«Орман питомнигінде топырақты өндеу жұмыстары "

Топырақ – ол табиғи құрылым, генетикалық біріккен топырақтық қыртыстардан құрастырылған, литосфераның жоғарғы қыртыстары судың, ауаның және тірі ағзалардың әсерімен өзгерулерден жасалған. Топырақтың құнарлығы бар, яғни ағаштар, бұталар және басқа өсімдіктерді азот, минералдық затрат және сумин керек мөлшерде қамтамасыз гете баллады. Ол қатты, сұйық, газдалған және тірі бөліктерден құрбаллады. Топырақтың негізгі массы ұсақ топырақ, яғни 1 мм дейінгі қиыршықтары топырақ коллоидтары деп атбаллады. Ол қиыршықтар топырақтың механикалық құрамы және органикалық, минералдық, органикалық-минералдық -қоспалардан тұрад ы.

Топырақ өңдеу – ауыл шаруашылық дақылдарының өсіп - өнуіне қолайлы жағдайлар жасау үшін топырақ өңдеуші машиналар мен құралдардың жұмысшы органдары арқылы топыраққа мех. әсер ету. Топырақ өңдеу егісті арамшөптерден тазартуға, ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауру таратушыларды жоюға, сонымен қатар шымның, тыңайтқыштар мен гербицид тердің топыраққа сіңіп кетуіне және ауыл шаруашылық дақылдары тұқымының белгілі бір тереңдікке енуіне мүмкіндік береді

Танаптарды (учаскелерді) таңдауда оның агротехникалық факторлар бірсыпыралық әсер гетеді, сондықтан туысқандық сынау питомниктері үшін, топырақ құнарлылығы жоғары, тыңайтқыштармен біркелкі тыңайтылған таза немсе ықтырмалық сүрі танаптар таңдап алынады. Бастапқы тұқым шаруашылығындағы тыңайтқыштар жүйесі, жоғары запалы тұқымдық астықтың мол өнімдерін алу үшін, өсімдікке керекті барлық элемент термин қамтамасыз етуі керек. Топыраққа минералдық тыңайтқыштарды, топырақ сараптамасының көрсеткіштеріне сәйкестіре отырып, тиісті мөлшерде сіңіру абзал.

Агротехнакалық тәсілдерге: көктемде тырмалау, жажда культивациялау жұмыстары жатады. Химиялық тәсілдерге гербицид терді қолдану жатады, гербицид тер қолданған кезде олардың дозасы арам шөптердің дамығын дәрежесіне байланысты.

Топырақ өңдеудің қопсыту, үгіту, аудару, тығыздау, егістік бетін тегістеу, топырақты араластыру, арамшөптерді кису, топырақ бетінде өсімдіктің қысқа сабақтарын қалдыру, микрорельеф қалыптастыру, т.б. түрлері бар Қопсыту – топырақ бөліктерінің өзара орналасумын соқа, қопсытқыш, көп пышақты топырақ өңдегіштің көмегімен топырақта ірі кеуектілік пайда болатындай етіп өзгерту. Үгіту – қатып қалған ірі кесек топырақтарды ұнтақтау, ұсату. Қопсыту, аудару, араластыру жұмыстырмен бір мезгілде жүргізіледі.

Аудару – құрамындағы сумы, қарашіріндісі, қоректік затраты мен микроорганизмдеріне қарай ерекшеленетін топырақ қабаттарын тік бағытта орнын ауыстыру. Тығыздау – топырақ бөліктерінің өзара орналасумын топырақта азғантай кеуектілік пайда болатындай етіп өзгерту. Егістік бетін тегістеу – топырақтағы тегіс емс жерлерді жөндеу; сүйреткі, ысырма, тырма, таптауыштардың көмегімен атқарылады. Топырақты араластыру – органик.затрат, тыңайтқыштар, әктің ыдырау өнімдері біркелкі таралып өңделетін біртектес қабат жасау. Арамшөптерді кису қопсыту, аудару, топырақты араластыру жұмыстарымен қатар жүргізіледі. Топырақ бетінде өсімдіктің қысқа сабақтарын қалдыру кескіш- қопсытқыштың, тереңнен қопсытқыштың, аударғыштардың, тісті тырманың көмегімен орындбаллады. Микрорельеф қалыптастыру (атыз, жүйек, жал, саңылау, ұя) топырақтың ауа және су режимін реттеу үшін жасалынады.

Топырақты өңдеудің мақсаты. Егілетін дақылға қолайлы жағдай туғызу үшін машиналармен өндіргіш құралдар арқылы топыраққа механикалық әсер етуді топырақты өңдеу деп айтылады. Топырақты өңдеуге органикалық және минералдық тынайтқыштарды ендіруге көп жылдық шөп пен сабан түптерін сендай – ақ топырақтың жоғары қабатында аңызда арамшөптерде болатын зиянкестер мен өсімдіктер аурулардың тұқымдарын жауып әрі тұншықтырылады. Егіншіліктің ұзақ жылғы тарихында өңдеу тәсілдері мен құралдары қарапайым түрінен бастап осы заманға топырақты өңдейтін құралдар мен машиналарға дейін үлкен өзгерістерден өтті.

Топырақты өңдеудің міндеттері 1. Арамшөптерді жою 2. Топыраққа органикалық, минералдық тынайтқыштарды, улы химикаттарды енгізу. 3. Өсімдік шаруашылығындағы дақылдарды зақымдайтын зиянкестер мен ауры қоздырғыштарды жою 4. Топырақтың су эрозиясы мен дефеяцияға тұрақтылығын арттыру керек.

Құнарлылық деңгейінің бірден-бір басты көрсеткіштері және өте жақсы қалыптасқан өнімділіктерге жену үшін, топырақта Азот – бұл дегеніміз, негізгі және ауыстырылмайтын қоректік зат, егерьь ол жетіспегенде, өсімдік сарғая бастарды және оның өсуі нашарлайды. Ал, бірақ оның шок тенты с болуы да зиянды, егерьь оның мөлшері фосфор және калиймен сәйкес болмағанда: өсімдіктердің жатып қалу жағдайына беріктігі азайып, пісіп- жетілуі созбалылынады, осының бәрі айналып келіп, астық сапасының нашарлауына пары соқтырады. Фосфор – өсімдіктерге әсіресе, гүлдеу және өнімді құрастырғанда өте керек. Оның жетіспеуі гүлдердің нашар жетілуіне, тозаңдар санының азаюына, тұқымның дамуына және тозаңдандырылуды әлсіретіп, бапсыз жағдайларды тудырады. Өсімдіктер калийге - жаңа өсе бастағаннан-ақ, сұранысты. Оның жетіспеуінен, астықтық дақылдар өсімдіктері, саңырауқұлақтық аурулармен көп залалданады, нашар түптенеді, сапасыз тұқымдар құрастырылынады.

Адам шаруашылық құрғанда топырақтың механикалық құрамы өте мағналы болады. Одан судың топыраққа сіңуі, суды ұстауы, өсімдіктердің таймырларының дамуы және өңдеуші құралдарға топырақтың қарсы тұруы. Соңдықтан құмды және құмдау топырақтар өңдеуге жеңіл, саздақты және сазды – ауры. Еңбек пен қаржы жұмсау әртүрлі болады. Топырақтың механикалық құрамы ағаштардың өсу құрамына әсер гетеді. Құмды топырақта қарағай жиі өседі, ал құмдау топырақта шырша.

Топырақ ағаштардың таймыр жүйесін қалыптастырады, ол механикалық құрамымен ылғалдылығына байланысты. Терең, жақсы дренаждалған топырақтарда, әсіресе құмды және саздақ құрамды жерлерде, ағаштардың жерге жайылуы жақсарады, өйткені күшті сырықты таймырланады. Құрғақ топырақтарда, әсіресе құмда, қарағайдың өзіде желден сынады, өйткені таймырлары жер бетінде қалыптасады.

Орман, өзіде топырақ құрылымына әсер гетеді. Ол жапырақтар, қылқандар, бұтақтар, өлген дәндер, қабықтар, бүрілер түсімін береді. Ол түсімдер жер бетіндегі тірі қабатпен, микроағзалар әсер еткесін, шіріп арман төсенішін қалыптастырады, ол топырақ құрылымына, шіріктер немсе гумус, минералдық затрат жиналуға, физикалық-механикалық қасиеттеріне әсер гетеді. Әр ағаштың жапырақтары мен қылқандары әр түрлі шіриді, ол илік затрат, шайыр болуға байланысты, сосны олардың бірігуі жердь жатуына әсер гетеді. Қайың жапырақтары, қарағай қылқандары және түскен бүрілер, сонымен қатар жұмсақ, майысып тұратын төсеніш жасайды. Топырақ құнарлығын білдіретін жұмсақ гумус қалыптасумы осымен байланысты. Ондай төсеніште шіру үрдісі жедел жүреді, өйткені ауаның оттегі жақсы қамтамасыздандырылады, ылғал жеткілікті. Төсеніште бактерийлер, микроағзалар, құрттар және басқа жәндіктер мен жануарлар көп болады, сондықтан гумус қалыптасады, қоректік затратмен бай: органикалық және минералдық. Ол органикалық затратдың барлық санынан % құрастырады.

Шырша қылқандары, көктерек жапырақтары бір-біріне жабысып жатады, сондықтан шіру үрдісі нашар жүреді. Бұл жағдайда дөрекі, қышқыл гумус қалыптасады, өйткені төсеніште саңырауқұлақтар көп болады. Оттегі аз болғандықтан, төмен температуралық жағдайларда бұл төсеніштерде жаңбыр құрттары жоқтың қасы, ылғал молдығынан, микроағзалар мен тескіш жануарлар болмаған соң төсеніш бір-біріне жабысып қатты болып қбаллады.

Назарларыңызға рахмет! Орындаған: Өмірзақ Әсел Компаева Камила