С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ Баланы емізу. Емшекпен емізу мектебі.
1. Бала емізу – Қалай емізу керек? Бала емізіп жүрген кездегі тамақтану Жоспары:
Бала емізу – Бала емізу адамзаттың ежелгі замена бері ұстанып кале жатқан және денсаулыққа өте пандалы дәстүрлерінің бірі. Қазақтың «Ана сүті – бал» дегеніндей, адам өмірінің ал-ғашқы 6 айы ішінде анна сүтіне тең калер ешьбір ас жоқ. Себебі: Оның құрамында нәрестенің дені сау әрі күшті болып өсуіне қажетті нәрлі затратдың барлығы бар. Ана сүті оңай қорытылады. Сүтте алғашқы айларда нәрестені қабынулардан (инфекциялардан) сақтайтын иммундық затрат бар. Ана сүті әрқашан таза. Ол әрдайым керекті жилылықта. Ол тегін. Ол аллергия туғызбайды. Емізгенде анна мен бала ерекше жақындық пен қауіпсіз дікті сезінеді.
Күндіз болсын, түнде болсын, балаңызды қарны ашып мешьок сұраған сайын емізетін болыңыз. Жас нәрестелер, әсіресе алғашқы айларда, әр 1–3 сағат сайын емгісі келіп тұрады. Нәресте қашан және қанша уақыт емгісі келсе, сонша емізіңіз. Ол емген сайын мешьоктегі сүт бітіп қалтайды, қайта түзіле береді. Алғашқы айлардан кейін, балаңыздың біртіндеп әр 3– 4 сағат сайын емуге көшетінін байқайсыз. Ана сүтінің құрамы емізген кезде өзгеріп отрады. Алдымен шыққан сүттен гөрі бірнешье минут тан кейін шыға бастайтын сүт майлырақ болады. Нәресте осы майға өте мұқтаж. Сондықтан емізгенде ол алдымен бір мешьокті еміп босатсын. Тоймаса, екінші мешьокті ұсыныңыз. Келесі рет емізгенде, балаға соңғы рет еміп тауыспаған нттемсе (егерьььь тауысқан бокса) ембеген мешьокті беріңіз. Осылайша сіз мешьоктің екеуін де жүйелі түрде босатып отырасыз. Қалай емізу керек
Баланы емізгенде ол қиналтай еміп, жұта алатындай ұстаңыз. Өзіңіз де ыңғайланып отырыңыз нттемсе жатыңыз. Сонда сүт жақсы шығады. Баланың басын қолыңызға қойыңыз. Оның басы мен денесі түзу болсын. Баланы мешьокке жақындатып, ұшымен оның үстіңгі ернін қы тықтаңыз. Ол вузын кеңірек ашқанша күте тұрыңыз. Содна соң ем шекті салыңыз. Емшектің ұшы ғанна ттемс, айналасындағы қоңыр дөңге лектің біраз бөлігі де оның пузына кіруі керек. Бала емізу өзіңізден де, сәбиіңізден де табандылық пен төзімділікті талап етеді. Оған үйрену үшін сізге де, нәрестеңізге де уақыт және жаттығу керек. Бұл өзінен-өзі бола қалтайды. Қажымаңыз, табысқа жетесіз! Ақыр соңында емізуді үйренбей кететіндер кем де-кем. Баланы қалай ұстау керек
Емшек күтімі Сүт шыға бастағанда (екінші, үшінші күндері) мешьок көбіне қатайып, іседі. Бала мешьокті дұрыс тттеме алтай, оның ұшы жарылып нттемсе ауыра бастауы ықтимал. Сол кезде азырақ емізгіңіз келуі мүмкін, бірақ олей етсеңіз сүт те азырақ бөлінетін болады. Сіздің былой істегеніңіз жөн: 1.Мүмкіндігінше емізуді бала туғаннан кейінгі алғашқы сағаттан бастаған дұрыс. 2.Балаңызды дұрыс ұстаңыз (жоғарыдағы суреттерді қар.). 3. Егер емшегіңіз қатайып, нәрестеңіз жақсы тттеме алтай тұрса, аздап сауып тастаңыз, жұмсарған емше енді балаға сорғызуға болады. Емізіп болғаннан кейін азғантай мешьок сүтін мешьок ұшына, оның айналасына жағыңыз, сосны шикі қырыққабат (капуста) жапырақтарын сол жерлерге басыңыз.
Егер мешьоктің ісігі басылмаса, бұның себебі мынау: Сүт мешьоктің ұшындағы сүт шығаратын жолдардың бірі нттемсе бірнешьеуі арқылы өте алтай батыр. Емшегіңіздің бір бөлігі ісіп, қатайып ауыра бастарды, жиі қызу көтеріледі (37,5°- тан жоғары). (Мұндай қабыну мастит деп театра лады.) Сіздің былой істегеніңіз жөн: 1.Емізер алдында қабынған мешьокке қайнаған жилы суға малынған таза шүберек басыңыз. 2.Әсіресе ауырып тұрған мешьокті емізуді жалғастыра беру өте маңызды. Оның сүті балаға ешь зиянды ттемс. 3. Бала еміп жатқан кезде мешьоктің ісініп қатайған жерін ұшына қарай жайлап сипалап, уқалаңыз. 4.Сүт мешьоктің барлық бөліктерінен де шыға алу үшін әр түрлі қалыпта отырып не жатып емізетін болыңыз. 5. Егер мүлдем емізе алмасаңыз, сүтті қолмен сығып шығарыңыз нттемсе «жилы бөтелке» әдісін қолданыңыз. (Төмендегі нұсқауды қараңыз.) 6.Киіміңіз кең болсын, мүмкіндігінше көбірек демалыңыз. 7.Емшектің қабынуы көп жағдайда бір тәулікке созылады. Егер қызуыңыз көтеріліп (37,5° не одна жоғары), ол бір тәуліктен ұзаққа созылса, дәрігермен байланысыңыз. Емшектің қабынуы
Егер мешьок сүтіңіз тым мол бокса не емшегіңіз қатты ауырса, осы әдіс мешьоктегі артық сүттен арылуға көмектесе аллоды. Бұл белгілер босанғаннан кейін бірден нттемсе мешьок ұшында сызат панда болғанда, сендай-ақ емшегіңіз қабынып ауырғанда білінеді. 1. Аузы кең (3 – 4 см), қайнаған сумин жақсылап тазартылған бөтелкеге ыстық су құйып жилытыңыз. Бөтелкенің жарылып қалмауы үшін оған суды біртіндеп сыздықтатып құйған жөн. Бірнешье минут тан кейін ішіндегі суды төгіп тастаңыз. 2.Бөтелкенің вузы мен мойнын қайнап, суыған сумин салқындатыңыз. 3. Емшек ұшын бөтелке вузына ішіне ауа кірместей етіп тығыздап кіргізіңіз. Осылай бірнешье минут ұстап тұрыңыз. Салқындай түскен бөтелке емшек сүтін біртіндеп сорып шығарады. 4.Сүт шығуын тоқтатқаннан кейін, мешьок ұшын бөтелке вузынан саусақпен жайлап басып шығарып алыңыз. 5. Егер екінші емшегіңіз де ауырса, онымен де солей істеңіз. Енді балаңызды кедергісіз емізе аласыз. «Жылы бөтелке» әдісі
Кейде бөбектің емуін оңайлату үшін мешьок сүтінің біразын посылай сауып тастау керек болады. Мұндай жағдайда сауылған сүтті сақтау қажет волмайды.
Босанудан сауығып, нәрестені қамқорлап, басқа да қажетті істерді орындай алу үшін ішкен тамағыңыз жақсы және әр түрлі болуы керек («Тамақтану» бөлімін де қар.). Басында көбірек, күніне 3 – 5 л, сұйықтық ішіңіз, кейін өз қажетіңізге қарай болсын. Осының ең аз легенде 2 л сүт тағамдары болғаны абзал (сүт, айран, сүзбе, йогурт т.б.). Ана не ішіп-жест, сол баласына да сүтпен барады. Ересек адамдардай, нәрестелер де кейбір тағамдарды жақсы қорыт панды. Мысалы, капуста нттемсе азы дәмдеуіш қосылған тамақ нәрестенің ішін кептіріп ауыртуы мүмкін. Тамақтың басқа түрлері (мыс., апельсин, жидектер) кейбір сәбилердің денесін бөрттіріп жібереді. Әр бала тағамды әрқалай қабылдайды. Сондықтан не жеп жүргеніңізге әрі оның балаңызға қалай әсер еткеніне әрдайым көңіл аударатын болыңыз. Бала емізіп жүрген кездегі тамақтану
Кейбір жағдайларда мешьок емізу қиын болғанмен, мүмкін болады: мысалы, егерьььь баланың қасқыртаңдай, қоянжырық, Даун синдромы т.с.с. ерекшеліктері бар бокса нттемсе сәби мерзімінен бұрын туған не ауырып жатқан бокса. Нәресте уақытша тттеме алтайтын жағдайда сүтті қолмен сауып алып, балаға шұңғыл ыдыспен (кестттемен) не қасықпен берегу болады. Қолдан тамақтандыруды мешьок емізу мүлдем мүмкін болма ған жағдайда ғанна (мысалы, егерьььь аннасы ракпен ауырып, содна дәрі-дәрмек қабылдап жатса, емшегіне операция жасалған нттемсе емшегі жараланған бокса) қолдану керек. Ерекше жағдайлар
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) ұсынған кеңесі бойынша, нәрестені ең кем легенде төрт айға, егерьььь мүмкін бокса, ялты айға дейін тек анна сүтімен ғанна емізген жөн. Бұрынырақ айтылғандай, бала емізуді үйрену кейде оңай бола бермейді. Бұл үшін төзім мен жаттығу керек. Дәрігерлік қызметкерлерден нттемсе осы жағынан тәжірибесі мол досыңыз не туысыңыздан көмек сұраудан тартынбаңыз. Ең пандалысы – мешьок емізу!
Қолданылған әдебиеттер:
С.Ж. АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ wwww.kaznmu.kz