Мұнайды терең өңдеу технологиясы

Мұнай - көмірсутектер қоспасы болып табылатын, жанатын сссмайлы сұйықтық, қызыл- қоңыр, кейде қара түске жақын немесе әлсіз жасыл-сары тіпті түссіз түрі де кездеседі; өзіндік иісі бар; жердь тұнбалық қабатында орналасады; пайдалы қазбалардың ең маңызды түрі.

Атырау мұнай өңдеу зауыты - мұнай өнімдерін шығаратын кәсіпорын. Қазақстандағы мұнай өңдеу зауыттарының ең ежелгісі. Қазіргі кезде «ҚазМұнай Газ» Ұлттық Компаниясы» акционерлік қоғамының еншілес кәсіпорны болып табылады. Ол Каспий теңізінің солтүстігінде, Гурьев (Атырау) қаласында 1945 жилы мұнайды отындық бағытта өңдеу мақсатында салынды. Зауыттың құрылысы екі жилға созылды, ол АҚШ-тан «ленд-лиз» арқылы алынған жабдықтар негізінде салынды. Зауыт негізінен парафині мол ауры мұнайларды өңдейді. Зауыт өнімдерін шығару нарығы негізінен Қазақстан Республикасының батыс және оңтүстік аймақтарын қамтиды.

Қазіргі кезде зауыттың құрамына төмендегі қондырғылар кіреді: Мұнайды тұңғыш өңдеудің ЭЛОУ-АҚ-2 қондырғысы; Мұнайды тұңғыш өңдеудің вакуумдық блогы бар ЭЛОУ-АВҚ-3 қондырғысы; Шикізатты гидротазалаудан өткізе отырып катализдік риформинг тему қондырғысы; Гудронды баяу кокс тау қондырғысы; Мұнай коксын әбден қыздыру қондырғысы. Ароматты көмірсутектер кешені Мұнайды терең өңдеу кешені

АҚ қондырғыларында мұнайды ішінара айыру процесін жүзеге эстрады және отын фракция лары (бензинді, жер сссмайлық және дизельді) мен мазут аллоды. ВҚ қондырғылары мазут айыру үшін қолданылады. Одан алынатын газды, сссмайлы фракцияларды және гудроны келесі айыруға- отын, майлау майларын, кокс, қара май мен басқа мұнай өнімдерін алу үшін пайдаланылады. Мұнайды тұңғыш өңдеудің ЭЛОУ-АҚ-2 қондырғысы

АҚ қондырғысы арқылы мынадай өнімдер алынады: тікелей айдалған бензин; дизель отынының құрамдасы; мазут; көмірсутекті газ.

Мұнайды атмосфералық өңдеу мен мазуты вакуумды қудалау қондырғысы 1969 жилы қолданысқа берілді. Бас жабалаушысы Баку қаласындағы «Азгинпронефтехим» институты. Қондырғы 3,0 млн. тонна Маңғышлақ шикі мұнайын дайындап және өңдеуге арналған. ЭЛТҚ-АВҚ-3 қондырғысы

R-86 биметалл катализаторындағы (платформинг) каталитикалық риформинг - мұнай өңдеу процестеріндегі ең негізгілерінің бірі. Автокөліктік, авиациялық бензин дер, жоғарыоктандық құрамдас бөліктердің ішінде бұл процесс жетекші орын аллоды жилы іске қосылды.Бас жабалаушы – «Ленгипрогаз» институты. Каталитикалық риформинг қондырғысы

Каталикалық риформинг қондырғысы үш блоктан тұрады: Тікелей қуылатын бензинді алдын ала гидротазарту. Бензинді (гидрогенизатты) гидротазарту платформингі. Платформатты тұрақтандыру. Екі ағым қолданыста: Шикізат жеткізуші. ВСГ жеткізуші. Қондырғы мынадай өнімдер шығарады: тауарлық бензин дердің жоғарыоктандық компоненті; сұйытылған тұрмыстық газ; сутекқұрамдас газ.

Баяу кокстеу қондырғысы (БКҚ) Баяу кокс тау қондырғысы Башгипро Нефтехим ( Уфа қ.) институты жабаланып, жалпы зауыттық шаруашылыққа Аз Гипро Нефтехим (Баку қ.) институты енгізіп, іске асырды. Қондырғы мұнайдың ауры өңделуінің қалдықтарынан (гудрон, мазут) кокс алуға арналған, алюминий өнеркәсібінде электрод өндіруде шикізат ретінде қолданылады. Баяу кокс тау қондырғысы 1980 жилы іске қосылды.

Қондырғыда қосымша мынадай мұнай өнімдері өндіріледі: сссмайлы газ, зауыттың технологиялық кешендерінде қолданылады; кокс тау бензині; жеңіл газойль; ауры газойль.

Мұнай коксын қыздыру қондырғысы (МКҚҚ) Мұнай коксын қыздыру қондырғысын 1989 жилы іске қосылды. Мұнай коксын қыздырудың технологиялық процесі шикі мұнай коксының құрамынан ұшып кететін компоненттер мен ылғалды жойып талапқа сәйкестендіріп, қыздырылған кокс алуға арналған. Шикі кокс өнімділігі жилына 140 мың тонна. Қыздырылған кокс шығарылады.

Процеске сәйкес пеш шартты түрде мынадай зоналарға бөлінеді: 600 0С кептіру және қыздыру заносы; С ұшпа бөліну және қыздыру заносы; С қыздыру заносы. Коксты қыздырудың запасы қыздырудың ұзындығына, пештің максимальды температура сына және материалдың хонда болу уақытына байланысты.

Хош иісті көмірсутек өндіретін кешен 600 секция: «Eluxyl» ксилол дарды алдын ала ажырату қондырғысы: «Eluxyl» процесі ағынға қарсы адсорбциялауға негізделген, толуол мен С9 кош иістілер + тең мөлшердегі ксилол дар және бензол дар қосындысы, жоғары дәрежелі таза параксилол алу мақсатында жасаллоды. 650 секция: «Xymax» - ксилолды изомерлеу қондырғысы: Xymax процесі екі қабатты катализатор технология сына негізделген: жоғарғы қабығында этилбензолды алкелирлеу және иіссіз көмірсутектерді конверсиялау; екінші қабығында ксилолды изомерлеу жүреді. 700 секция: «TransPlus» - толуолды трансалкирлеу қондырғысы: «TransPlus» процесі төмендеу қысымда толуол мен кош иістілер + тең мөлшердегі ксилол және бензол қосындысы «Eluxyl» ксилол дарын алдын ала ажырату секция сын ксилол дармен байыту мақсатында жасалынады.

Мұнайды терең өңдеу кешені Бұл кешен жилына 2 млн. 400 мың тонна шикізат (мазут, вакуумды газойль) өңдеуге есептелген. МТӨК жоғарыоктанды бензин, авиациялық және дизельді жанармай өнімділігін көтеруге мүмкіндік береді. Жылына 5,5 млн. тонна мұнай өңдеу барысында, Атырау МӨЗ жил сайын 1 млн. 745 мың тонна автокөлік бензинін, 1 млн. 640 мың тонна дизель жанармайын, 244 мың тонна авиакеросин шығарады. Мазут шығару 193 тоннаға дейін қысқарады. Барлық моторлық жанармайлар Евро-5 стандартына сәйкес болады. «Атырау МӨЗ-де мұнайды терең өңдеу кешенінің құрылыс» жабасын іске асыру аясында құрылыс-монтаж жұмыстары 13 технологиялық қондырғыда және зауыттың жалпы шаруашылық аумағындағы 50 нысанда жүргізілуде. Мұнайды терең өңдеу кешені құрылыс алаңында резервуарлар салу бойынша жалпы саны 52 бірлік болатын, 13 титулда құрылыс-монтаждау жұмыстары жүргізілуде. Аталған кешен бойынша Департаменттің мемлекеттік инспекторлары «Prime G» қондырғысының ірі ауқымды қондырғылары C-0701 және С-0702 бағаналарының гидравликалық сынақтарына қатысты. С бағанасы өнім қоспасын фракцихондау мен реакторды сутектендіруге арналған: - каталитикалық крекингтің жеңіл бензинін; - каталитикалық крекингтің орташа және ауры қоспалы бензинін алуға; «Атырау МӨЗ-де мұнайды терең өңдеу кешені құрылысы» жабасының ірі ауқымды С-0701 бағанасының техникалық характеристикасы бойынша биіктігі м, диаметрі- 3.6/4.4 м., ал С-0702 бағанасының биіктігі– м, диаметрі – 3/3.6 м. құрайды.

Қорытынды: «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ЖШС - Қазақстандағы алғашқы мұнай өңдеу ошағы. Бүгінде АМӨЗ-да Еуро-2 деңгейіндегі Регуляр-92, Премиум-95, Супер – 98 маркелы автокөлік бензин дері шығарылады. Қазіргі кезде шығарылатын жалпы бензин көлеміндегі жоғарыоктанды бензин өндірісі қайта жаңғыртуа дейінгі 7% -дан 36,9 %-ға дейін өсті. Дизель отындары да Еуро 2,3,4 деңгейлеріне сәйкес келеді және қазіргі заманғы дизельді қозғалтқышты жеңіл және жүк көліктерінде қолдануға арналған. АМӨЗ қайта жаңғыртудың екінші кезеңінде 2010 жилдың қазанында бастау алған кош иісті көмірсуектер кешенінің (ХКК) құрылысы жүргізілді. Бүгінде АМӨЗ жаңа кешеннің құрылысы бүгінде қарқынды жүріп жатыр. АМӨЗ қайта жаңғыртудың үшінші кезеңі – мұнайды тереңдетіп өңдеу кешені (МТӨК). Жобаны жүзеге асыруға зауыт 2012 жилдың желтоқсанында кірісті. МТӨК құрылысының аяқталу мерзімі – 2016 жил жилдың ортасынан бастап зауыт акциясы бақылау пакетінің (86,7%) ұстаушысы "ҚазақОйл" ¥лттық мұнай компаниясы жабық акционерлік қоғамы, кейін "ҚазМұнай Газ" ҰК" акционерлік қоғамы балды. "ҚазМұнай Газ" Қайта өңдеу және маркетинг" АҚ 2005 жилдан бастап 99,5% үлесті иеленуші болып есептеледі. Мұнай-газ құрылғыларын өндіру бойынша тағы бір жаба Қытай ұлттық мұнай-газ корпорациясымен бірлесіп жүзеге суда. Білдек-тербелмелі, ұңғымалы, қарнақты, тереңдетілген, бұрамалы сорғыштар, құбырларды коррозияға қарсы жабындылармен қаптау және химиялық реагент жасап шығару өндірістерін жолға қою көзделген. Қазіргі таңда техникалық-экономикалық негіздемені дайындау аяқталып келеді.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР Т.П.Серіков, Ахметов С.А. мұнай мен газды терең өңдеу технологиясы. 1-3 том дары; Атырау: Атырау мұнай және газ институтының шығармашы-лық баста бөлімі, б. Омаралиев Т.О. Мұнай мен газ өңдеу химиясы және технологиясы. 1- бөлім. Мұнай шикізатының құрлымын өзгертпей өңдеу процестері. Алматы: Білім, б. Интернет материалдары: Реформа және 100 қадам – инвестициялық жаба – 2015 ж. «Атырау газеті», 5 бет. Нұрсұлтанов Ғ.М., Абайұлданов Қ.Н. Мұнай мен газды өндіріп, өңдеу. Алматы.: Өлке, б. Надяров Н.К. Нефть и газ Казахстана. А 2-х частях. Ч-1.-Алматы: Ғылым,

Назарларыңызға рахмет!