Қазақстан Республикасы Тараз Мемлекеттік Университеті Тақырыбы: Міндеттемелік құқықтың жалпы бөлімі. Шарттардың жекелеген түрлері. Вербальді контрактілер.Литеральды контрактілер. Орындаған: Апиза Г; Руслан Н Қабылдаған: Рзабай А. Тараз 2017

Жоспар: 1. Міндеттеме ұғымы 2. Римдік шарт 3. Вербальді контрактілер ұғымы. 4. Литеральды контрактілер түсінігі.

1.Міндеттеме ұғымы. Міндеттеме-бұл несие берушінің борышқордан өзінің пайдасына нақты әрекетті,мінез құлықты талап ететін форма льды мүмкіндігінен тұратын субьективтік юридикалық жағдай.Міндеттеме түсінігі Юстинианның Институцияларында көрсетілген.

МіндеттемегеМіндеттемеге сәйкес бір адам (борышқор) басқа адамның пайдасына мүлік беру, жұмыс орындау, ақша төлеу және т.б. сияқты әрекеттер жасаудан тартынуға міндетті, ал несие беруші борышқордан өз міндеттерін орындауын талап этуге құқылы.адамборышқорақша Келісімшарттың пәні ретінде

Ақша Заттар Жұмыстар және қызмет көрсэту түрлері Келісімшарттың пәні ретінде пайдаланылатындар:

Несие берушіНесие беруші борышқордан міндеттемесін орындауды талап ететін тұлға. Борышқор міндеттемедегі несие берушінің пайдасына белгілі әрекеттерді жасауға немесе жасамауға міндетті болып келетін тұлға. Борышқор

Міндеттеменің пайда болуы Контрактіден Деликтіден Квази-контрактіден Квази-деликтіден

Контракт дегеніміз- цивильдік құқықпен танылған және талаппен қорғалатын шарт. Деликті- құқық бұзушылық, зиян келтіретін тиым салынған әрекет.

«Беру»- термині мүлікті беру дегенді білдіреді. Бұл әрекет заттық құқықтарды бір тұлғадан екінші тұлғаға ауыстырумен тығыз байланысты.. «Жасау»- бір тұл- ғаның екінші тұл- ғаның пайдасына жасалатын нақты сипатқа ие және бөлінбейтін әрекетті жүзеге асыру « Ұсыну»- метериалдық нысандағы соңың ішінде ақшалай сипаттағы төлем-ді жүргізу, орна- ластыру. Міндеттеменің мазмұны міндетті тұлғаның беру, жасау, ұсынуын міндеттейді

Міндеттеме мүліктік сипаттағы орындауды болжайды. Міндеттеме институты бірнеше ішкі институттарға ие: міндеттеме түсінігі, орындалу урны және уақыты, міндеттеменің тоқтатылуы және міндеттеменің орындаллын қамтамасыз эту тәсілдері.

Міндеттемені орындау – міндеттемелік құқықтық қатынасқа түсуші субъектілердің басты мақсаты болып келеді. Міндеттеме оның орындаллымен аяқталлоды. Міндеттеме орындалатын жер – егерь міндеттеме орындалатын жер оның шортахрында белгіленбесе, ол мүліктің орналасқан жері немесе талап қою урны жерінде орындалу тиісті

Міндеттеме орындалса, талаптан бас тарту төлемі төленсе, жаңғыртылса, борышты кешірген жағдайда, азаматқайтыс бокса толық немесе ішінара тоқтатылған.

Міндеттеменің тараптары: кредитор мен дебитор.. Кредитор талап эту құқығына ие Дебитор беру, жасау немесе ұсынуға міндетті

Міндеттеменің түрлері Бөлінетін Бөлінбейтін Табиғи Цивильдік альтернативтік факультативтік

2.Римдік шарт Шарт – бұл екі немесе одна да көп тараптардың қандай да болмасын міндеттемені бекітуі туралы келісімі. Римде ең көп кездесетін қайнар көзі шарт балды.

Шарттар Вербальды Консесуальды Литтеральды Реальды

Вербальды шарт – бұл ауызша контракт және оның жарамдылығы үшін бекітілген тәртіптегі сөздерді айту жеткілікті балды. Вербальды шарттың негізгі түрі стимуляция. Нақты шортахр: қарыз шорты, ссуда шорты, сақтау шорты, кепілзат шорты.

Консесуальды шарт – тараптардың келісімге келген Кезінен жасалынды деп есептелінетін шортахр. Консесуальды шортахр: сатып алу- сату, жалдау, тапсырма,серіктестік шорты.

Литтеральды шарт- жазбаша шарт, оған кіріс- шығыс кітаптары т.б, жатады.

Реалды шарт – мүлікті немесе затты беру. Зат берілген уақыттан бастап шарт жасалынды деп есептеледі. Реалды шартқа: қарыз беру, несие беру, сақтау және шартты сақтау жатқызылады.

Несие шорты – бұл реалды шарт, құқықтар мен міндеттер несие алуштының ақша қаражатын алғаннан бастап пайда болады. Шарттар ақылы ақысыз

Ақылы шарт- шарт бойынша өзінің міндетін Атқарған жақ тиісті ақысын аллы қажет.Бұндай шартты ақылы шарт деп айтамыз. Ал егерь бір тарап екінші тарапқа одна ақы алмай немесе бірдеңе берией затты ұсынуды міндетіне алған бокса, ондай бұндай шарт ақысыз шарт болып есептелінеді.

Шарт әр- түрлі болып келеді: 1) Құқықтары мендеттердің тараптардың арасында бөліну сипатына байланысты шортахр бір жақты және өзара болып бөлінеді. Бір жақты шарт ретінде тараптардың бірі тек құқықтарға, ал екіншісі тек міндеттерге ие. Өзара шарт жағдайында екі тарап құқықтарға да міндеттерге де ие болады.

Вербалдық контрактілер римдіктердің ежелгі шарт-тарының бірі болып келеді. Ол ауызша келісім болғанымен, арнаулы сөздермен бекітілген жағдайда құқықтық күшіне енетін. Ежелгі уақытта барлық адамдар жазу білмеген, сондықтан ауызша келісімдер кең тараған. Ежелгі замена ауызша контрактілер тұлғалардың еріктерін айқын нысанда белгілеу қажет болатын. Вербальді контрактілер.

Бұл келісім шортахр тек қана жазбаша нысанда жасалуды талап ететін(литера-әріп).Республика кезеңінің аяғында алғашқы жазбаша мәліметтер саудагерлердің кіріс-шығыс кітаптарында көрсетіліпті. Олар қарызды дәлелдеу ретінде басталып, одна кейін қарыздың сома сын екі тарап та өз кітаптарына енгізетін болыпты.Мұндай жазбаша нысан Ш ғ.дейін сақталыпты. Ш ғ. бастап шарттың жазбаша нисаны ретінде синографа және хирографа қолданған. («Хиро» - қол, «графо - жазу».) 4. Литтеральды контрактілер.

Факультативтік Міндеттеме 5 Бөлінетін Бөлінбейтін Цивильдік Табиғи Альтернативтік NoNo Реальды Шарттар Консесуалды Вербальды Литтеральды NoNo Кесте

Есеп: 1. Егерде міндеттемені борышқор толыққанды орындап бокса қандай жағдай орын аллоды? 2. Егерде борышқор міндеттемені көрсетілген уақытында орындамаса несие беруші қандай талап қояды? 3. Егер сатып алушты сатушыдан белгілі бір затты алғаннын кейін ол тез арада бір қолданыста сынып немесе істен шықса, кімге кінә тағылады және не үшін?

4. Егерде шортах міндеттеменің орындалу урны көрсетілмесе, қай жерде міндеттеме орындаллоды? 5. Ссуда шорты бойынша бір тарап екінші тарапқа мүлікті қандай Жағдайда береді?

Тест 1. Міндеттеме дегеніміз не? А) Несие берушінің борышқордан өзінің пайдасына нақты әрекеті. Ә) Құқықпен танылған, талаппен қорғалатын шарт. Б) құқықты қалпына келтіретін жағдай. В)Шарттар мен талаптар түсінігі. 2. Несие алуштыны қалай атаймыз? А) Борышқор Ә) Пайдақор Б) Алушы В) Тұтынушы

3. Контракт дегеніміз не? A)цивильдік құқықпен танылған және талаппен қорғалатын шарт. Ә)Мүлікті сипаттағы нақты әрекет. Б)Зиян келтіретін тиым салынған әрекет. В)Әркеттерді жасауын талап эту құқығы. 4.Жауапкершілік сипатына қарай міндеттеме: А) Үлестік, ортақтасқан. Ә)Цивильдік, табиғи Б)Альтернативтік, факультативтік В)Бөлінетін, бөлінбейтін

5. Жасау термині қандай мағынаны білдіреді: А)Бір тұлғының екінші тұлғаның пайдасына жасалатын нақты әрекет. Ә)Материалдық нысандағы, соның ішінде ақшалай сипаттағы төлемді жүргізу. Б)Мүлікті беру дегенді білдіреді. В)Әрекеттерді орындауға тиісті міндеттеме. 6. Шарт дегеніміз не? A) Тараптардың қандай да болмасын міндеттмені бекіту туралы келісімі. Ә) Талаптардың екі жақты орындаллы. Б)Міндеттемені тоқтату туралы келісімі. В) )Мүлікті сипаттағы нақты әрекет.

7. Шартты жасаушы тұлғалар қалай аталлоды: А) Шарттың тараптары. Ә)Мәмле жасаушылар Б) Шарттың объектілері В)Тұлға өкілдері. 8.Шарттың қанша түрі болады? А) 4 Ә)2 Б)3 В)1

9.Тараптардың келісімге келген кезінен жасалатын шарт қалай аталлоды? А) Консесуальды шарт Ә) Нақты шарт Б)Вербальды шарт В)Литеральды шарт. 10.Альтернативтік міндеттеме дегеніміз не? А)борышқордың екі әрекеттің біреуін орындауға тиісті міндеттеме. Ә)талаппен қорғалмайтын мүлікті сипаттағы қатынас. Б)тиісті міндеттеменің урнына басқа міндеттемені орындау мүмкіндігі. В)міндеттемені еріксіз орындау мүмкіндігі.

Сөзжұмбақ ш а р т т а р 1.Міндеттемені алушты қалай аталлоды? 2.Ссуда, сақтау, кепілзат, қарыз шортахры қандай шартқа жатады? 3. Міндеттемені сөз арқылы бекітетін белгілі фразалар мен формулаларды жеткізу арқылы жасалатын шарт: 4. Жазбаша шарт қалай аталлоды? 5.Шарттардың қанша түрі болады? 6. Зат берілген уақыттан бастап жасалатын шарт қалай аталлоды? 7.Тұлғаның шарт жасауғаниеті......

1.Борышқор 2. Нақты 3. Вербальды 4. Литтеральды 5.төрт 6. Реалды 7. Ерік Сөз жұмбақ жауабы :

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Рим құқығы- (Әлдибеков ) 2.www Құқықтану – (Б.Қуандыков).

Назарларыңызға рахмет !