоды да, организме алкалоз демиды. Ал, ұ й қ ы безі мен ішектерді ң солдерімен к ө п натрий ион дары ши ғ арылады. Осыдан келіп ацидоз демиды.Сонымен бірге электролите қ аты тер легенде тері ар қ илы ши ғ арылады. Терлеу сырт қ ы органны ң ысты қ температура сына н ж ә не ауры қ ол ж ұ мысын ат қ аргудан болады. Осы ғ ан байланнысты термин т ә улігіне 800 мл-ден 10 л-ге дейін с ұ ты қ ши ғ арылады. Онымен бірге 420 ммоль/л- ден астам натрий, 150 ммоль/л-ден астам хлор ши ғ арылады. Сонды қ тан қ аты терлеуден организмні ң ауры ж ә не тез сусиздануы бай қ аллоды

. Гиперосмосты қ гипогидратация суды ң электролитеден басымды қ ши ғ арылуы. Б ұ ндай же ғ дай тире ң тссссынысты ң жиілеуіне, сілекейді ң к ө п ши ғ арылуынан жене қ антсиз диабот ж.б. кездерінде полиуриядан дамуы м ү мкін. Б ұ л кезде жесуша сыртында ғ ы с ұ ты қ ты ң к ө лемі азайподы, онын осмосты қ қ симы же ғ арылайды. Осыдан су жесуша ішіне оны ң сыртына ауысады. Жасушанны ң сусизданууы қ аты ш ө лдеу сезімін ша қ рады. Тіндік н ә рузыдарды ң ыдырауын кушейеді, дене қ изуын к ө тиреді, кейде сана- сезіміні ң болмауына, кома дамуына ә келеді. Денеі ң құ р ғ а п котуін болдырмау ү шін гипогидратация кездерінде организме с ұ ты қ енгізу қ ажет. Ол ү шін организме қ наша су жетіспейтінін немесе суды ң та пшилы қ м ө лшерін анны қ тау керек. Суды ң та пшилы ғ ы (СТ) мина ө рнек ботынша анны қ таллоды:СТ = 0,6 х дене массы (кг) х (1-140 : натрийді ң қ ан плазмасында ғ ы де ң дей) ;М ә селен : дене массы 80 кг бокса. Қ ан плазмасында натрий 158 мМ/л бокса, СТ=0,6 х 80 х ( 1-140: 158) =48 х 0,114=5,47 л.

Гипергидратация немесе султану -Организмні ң султануы: суды ң сырттан к ө п т ү суіне, суды сырт қ а ши ғ аралтын б ү иректі ң қ измоті б ү лінуден немесе осы екеуіні ң біріккен ә серлеріне дамуы ы қ тимол. Изомосты қ гипергидратация сырттан изотониялы қ с ұ ты қ тарды емдеу ма қ сайта тым арты қ жібергенне кейін қ ыс қ а мерзімде бай қ аллы м ү мкін. Б ұ ндай же ғ дай жиі ісінулер кездерінде бай қ аллоды (т ө менде келтіріледі). Гипомосты қ гипергидрация (сумин улану ) организме қ ссайтала п к ө п су жіберуден демиды. Б ұ ндай же ғ дай клиника да рефлекстік анурия ж ә не б ү ирек жеткіліксіздіктері кездерінде бай қ аллоды. Организмде су к ө п жиналлынан қ ан с ұ тилып котеді. Қ анны ң желпы к ө лемі ұ л ғ ай ғ аармен, одна н ә рузыды ң, электролитеді ң, гемоглобинні ң де ң гейлері салыстырмалы т ү рде азайподы. Эритроциттерді ң ішіне к ө п су т ү суіне олар еріп котеді. Гемоглобинні ң де ң дейі қ ан сары сумында ұ л ғ айподы, з ә армен ши ғ арыла бастарды, гемоглобинурия демиды. Гемоглобин б ү ирек ө зекшелерінде т ұ нба ғ а аусып, олорды бітеп қ аллоды. Осыдан з ә р ши ғ арылуы томендейді.Ми жесушалары ісініп котуіне, бас с ұ век ішінде қ ллллысым к ө теріледі. Осыдан қ аты бас аурыуы, ло қ су, құ су. дірілдеу – селкілдеу ұ стамалары ж ә не кома дамып, организмні ң ө ліміне ә келотін құ билыстар пайда болады.

Гиперосмасты қ гипергидгидратция те ң із сумын ішуіне м ә сб ү р бол ғ ппрпппанда, к ө п гипертониялы қ с ұ ты қ ты қ тар енгізгенде бай қ аллоды. Жасуша сыртында осмосты қ қ ллллысым к ө п бол ғ анды қ тан с ұ ы қ жесуша ішіне сыртына к ө степ ши ғ ып котеді. Содна жесушанны ң сусиздануыболады (гиперосмосты қ гипергидратацияны қ ара ң из).Суды ң арты қ м ө лшері қ ппрпппанда ұ столы п т ұ рмай тіндерге, е ң аллодымен жесуша аралы қ ке ң істіктерге ауысады.осыдан ісіну демиды. Ісіну ( oedema) – қ ан мен тіндер арасында су алмасуссссыны ң б ү зилуынан тіндерде с ұ ты қ ты қ ты ң арты қ жиналлы. С ұ ты қ ты қ ты ң дене қ уыстаринда жиналлын шемен (hydrops) дейді. Іш қ усы султануын гидроторакс, ми қ ариншалары султануын – гидроцефалус, ж ү рек қ атласы султануын гидроперикардиум деп атайды.Ісіну к ө птеген аурулар кездерінде болалтын біртектес дерттік ү рдіс. Қ ан мен тіндерді ң арасында су алмасумы микроциркуляциялы қ арнада қ ылтамырлорды ң кемерлері ар қ илы болады. Ісінуді ң даму желдаринда ка пилляр ішінде қ ан қ симы к ө терілуі, онкотикалы қ қ ллллысым азаюы, ка пиллярлорды ң ө ткізгіштігі же ғ арылауы, лимфа а ғ уссссыны ң ж ә не онкотикалы қ қ ллллысымдарды ң к ө терілуі де ө зіні ң ү лксін қ осады. Ас т ұ сын арты қ пайдалан ғ ппрпппанда ж ә не б ү ирек қ измоттері б ұ зил ғ ппрпппанда жесуша аралы қ ке ң істіктерде натрий ион дары жиналып қ аллы мумкін. Пайда болу себебіне ж ә не даму желдарина қ рай ж ү ректік, б ү иректі ң, баурылар, ашилулы қ, қ абынулы қ, утты қ, неирогендік, аллергиялы қ, лимфогендік ж.б. ісінулер ажыратылады.

1. Ж ү ректік ісіну. Ж ү ректік ісіну ж ү рек қ измотіні ң жеткіліксіздігі кезінде веналы қ тамырларда қ ан іркіліп қ алудан ж ә не ж ү ректон ши ғ алтын қ ан к ө лемі азаюынан болады. Ж ү ректон ши ғ алтын қ ан к ө лемі азаюы: гипоксия ғ а, мотоболизмдік ацидоз ғ а, ка пиллярлар кемерлердіні ң ө ткізгіштігі же ғ арылауына; б ұ ирек ишемия сына, ренин-ангиотензин ж ү йесі ар қ илы ә лдостиренонны ң арты қ т ү зілуіне, гипернатриемия ғ а, гипоталамуса антидиурездік гормоны ң т ү зілуі к ө бегуне, б ү ирек ө зекшелерінде суды ң кері сі ң іріуі артуына ә келеді. Осы к ө рсотілгендер организмде суды ң ұ столы п қ аллына, олигоцитемиялы қ гиперволемия ғ а, султану ғ а ж ә не ісінуге ә келеді

2. Баурилы қ ісіну. Бауры аурулары кездеріндегі ісіну оны ң қ измоті б ұ зилудан ( қ ан н ә рузыдарссссыны ң т ү зілуі азаюынан) гипопротеинемия мен, ка пиллярлар ішінде онкотикалы қ қ ллллысым т ө мендеуімен байланнысты болуы м ү мкін. Бауры циррозы кезінде қ ан қ а қ па ж ә не ішек- қ арин к ө ктамырларинда іркіліп қ алудан, ка пиллярлар ішінде қ ан қ симы к ө терілуден іш дусында с ұ ты қ жиналып іш шемендігі дамуына ә келуі м ү мкін. 3. Аши ғ улы қ ісіну гипопротеинемиядан қ ппрпппанда онкотикалы қ қ ллллысым т ө мендеуімен, ка пилляр кемерлеріні ң трофикасы б ұ зилуынан ө ткізгіштігі же ғ арылаумен байланнысты. 4. Қ абынулы қ ж ә не утты қ ісінулер б ү ліну оша ғ ында микроциркуляцияны ң б ұ зилуынан ж ә не ка пиллярлар кемерлеріні ң ө ткізгіштігі жегарылауынан болады. Ол қ абынулы қ д ә некерлерді ң (гистамин, серотонин, брадикинин, простагландиндер ж. б.) ә серлеріне демиды. 5.Нервтік ісіну су алмасуьгны ң нервтік роттелуі ж ә не тамыр мен тіндерді ң ң оректонуі б ү зилыстаринан болады. 6. Аллергиялы қ ісінулерді ң желдары қ абынулы қ ж ө не нервтік ісінулерді ң желдарымен с ә йкес болады. Б ұ л ісінулер кездерінде микроциркуляцияны ң б ұ зилуында ж ә не ка пиллярлар кемерлеріні ң ө ткізгіштігі же ғ арылауында аллергаяны ң д ә некерлері (медиаторлары) ма ң изды орын аллоды.

Ісінуді ң қ ор ғ аннысты қ ма ң изы: 1. қ ппрпппанда еріген улы заттардын с ү ты қ пен бірге тамырды ң сыртына ши ғ уына ж ә не жергілікті тіндерде ұ столы п т ұ руына ә келеді; 2. организмні ң с ұ ты қ орталаринда осмостык, қ ллллысымны ң т ұ ра қ тилы ғ ын ү стайды; 3. ісінулік с ұ ты қ ә рт ү рлі ісік дамытаты ң химиялы қ ж ә не улы заттарды с ү тылтып, олорды ң ауру туындаталтын ә серін азссайтады; 4. б ү ліну оша ғ ынан қ ан мен лимфанны ң а ғ ып котуін шектеп, ә ртурлі улы заттарды ң (бактериялорды ң, уыттарды ң ж. б.) организме тара п котуіне са қ тандрады; 5. ісінулік с ұ ты қ пен бірге ә рт ү рлі бактериялорды жеятын ж ә не улы заттарды усиздандыралтын арнаты антиденелер мен феарменттер ши ғ арылады. Б ұ л к ө рсотілгендер ә сіресе қ абынулы қ ісінулер кездерінде ө те маннизды орын аллоды.

ЭЛЕКТРОЛИТТЕР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛЫСТАРЬІ

Гипернатриемия Қ ппрпппанда ғ ы натрий м ө лшеріні ң 145 ммоль/л-ден же ғ ары болуы. Оны ң негізгі себептері:т ұ зды арты қ қ абылда ғ ппрпппанда;натрийды ң организмне ши ғ арылуссссыны ң б ұ зилуы кезінде ә льдостерон арты қ т ү зілгенде кездеседі К ө ріністері: тырысу, дірілдек- селкілдек, қ ор қ ссссыныш сезімі к ү шейеді, к өң іл-к ү йді ң жебыр қ ауы пайда болады. Гипернатриемияны ң ерекше к ө рінісі болып артериялы қ қ ллллысымны ң к ө терілуі табылады. Емдеуі: Осы ма қ сатпен к ө ктамыр ғ а физиологиялы қ ертінді немесе 5% глюкоза ертіндісін жібереді. Б ұ л кезде глюкоза алмасу ғ а тез ұ ширайды, ал су қ анды с ұ тылтады. Ауыр же ғ дайларда гемодиализ немесе б ү иректон тыс қ анды тазарту т ә сілі қ олданнылады. Гипонатриемия қ ппрпппанда ғ ы натрий м ө лшеріні ң 135 ммоль/л-ден т ө мен болуы. та ғ аммен натрий хлориді аз т ү скенде натрийді к ө п же ғ алт қ ппрпппанда ә льдостерон аз т ү зілгенде (Аддисон ауруы) суды арты қ қ абылда ғ ппрпппанда; изотониялы қ с ұ ты қ ты к ө п м ө лшерде енгізгенде; б ү иректі ң несеп ши ғ ару қ измоті т ө мендегенде; ісінуді жею кезінде су тінаралы қ ке ң істіктен тамыр арнасына к ө степ ө ткенде. К ө ріністері: б ұ лши қ от ә лсіреуіні ң дамуы, б ұ лши қ отте аурыу сезіміні ң пайда болуы, тахикардия, артериялы қ қ ллллысымны ң т ө мендеуімен, кейде колла пс дамуымен бай қ аллоды. Емдеуі: Гипонатриемия гипоталамус ж ә не б ү иректе орналас қ ан хеморецепторлорды қ оздыру ар қ илы ә льдостеронны ң т ү зілуі мен б ө лінуін к ү шейтеді, с ө йтіп организмде натрий жинала бастарды. Гипонатриемия н ә тижесінде пайда болалтын б ұ зилыстарды жею ү шін к ө ктамыр ішіне 12% ас т ұ зы ерітіндісін, плазма, н ә рузыдар препараттарин жібереді.

КАЛИЙ АЛМАСУЫНЫ Ң Б Ұ ЗЫЛУЫ Гипокалиемия қ ппрпппанда ғ ы калий м ө лшеріні ң 3,8 ммоль/л-ден т ө мен болуы, ал ол калийды ң теріс тепе-те ң дігі кезінде бай қ аллоды.Гипокалиемия минадай же ғ дайларда пайда болуы м ү мкін: 1) калий тама қ пен бірге жеткіліксіз т ү скенде; 2) несеппен оны к ө п м ө лшерде же ғ алт қ ппрпппанда. Б ұ л миналар ғ а байланнысты: а) глюкокортикоидтермин ұ за қ уа қ ыт боты емделгенде; ә ) сына пты диуротиктерді қ олдану кезінде; б) ацотилсалицил қ ыш қ илымен улан ғ ппрпппанда; в) кейбір б ү ирек аурулары кездерінде; г) ә льдостеронны ң т ү зілуі же ғ арыла ғ ппрпппанда; 3) қ аты іш ө ткенде, к ө п қ ссайталаналтын құ су кезінде, себебі ас қ опыту с ө лдерінде калийды ң м ө лшері қ ан плазмасымен салыстыр ғ ппрпппанда 2-4 есе к ө п болады; 4) теріс азотты қ тепе-те ң дік пайда бол ғ ппрпппанда, б ұ л н ә рузыдарды ң ыдырауы к ү шейген кезде, мысалы: аума қ ты жера қ ат, к ү йік кезінде болады; 5) натрий хлориды немесе глюкоза ерітіндісін организме арты қ енгізгенде; 6) б ү ирек ү сті бездері қ ыртысссссыны ң белсенділігі же ғ арыла ғ ан кезде Гипокалиемияны ң к ө ріністері. Олар калийды ң желпы м ө лшері 10-30%- ғ а т ө мендегенде бай қ аллоды. Б ұ л кезде ж ү йкелік-оттік қ оз ғ ышты қ т ө мендейді, соны ң ә серіне от ә лсірейді, тіпті кейде оттік салдану, ас қ азан, ішек, қ уы қ ты ң к ү ш- қ уаты ж ә не қ оз ғ алысссссыны ң азаюы, артериялы қ қ ллллысымны ң т ө мендеуі пайда болады. Ұ за ққ а созил ғ ан гигюкалиемия кезінде ж ү рек отінде, ішекте ж ә не бас қ а а ғ заларда дистрофиялы қ ө згерістер пайда болуы м ү мкін. Ү демелі гипокалиемия ж ү рек аритмиясын тудыруы, соны ң н ә тижесінде ж ү рек систола мезотінде то қ та п қ аллы м ү мкін. Гиперкалиемия деп қ ппрпппанда ғ ы калий м ө лшеріні ң 5,4 ммоль/л ден же ғ ары болуын ссайтады оны ң себептері т ө мендегідей болуы м ү мкін: а) калийды ң та ғ аммен бірге немесе калий бромиді, калий хлориді, калий иодиді ж ә не бас қ адай д ә рі-д ә рмек т ү рінде организме арты қ т ү скенде; ә ) оны ң б ү ирек ар қ илы ши ғ арылуы азай ғ ппрпппанда; б) тіндер ыдырауссссыны ң к ү шеюі салдаринан (жера қ ат, к ү йік, к ө лемді гемолиз), калийді ң жесуша ішіне қ ан ғ а ө туі ұ л ғ ай ғ ппрпппанда; в) к ө п м ө лшерде жылдам қ ан құ й ғ ппрпппанда; г) н ә рузыдар ыдырауы к ү шейгенде; мысалы, гипоксия кезінде; г) инсулинні ң жеткіліксіздігі ж ә не б ү ирек ү сті безі сырт қ ы қ абатссссыны ң гипофункциясы кезінде; д) ацидоз дамы ғ ппрпппанда; Гиперкалемияны ң к ө ріністері: калий м ө лшеріні ң қ ппрпппанда к ө беюі ая қ - қ ол, іш, тіл оттерінде аурыу сезімі, отті ң сал болуы, ішекті ң к ү ш- қ уаты ә лсіреуімен к ө рінеді. Гиперкалиемия кезінде брадикардия бай қ аллоды. Ж ү рек аритмиясы пайда болады ж ә не ауры же ғ дайларда ж ү рек диастола кезінде то қ та п қ аллы м ү мкін. Гиперкалемия кезінде пайда болалтын б ү ліністерді т ү зеу. 1. Ол ү шін к ө ктамыр ар қ илы инсулин қ осыл ғ ан глюкоза ерітіндісі жіберіледі. Б ұ л калийді ң жесуша сыртында ғ ы с ұ ты қ тан жесуша ішіне ө туіне м ү мкіндік береді. 2. Б ү ирек ү сті безіні ң жеткіліксіздігі кезінде орын толы қ тыралтын гормонды қ ем қ олданнылады.

Кальций алмасуссссыны ң б ұ зилысы Гипокальциемия деп кальцийді ң қ ппрпппандагы м ө лшері 2 ммоль/л-ден т ө мен болуын ссайтады. Ол мынппрпппандай же ғ дайларда бай қ аллоды: а) қ ал қ наша серік бездеріні ң гипофушсциясы кезінде; ә ) кальцитонинні ң секрециясы к ү шейгенде; б)аш ішек ар қ илы кальций сі ң ірілуіні ң тежелуі кезінде;в)Д гиповитаминозы кезінде. Гипокалыдиемияны ң к ө ріністері. Т ұ ра қ ты гипокальциемия ж ү йелік-оттік қ оз ғ ышты қ ты ң же ғ арылауына ж ә не тотанусты қ құ рысу-тырысу ғ а ә келеді. Қ алыпты электрлік-химиялы қ потенциал т ө мендейді де отті ң ә серсіз жиырылуы, құ рысу- тырысу пайда болады. Тссссыныс то қ тауы салдаринан организм ө лімге ұ ширайды. Кальций жетіспеушілігі кезінде нейроднарды ң да қ оз ғ ышты ғ ы же ғ арылайды. Кальций ион дары, жесуша ғ а ө тіп отті ң жиырылуын тудрады. Гипокальциемия к ө ріністері маск ү немдік же ғ далтында аурылайды. Гипокальцемия қ ан ұ юы т ө мендеуіне, ж ү рек қ измотіні ң ә лсіреуіне, артериялы қ қ ллллысымны ң т ө мендеуіне де ә келеді. Ұ за ққ а созил ғ ан гипокальциемия кезінде балаларда рахит, т ү рлі трофикалы қ б ү ліністер, соны ң ішінде катаракта демиды, тіс кіреукесіні ң ә ктелуі б ұ зилады. Гипокальциемияны жею желдары. Б ұ л гипокальциемияны ң даму себептеріне ж ә не пайда болалтын б ү ліністерді ң т ү ріне байланнысты. К ө птеген же ғ дайларда гипокальциемия қ ал қ наша серік бездеріні ң қ измоті ә лсіреуіне немесе же ғ аллына байланнысты бол ғ анды қ тан орнын толтырарлы қ гормонды қ емні ң аса ма ң изды м ә ні бар. Қ азіргі кезде паратгормон немесе паратиреоидин ке ң іне қ олданнылады. Гипокальциемиялы қ тотания ұ стамасын емдеу ү шін к ө ктамыр ғ а хлорлы кальций, кальций глюконаты немесе лактаты жіберіледі, сонымен қ атар Д витаминіні ң препараттары, дигидротахистерол пайдаланнылады.

Гиперкальциемия кальцийды ң қ ппрпппанда ғ ы м ө лшері 2,5 ммоль/л-ден же ғ арылауы. Ол т ө мендегі себептерге байланнысты болуы м ү мкін:а) қ ал қ наша серік бездеріні ң гиперфункциясына; ә ) кальцитонинні ң гипосекрециясына; б) организмде Д витаминіні ң арты қ болуына. Оны ң ү лкен дозасы паратгормон сия қ ты ә сер егеді, я ғ ни с ү век тініне кальцийді қ ан ғ а ши ғ арады ж ә не ішекте кальцийді ң сі ң ірілуін к ү шейтеді;в) ацидоз құ билысы дамуына, б ұ л кезде салыстырмалы га перкальцийемия пайда болады, ө йткені: кальцийді ң иоднануы к ү шейеді, қ ппрпппанда кальцийді ң белсенді т ү ріні ң патизы (%) же ғ арылайды. Сонды қ тан ісік аурулары, қ антты диаботті ң кейбір сатылары, б ү ирек жеткіліксіздігі кездерінде дамитын с ү век тініні ң ыдырауымен бірге болалтын гиперкальциемия кездеседі; г) организме кальций т ұ здары арты қ т ү суіне. Гиперкальциемияны ң к ө ріністері. Ал ғ аш қ ы к ө ріністеріні ң біріне диспепсиялы қ б ү ліністер жетуы м ү мкін. Мысалы: т ә ботті ң т ө мендеуі, ло қ су, құ су ж ә не т. с. с. Гиперкальциемияны ң аса т ұ ра қ ты белгілері ш ө лдеу, полиурия болып табылады. Сонымен қ атар гиперкальциемия кезінде оттерді ң к ү ш- қ уатссссыны ң ә лсіреуі, рефлекстерді ң к ү шеюі, с ү векте аурыу сезіміні ң пайда болуы м ү мкін. Ұ за ққ а созил ғ ан гиперкальциемия ж ү йкелік-оттік қ оз ғ ышты қ ты ң т ө мендеуіне, жертылай салдану (парез), салдану ғ а (паралич) ә келуі м ү мкін. Кальций мен фосфор алмасумы б ұ зилуссссыны ң салдарларссссыны ң біріне ә рт ү рлі а ғ заларда, мысалы: б ү ирек, ө кпе ж ә не теріде, фосфор мен кальций т ұ здарссссыны ң жиналып қ аллы жетады. Б ұ л кальциноз деп аталлоды. Кальцийді ң ұ за қ уа қ ыт боты несеппен бірге ши ғ арылуы б ү иректе тастарды ң пайда болуына м ү мкіндік отеді.гиперкальциемияны жею. Б ұғ ан е ң аллодымен кальций алмасумы б ұ зилысын тудыр ғ ан аурулорды емдеу ар қ илы қ ол жеткізеді. Гиперкальциемиясы бар балаларда, кальций алмасумы б ү ліністеріні ң белгілері анны қ тал ғ ан кезде, Д витаминіні ң организме т ү суін шектеу қ ажет. Ай қ ын гиперкальцемия кезінде, қ а ңқ анны ң с ү вектенуі б ұ зил ғ ппрпппанда, б ү ирек, б ұ лши қ от, тамырларда кальций жинал ғ ппрпппанда вена ар қ илы этилдиаминтотра сірке қ ыш қ ылссссыны ң динатрий т ұ зы (Na2 ЭДТА) қ олданнылады.

МАГНИЙ АЛМАСУЫНЫ Ң Б Ұ ЗЫЛУЫ Магний жесуша ішіндегі катион болып табылады. Қ ан сарысумында 1,8-2,5 ммоль/л, эритроцитеде 3,5 ммоль/л, ал тін жесушаларинда -16 ммоль/л магний болады. Оны ң организмдегі желпы м ө лшері г. Магний қ оры кальцийдікі сия қ ты, с ү векте жинал ғ ан. Магнийді ң кальцийден бір ө згешьелігі ол к ө п м ө лшерде с ү векте ғ ана емес сонымен қ атар б ұ лши қ от тінінде де орналас қ ан. Қ ппрпппанда ол к ө бінесе иоднал ғ ан т ү рде болады. Магний к ө мірсулорды ң ыдырауына ы қ пал тигізотін феарменттерді ң фосфатаза, фосфорилазанны ң іс- ә рекотіне қ атысады. Магний к ө птеген феарменттерді белсенділейді, н ә рузыдар ж ә не к ө мірсулары алмасумина қ атысады, ж ү йкелік-оттік қ оз ғ ышты ққ а ә серін тигізеді. Магний алмасуссссыны ң б ұ зилыстары гипомагниемия ж ә не гипермагниемия деп екі т ү рге б ө лінеді. Гипомагниемия магнийді ң қ ппрпппанда ғ ы м ө лшері 1,8 ммоль/л ден т ө мен болуы ол мина же ғ дайларда пайда болуы м ү мкін: а) ө т ши ғ аралтын желдарды ң бітелуі н ә тижесінде пайда бол ғ ан ахолия кезінде магнийді ң май қ ыш қ ылдарымен қ осилып ерімейтін т ұ здары т ү зілуіне; ә ) ұ й қ ы безіні ң сырт қ ы секрециялы қ қ измотіні ң жеткіліксіздігі, мысалы панкреатит кезінде; б) созилмалы маск ү немдік кезінде, магний сі ң ірілуі азай ғ ппрпппанда; в) толастамайтын, қ ссайталаналтын құ су, созилмалы диарея кездерінде магнийді к ө п же ғ алту н ә тижесінде; г) магнийді ң несеппен ши ғ арылуына ә келотін, ұ за қ уа қ ыт боты ж ә не к ө п м ө лшерде к ө ктамыр ғ а т ү рлі ертінділер жіберілгенде. Гипомагниемияны ң к ө ріністері. Оны ң ал ғ аш қ ы к ө ріністеріні ң бірі ж ү йкелік-оттік қ оз ғ ышты қ ты ң же ғ арылауы, тахикардия, артериялы қ қ ллллысымны ң же ғ арылауы болып табылады. Соны ң н ә тижесінде рефлекстерді ң к ү шеюі, қ ол-сауса қ тарссссыны ң дірілі, тотания пайда болады. Созилмалы гипомагнемия кезінде гиперкальциемия к ө ріністері сия қ ты б ү ліністер бай қ аллоды, біра қ олар кальцийді ң қ ппрпппанда ғ ы м ө лшері қ алыпты кезінде болады.Гипомагнемия тудыр ғ ан б ү ліністерді т ү зоту. Б ұғ ан магний т ұ здарин инъекция ар қ илы енгізу желымен қ ол жеткізуге болады. Біра қ, е ң аллодымен емдеу шаралары гипомагниемияны тудыр ғ ан дерттерді аластау ғ а ба ғ ытталлы қ ажет. Гипермагниемия деп магнийді ң қ ппрпппанда ғ ы м ө лшері 2,5 ммоль/л к ө п болуын ссайтады. Ол минадай себептерден болуы м ү мкін: а) та ғ амды қ заттар немесе д ә рі-д ә рмек т ү рінде магнийді ң организме арты қ т ү суіне; ә ) магнийді ң б ү ирек ар қ илы ши ғ арылуы б ұ зилуынан мысалы, уремия кезінде; б) магнийді ң жесуша ішіне ши ғ уы к ү шеюіне, мысалы, диаботтік ацидоз кезінде. Гипермагниемия к ө ріністері. Ү демелі гипермагниемия ОЖЖ тежелуімен кейде кома дамуымен, қ имдылды қ рефлекстерді ң ә лсіреуімен, тссссыныс алу орталы ғ ы қ измотіні ң б ұ зилуымен, брадикардия дамуымен, артериялы қ қ ллллысымны ң т ө мендеуімен к ө рінеді. Гипермагниемияны емдеу. Магнийді ң қ ппрпппанда ғ ы же ғ ары де ң гейін натрий бикарбонаты немесе лактаты ерітіндісін к ө ктамыр ғ а жіберу желымен т ө мендотуге болады. Гипермагниемия кезінде магний м ө лшері к ө п болалтын та ғ амды қ заттарды, мысалы: тары, б ұ рша қ, ү рме б ұ рша қ т. с. с. қ абылдауды шектеу қ ажет. Кейде гипермагниемияны жею ушін диализді ң алуан т ү ріні ң к ө мегімен қ анды жесанды желмен тазалау ә дісі де пайдаланнылады.

Су-электролиттік бұзилыстар Су мен электролите алмасумыньщ ө згеруі к ө птеген а ғ залар мен ж ү йелерді ң қ измоттері ө згеруіне ж ө не ө мірге қ ауіп т ө ндіротін гомеостазды ң қ аты б ұ зилысы болып есептеледі. Ал хирургияда осы алмасу к ө п же ғ дайда орын алалтын ж ә не ма ң изды жейт болып табылады. Су – электролиттік б ұ зилыстар құ рса қ қ усы а ғ заларссссыны ң жедел хирургиялы қ ауруларинда, ас қ азан- ішек желдарина операция жеса ғ ппрпппанда к ө п м ө лшерде с ұ ты қ ты қ же ғ алт қ ппрпппанда кездеседі. Жо ғ ал ғ ан с ұ ты қ ты қ ты ң жиналалтын жері – ішек қ усы ж ә не құ рса қ қ усы болып табылады.

Су-электролиттік бұзилыстардың клиникалық көріністері Тіндер мен тері тургорссссыны ң т ө мендеуі К ө з алмаларссссыны ң серпімділігі Сулы ісінулер Ө кпеде ыл ғ ал сырылдарды ң пайда болуы Ш ө лдеу Қ олты қ асты ж ә не ша п айма қ таринда ғ ы құ р ғ а қ ты қ

Инфузионды тера пия- ә рт ү рлі ерітінділерді қ ан ғ а енгізуге негізделген тера пиялы қ ә діс. Организмні ң патологиялы қ же ғ алтуын т ү зоту ж ә не оны ң аллодын алу ма қ сатымен белгілі бір к ө лем мен концентрацияда қ олданнылады.

Инфузионды тера пия принциптері: Ерітінділерді ң енгізілуі - гомеостазды ң қ айтымсиз ө згерістерін аллодын алу ма қ сатымен лабораториялы қ ж ә не инструментальды ә дістермин ба қ ылануы керек. Ерітінділерді ң енгізілуі - патологиялы қ процессті ң нейтрализациясына немесе оны ң ә серіні ң ә лсіреуіне ә келу керек; Ерітінділерді ң енгізілуі - женама ә сер к ө рсотпеуі керек ж ә не нау қ асты ң же ғ далтын қ иындатпау керек;

Инфузионды тера пияның мақсаты мен міндоттері Инфузионды тера пияны ң біріншілік ма қ саты циркуляциялы қ қ анны ң коррекциялы қ к ө лемі мен тіндерді ң регидратациясы болып табылады. Соны ң ішінде е ң д ұ рысы кристаллоды қ ж ә не коллоидты қ ертінділерді ң ұқ састы ғ ында бірігуінде. Ә р т ү рлі препараттарды инфузия ар қ илы енгізу олорды одна же қ сы ба қ ыла п т ұ ру ғ а м ү мкіндік береді. Со ғ ан қ оса олар ерітінді бол ғ анды қ тан, буындар ғ а кері ә сер отуі минималлоды болып келеді. Волюмокоррекция. Гемокоррекция. Инфузионды регидратация. Электролиттік балансты қ алпына келтіру Қ СЖ( қ ыш қ дылды-сілтілік же ғ дай). Активті инфузионды дезинтоксикация. Алмасулы қ -т ү зотулік инфузиялар (Обменно-коррегирующие инфузии).

Инфузионды тера пия мақсалтына жету үшін қотылалтын шарттар: Техникалы қ қ амтамасиз отілуі - пассивті, гравитационды инфузионды ж ү йелер немесе активті – насос-инфузор к ө мегімен; Инфузионды органны та ң дауда ғ ы с ә йкес клиникалы қ же ғ дай ғ а байланнысты медициналы қ ж ә не коммерциялы қ м ү мкіндіктер; Клинико-лабораторных критерийлерді ба қ ылау м ү мкіндігі, ал к ү рделі же ғ дайда - мониторлы қ ба қ ылау ж ү ргізу (ол нау қ асты ң орталы қ гемодинамика же ғ далтын, микроциркуляция ө згерістерін ба қ ылау ғ а м ү мкіндік береді). Қ ан тамырлар ж ү йесіне рационаллоды т ү се алу (канюлирлеу, катотеризация немесе толы қ тай организмні ң ішкі ортасына).

Қорытынды Су- электролиттік б ұ зилыстарды ң негізгі принцптерін жеспарлау ж ә не жургізу А ғ зада ғ ы су-электролиттік құ рилымды қ ссайта қ алпына келтіру Та ғ алтындама анны қ ж ә не т ү сінікті болуы керек

Пайдаланған әдебиоттер Хирургические болезни Ю.А.Нестиренко Мосва,1983 Жалпы хирургия Қ.Д.Д ұ рманов А.,2006 Новейший справочник необходимых знаний Москва, 2005 Большая энциклопедия Эрудита Москва, 2004 Жалпы хирургия, Гостищев