Жоғарғы ми қызметін және рефлекстерді тексеру әдістері. Орындаған: Шайткәрімова Т 3029 топ ЖМ Қабылдаған:каф доценті Түсіпбекова Қ.Т. Кафедра: Ішкі аурулар пропедевтикасы Қарағанды мемлекеттік медицина университеті

Жоспар: Кіріспе 1. Жоғарғы ми қызметі бұзылысының семиотикасы 2.Жоғарғы ми қызметін тексеру әдістері 3.Рефлекстердің түрлері 4.Рефлекторлық доға 5.Рефлекстерді тексеру әдістері

Ми қыртысының қызметі Ми қыртысы психикалық қызметтің негізі болып табылады.Атап айтсақ, гнозистін, праксистің, сөйлеудің, жазудың, оқудың және ойлаудың негізі болып табылады.

Жоғарғы ми қызметінің бұзылысының семиотикасы Афазия – сөйлеудің бұзылысы,ол сол жақ жарты шарлардың (оңқайларда) органикалық зақымдануынан пайда болады. Моторлық афазия – активті сөйлеудің бұзылысы.2 түрі бар: афферентті және эфферентті. Көрінісі: ең бірінші сөз таңдаудың қиындауы, артикуляция бұзылысы, екіншіден бір буынды басқа буынмен ауыстыру, мысалы алдыңғы тілдік буындар (т-д-н), еріндік (п-б-м)7

Сенсорлық афазия - сөйлеуді қабылдау бұзылысы, науқас өз сөзін және айналадағылардың сөзін түсінбейді. Естудің бұзылысы, сөзді есте сақтаудың, науқас сөзді танымайды, бірақ жақсы сөйлейді және оқу, хат жазу сақталған, ол акустико – мнестикалық афазия деп аталады.

Дизартрия – сөйлеуді қамтамасыз ететін шеткері жүйкенің зақымдануынан, дыбыс байламынын бұлшықеттерінің, тілдің, жұмсақ таңдайдың парезі мен параличінен болады. Гнозия – қоршаған ортадағы, ал агнозия – өз денесіндегі заттарды тани білу бұзылысы.Көру, есту, иіс сезу, дәм сезу агнозиясын ажыратады. Праксия – мақсатты түрде бағытталған қимылдар кешенін орындай алу.

Науқас – қимылдық актілерді толық көлемде орындай алады, тұра алмаса – астазия, ал жүре алмаса – абазия деп аталады. Ес – күрделі психикалық акт, фиксациямен, консолидациямен, сақтаумен, ұмытумен және ақпарат қабыдаумен сипатталады. Қысқа мерзімді (оперативті) және ұзақ мерзімді, механикалық және логикалық (мағыналық), ерікті және эмоцианалды есболып бөлінеді. Ес бұзылыстары (төмендеуі немесе жоғалуы) гипомнезия немесе амнезия сәйкесінше.

Ретроградты амнезия – ми аурулары кезіндегі жарақатқа дейінгі оқиғаларды жоғалту. Антеградты амнезия – жарақаттан кейінгі немесе ми ауруынан кейінгі оқиғалардың естен жоғалуы. Антеретроградты амнезия – амнезияның екі түрінің қосылуы.

Жоғарғы ми қызметін зерттеу әдістері Электроэнцефалография( ЭЭГ)- ( электр + грек.ενκεφαλοѕ- бас миы+ νζαφω- жазамын, кескіндеу )- бұл мидың электрлік белсенділігінің заңдылықтарын зерттейтін электрофизиологияның бір бөлімі. ЭЭГ бас миының функционалдық жағдайының анализінің және оның тітіркендіргіш әрекетінің реакциясының орындалуына мүмкіндік береді. ЭЭГ жазбалары емдік және диагностикалық жұмыстарда( әсіресе эпилепсияда), анестезиологияда, мидың ес, адаптация сияқты функцияларын анықтау үшін қолданылады.

Магниттік-резонанстық томография (magnetic resonance imaging, MRI), магниттік-резонанстың көмегімен бейнелерді компьютерлік жолмен жасау. Зиянды болу қаупі бар рентгендік және гамма- сәулелерді пайдаланбай-ақ магниттік-резонанстың көмегімен алынған құрылымдық және биохимиялық ақпарат медициналық патология ларға диагноз қоюда құндылығы өте жоғары. Бұл технология ісіктерді анықтау және таратпау үшін, жұмсақ ұлпалардан тұратын мидың, жүректің және басқа ағзалардың суретін түсіру үшін баға жетпес құрал. рентгендікгамма- сәулелердібиохимиялықмедициналықдиагнозтехнология

МРТ технологиясының артықшылығы басқа технологияларға қарағанда сау мен ауру ұлпалардың айырмашылығы мен қарама- қарсылығын жоғары дәрежеде ала алғандықтан медициналық диагноз қоюда таптырмайтын құрал болып саналады.ауру

Мидың компьютерлік томографиясы (КТ) дәрігерлік тәжірибеде енді ғана қолданыла бастаған әдіс. Ол бастағы тығыздығы әр түрлі анатомиялық құрылымдардың рентгең сәулесін сіңіру көрсеткішін өлшеуге негізделген. Компьютерлік томография электронды-есептеу техникасы мен жабдықталған томограф арқылы жүзеге асырылады.

Церебральдық ангиография. Бұл әдісті алғаш рет адамға 1927 жылы Мониц қолданды. Бұл әдіс қан тамырлары аурулары мен мидағы ісікті анықтау кезінде белгілі дәрежеде қауіпсіз әрі көптеген деректер алуға мүмкіндік береді.

Церебральдық ангаиограммаларда анықталатын негізгі симптомдар: Ми-қан тамырларының калталанып кеңуі (аневризмалар): 1) дөңгелек немесе сопақша қапшықтың сирағымен қан тамырына жабысқан түрі; Кіретін (артериялық) және шығатын (веналық) тамырлардың қиқы-жиқы таралып түйінделуі (артерия веналық аневризма). Мойын күре тамырларының тарылуы (стеноз), патологиялық ирелеңі, тығындалуы (тромбоз). Күре тамырлар бітеліп қалғанда (тромбоз) конус тәрізді тұқыл көрініс береді.

Тор қабық асты гематомасы (қанды ісігі) кезінде сүйектің астыңғы жағында аспалы торға (гамак) ұқсас қан тамыр-сыздандырылған аймақ көрініс береді де мидың алдыңғы арте-риясы қарама- қарсы жағына қарай ауытқиды, ал ортаңғы ми артериясы төмен немесе ішке қарай қисаяды. Ми ісігіне тән немесе оны жанама белгілер арқылы сипаттайтын көріністер болады. Глиобластома және менингиома сияқты ісіктер ангиограмманың капиллярлық фазасында жаңадан пайда болған ұсақ тамырлар торы көрініс береді Ұсақ қан тамырлы ісіктер мен іріңдіктер бас сүйек іші қан тамырларының ерекше майысып ауысуымен сипатталады.

Краниография бас сүйек құрылымдарына шолу (барлау) жасайтын рентгенография. Әдетте бас сүйек рентген суретіне маңдай-мұрын (қырынан қарағандағы көрініс) және самай (тігінен қарағандағы көрініс) тұстарынан түсіріледі.

Пневмоэнцефалография және пневмовентрикулография ми-жұлын сұйығы орналасқан кеңістіктерге бел омыртқааралықтарын немесе ми қарыншаларын тесу арқылы ауа жіберу. Бұл әдісті жылдары американдық хирург Денди ұсынған. Күнделікті тәжірибеде ауаны беломыртқалар аралығын тесу арқылы ми-жұлын сұйығы орналасқан кеңістіктерге жіберу әдісі кеңінен қолданылады. Бұл әдіс техникалық жағынан жеңіл болуымен қоса ми-жұлын сұйығы кеңістіктеріндегі өзгерістер туралы толық мағлұмат алуға көмектеседі.

Рефлекс Рефлекс дегеніміз қарашықтың, сілемейлі қабықтың, денелік кейбір бөліктер терісінің, бұлшықет сінірінің рефлекстік аймақтары рецепторлары тітіркендіргіштің әсеріне ағзаның жүйке жүйесі арқылы жауап қайтару реакциясы.

РЕФЛЕКС 1.Шартсыз ( туа біткен); 2.Шартты (жүре пайда болған). Шартсыз рефлекстер тұрақты, шартты – күрделі әрі түрленгіш келеді.

Рефлекторлық доға Шартсыз рефлекстің көбіне жүйке импульсын беретін, екі немесе үш ( кейде одан да көп) нейроннан құралатын өзінің тиісті рефлекторлық доғасы болады.

Шартсыз рефлекстің рефлекторлық доғасы жұлында, бас миының аралық бөлімінде және діңгегінде айқасады, ал шартты рефлекстік – бас миының жарты шарлық қыртысында айқасады. Шартсыз рефлекстер деп жүйке жүйесі арқылы жүзеге асырылатын түрлі әсерлерге арналған тұрақты, туа біткен реакцияларды айтады. Жеке сынақ нәтижесіндегі шартсыз рефлекстер негізінде шартты рефлекстер пайда болады. Шартсыз рефлекстер тіршілік ету және даму уақытына байланысты 3 топқа бөлінеді: тұрақты, өткінші және орныққан.

Шартсыз рефлекстер тіршілік ету және даму уақытына байланысты 3 топқа бөлінеді: 1.Тұрақты шартсыз рефлекстер бүкіл өмір бойы тіршілік етеді. 2.Өткінші шартсыз рефлекстер дүниеге келгеннен кейін пайда болады, бірақ белгілі бір жасында біртіндеп жоғалады. 3.Орныққан рефлекстер – туған кезінде болмайды, белгілі бір жасында қалыптасады.

Сіңірлік рефлекстерді зерттеу ережесі: Рефлекстерді перкуссиялық балғамен қысқа – қысқа соғу жолымен анықтайды; Зерттелетін аяқ – қолды барынша бос, еркін қалыпта ұстау қажет; Балға соққысы қысқа, үзіліспен, бірыңғай күшпен беріледі; Соққы берілген кезде қимыл – қозғалыс тек кәрі жілік буынында ғана болады; Сол бұрынғы бір рефлекстер екі жақтан зерттеледі; Туындайтын рефлекс айқындылығымен және симметриялылығымен бағаланады.

Тұрақты шартсыз рефлекстер Қабақ үсті рефлексі – қасын керу көз саңылауы бағытына, қабақ үсті доғасының ішкі жиектеріне немесе маңдайының орта бағыты бойынша параллель берілген балғашық соққысымен туындатылады. Мөлдір қабық рефлекс – пациент жоғары қараған кезде нұрлы қабығының үстінен төменгі- сыртқы жағынан мөлдір қабығының жиегіне қарай жұмсақ қағазбен немесе мақтамен тигізгенде кірпіктері айқасады.

Мандибулярлық рефлекс (Бехтрев) – иегінде орналасқан, сұқ саусағымен саусақтың тырнақ жақ бөлігі бойынша неврологиялық балғашықпен қаққан кезде, балғашықпен соғылған жағындағы бұлшықеттің тартылуы жақ сүйектерінің түйісуін туындатады. Бұл ретте зерттелушінің беттік бұлшықеттері босаңсиды, ауызы ептеп ашылады. Соққылар төменнен жоғары, кезек – кезек екі жақтан бірдей, жеңіл берілуі қажет. Рефлекс жалған бульбарлық салдану кезінде жоғарылайды.

Шынтақ – бүгу рефлексі – шынтақ буындары үстіндегі екі басты бүлшықет сіңірі бойынша балғашықпен ұрғанда пайда болады. Шынтақ – жазу рефлексі – қол ұшы зерттелушінің сол жақ қолымен ұстатылады, зерттелушінің қолы бос және шынтақ буындары тіктеліп бүгілген, үш басты бұлшықетінің сінірі бойынша olecranon жоғары 1,5 – 2 см балғашықпен соққы беріледі, бұл шынтақ буынындағы білектің ашылып- жабылуын туғызады.

Кәріжіліктік – білезітік (карпо - радиальдық) рефлекс – балғашықпен кәріжілік сүйектің біз тәріздес өсіндісін ұрғылағанда шынтақ буынының бүгілуін, пронацияны және саусақтарының бүгілуін туғызады.

Тізе (пателлярлық) рефлекс – тізеден төмен пателлярлық сіңірі бойынша ұрған кезде аяқ жазылады. Ахилл (өкшелік ) рефлекс – зерттелуші орындыққа немесе кушеткаға тізесімен оның аяқ бастары еркін және күш түсірмей жиегіне салбыраған, қолдарымен орындық арқасын ұстайды немес қабырғаға тіреледі. Ахилл сіңірі бойынша балғашықпен соққы беріледі, жауап ретінде аяқ басы бүгіледі. Табан рефлексі – табанының сыртқы жиегіне жүргізілген штрихтік тітіркендіргішке жауап ретінде аяқ басының саусақтары бүгіледі.

Рефлекстің жоғалуы немесе бәсеңдеуі (арефлексия және гипорефлексия) бүтіндігінің бұзылуы және рефлекторлық доғаның оның кез келген бөлімінен өткізгіштік төмендеуінен туындайды. Рефлекстердің артуы (гиперрефлексия) – сегментарлы аппарат (жұлын, ми діңгегі) қызметінің рефлекторлық күшеюін білдірді. Гиперрефлексияның нақты көрінісіне бұлшықеттерінің немесе бұлшықет топтарының бір реттік тітіркендіргішке жауап ретіндегі ырғақты түрде жылдам – жылдам тартылуы сериясымен пайда болатын клонустар жатады.

Тізе ұршығы клонусы – аяқтарын тіктеп, арқасымен жатқан науқас арқылы зерттеледі. Тізе тобығы зерттелушінің үлкен және сұқ саусағымен қармалып, дүмпулік бейнеде төмен қисайтылады; жауап ретінде тізе тобығының ырғақты жылдам – жылдам қайталануы байқалады.

Табан клонусы да зерттелушінің жатқан қалпында зерттеледі. Оң қолымен аяқ – қолы және жамбас – бел буындарына бүгілген аяғының дисталды бөлігін қармағанында, табанының сыртқы жағына қарай бүгілгені байқалады. Ахилл сіңірінің тартылуы нәтижесінде табанының ырғақты түрде созылуы және бүгілуі пайда болады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі: 1. Интеграцияланған оқулық 2014 ж бет 2. Интернет желісі