Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті Студенттің өзіндік жұмысы Тақырыбы: Атмосфера, күн сәулесі және денсаулық.Күн радиациясының гигиеналық мәні,физикалық қасиеттері және ауа ортассының химиялық құрамы.Биосфераның компоненттерінің гигиеналық мәні (атмосфера,гидросфера,литосфера) Орындаған: Әділбаева Ә.Ә. Қабылдаған: Aбитова А.Ж. Тобы: 207 «Б» ФАКУЛЬТЕТ: Жалпы медицина Пәні:Жалпы гигиена және эпидемиология 2017 оқу жылы

Кіріспе Негізгі бөлім 1.Биосфералық компоненттердің құрамы және маңызы 2.Күн сәулесі 3. Ауа ортассының гигиеналық мәні 4. Биосфера компоненттерінің гигиеналық мәні Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер

Литосфера [1] жер қабығы (грек. lithos- тасс, sphaira шар) жердің сыртқы қатты қабаты жоғарғы гидросфера және атмосфера меншектеседі. Жер қабығының жоғарғы бөлімі шөгінді қабық; ол шөгінді тау жыныстарынан тұрады, кейде бұған эффузивтер жамылғысын да енгізеді. Жер қабығының тербеліс тарихы қозғалысына байланысты, оның қалыңдығы әр орында әр түрлі болып келеді. Шөгінді қабықтың астында граниттік қабат орналасады; бұл қабат мұхит ойыстарында ұшырамайды. Граниттік қабаттың астында аралық немсе «базальттық» аса тығыз жыныстар қабаты жатады. [2] [1]жергидросфераатмосфера мен Граниттік [2] Литосфера - Жер планетассының біршама берік тау жыныстары кешендерінен тұратын, төменгі жапсары ішінара балқымалы яки онша берік емс атмосфера қабатымен шектелетін ең сыртқы қабаты. Литосфера жер қыртысын (Жердің ең сыртқы қатты қабыршағын) және осы қыртыс пен атмосфера аралығын қамтитын қатты затратдан тұратын, литосфералық мантия деп аталтын жоғарғы мантияның ең жоғарғы қабатын біріктіреді. Литосфералық мантия қабаты жер қыртысынан Мохоровичич шегі арқылы дараланады, бұл қабатты құрайтын тау жыныстарының құрамы негізінен оливин мен пироксеннен тұратын аса негізді жыныстарға сәйкес келетін бокса керек. Литосфераның беткі жазықтығы атмосфера мен немсе гидросферамен шектеледі. Литосфера қалыңдығы шақырым аралығында деп есептелінеді. [3][4][5]Жер планетассыныңмантия Мохоровичич шегіоливинпироксеннен [3][4][5] Литосфера - жердің қатты қабығы.

Ауа ортассының гигиеналық маңызы: Атмосфералық ауа қоршаған ортаның маңызды құрам бөлігінің бірі болып табылады. Ауасыз адамның да және басқа да тірі ағзалардың өмір сүруі мүмкін емс. Жердегі тіршілікті сақтаудағы ауа ортассының атқаратын маңызды рөлі, олд мен, оның құрамындағы оттегімен байланысты, өттегінің арқасында ағзада аралық алмазу мен тіндік тыныс алу үрдістері жүріп отрады. Сонымен қатар, ағзамен қоршаған орта арасында жилу алмазу үрдістерін қамтамасыз етуде де ауаның мәңызы аз емс, себебі ауа, адам ағзасындағы жилу өндірілуімен және одна жилу берілуіне әсер етіп, адам ағзасының жылылық жағдайын анықтайды. Адам ағзасы мен оның тіршілігіндегі санитарлық жағдайына атмосфера дағы болып жатқан физикалық үрдістер де елеулі әсер етеді, олар басқа факторлармен әрекеттесіп жергілікті жердің ауа райы мен климатын қалыптасстырады. Күн сәулесінің биологиялық нысандарды жоятын әсері бар қысқа толқынды ультракүлгін сәулелері мен ғарыштық радиация атмосфералық ауа арқылы өткенде, олардың шашырауы және сіңірілуі жүреді. Тіршілік үшін маңызды жер бетіне жететін күн радиациясының саны мен запасы да көп жағдайларда атмосфераның жағдайына байланысты. Атмосфера, адамның, жануарлардың және өсімдіктердің зат алмазуынан пайда болған газ туріндегі өнімдері, патогенді микроағзалар, табиғи және техногенді текті химиялық және радионуклидтік ластаушылар түсіп отыратын, резервуар болып табылады. Соның нәтижесінде, ауа жұқпалыжәне паразиттік аурулар берілетін фактор болуы, сендай-ақ, адам денсаулығы мен тұрғындардың санитарлық-тұрмыстық жағдайына қолайсыз әсер етуі мүмкін.

Күн радиациясы, күннің сәуле шығаруы – Күннің электрмагниттік және корпускулалық сәуле шығаруы.электрмагниттік Электрмагниттік радиация Электрмагниттік радиация (күннің сәулелік энергиясы) электрмагниттік толқындар түрінде, км/с жылдамдықпен тарап, жер атмосфера сына енеді. Жер бетіне дейін тура (жерге бұлтсыз ашық жағдайда атмосфера дан көктей өтіп жететін Күн сәулелері) және шашыранды (атмосфера дағы шаң-тозаңнан, бұлттан шашыраған Күн сәулесі) радиация түрінде жетеді. Олардың 48%-ы спектрдің көрінетін бөлігінде (0,38 – 0,76 мкм), 45%-ы инфрақызыл сәуле (0,76 мкм), 7%-ы ультракүлгін сәуле (0,38 мкм) спектрінде жатады. Корпускулалық радиация негізінен 300 – 1500 км/с жылдамдықпен қозғалтын әрі түгелімен жер магнитосферасында тұтылып қалтын протондардан тұрады (концентрациясы 5 – 80 ион/см 3, ал күн активтілігі артқанда, ол да аркады). Күн радияциясы – Жер бетінде және атмосфера да болып жатқан экзогендік процестерүшін бірден-бір энергия көзі болып табылады; әдетте оны жилулық әсері бойынша өлшейді. Оның жер бетіне келетін мөлшері уақыт бірлігінде 1 см 2 жерге түсетін калориямен өрнектеледі. Жер әр минут сайын Күннен 2,4·1018 кал сәулелік энергия аллоды. [1][2][3]инфрақызыл сәулерадиацияэкзогендік процестерэнергия [1][2][3]

Денсаулық – адам организмінің қалыпты жағдайы. Адамның денсаулығын биологиялық (іштен туа біткен және жүре пайда болған сырқат белгілеріне қарап) және әлеуметтік факторларды искре отырып, кешенді түрде анықтайды. Денсаулықты жеке адамның денсаулығы және жалпы халықтың денсаулығы деп бөледі. Жеке адамның денсаулығын, яғни оның организмінің клиникалық, физиологиялық және биохимиялық көрсеткіштерінің жиынтығын адамның жынысына, ужасына, сендай-ақ климаттық және географиялық жағдайларына байланыстыра отырып анықтайды. Ал жалпы халықтың денсаулығы санитарлық-статистикалық кешенді көрсеткіштермен, яғни халықтың өсімі, өлуі, балалар өлімі, әр түрлі ауруларға шалдығуы, адамның дұрыс өсіп дамуы, орташа ужасы, т.б. факторлар арқылы анықталлоды. Жалпы халықтың денсаулығының қалыпты болуы – жеке адамдардың ай сайынғы алтын еңбек ақысына, жұмыс уақытының ұзақтығына, еңбек және тұрмыс жағдайларына, дұрыс тамақтануына, денсаулық сақтау ісінің даму бары сына, елдің жалпы санитарлық жағдайына тікелей байланысты. Адам денсаулығының мән-маңызына қазақ халқы ежелден көп көңіл бөлген; күнделікті өмірде денені күтіп ұстауға, тазалық сақтауға, дұрыс тамақтануға да өте қатты мән берген. Қазақ халқының «Бірінші байлық – денсаулық», «Дені саудың – жаны сау», «Жаны саудың – тәні сау» денег мақал-мәтелдері адам денсаулығын күтуде терең тәрбиелік және философиялық маңызын осы күнге дейін жойған жоқ.адамныңхалықтыңклиникалықфизиологиялықбиохимиялықгеографиялықбалалар

Қорытынды: Топырақ – барлық материалдық игіліктердің көзі. Ол азық-түлік, малға жом, ким үшін талшық, құрылыс материалдарын береді. Топырақтың ең маңызды байлық екенін сайта отырып, К.Маркс, еңбек – байлықтың әкесі бокса, топырақ – анусы денег. Топырақтың физикалық касиеттері су, ауа өткізгіштігі, су сақтағыштиғы, құрамы мен құрылым ерекшелігіне байланысты. Топырақтын негізгі бөлігін бастапқы Топырақ түзуші аналық жыныстан бастау алтын минералды құрамы анықтасса (85 99%), біршама бөлігін топырақ түзілу процесінде, негізінен осында өскен өсімдіктер қалдықтары (шіріген таймыр, түскен жапырақ, т.б.) ыдыраған кезде синтезделіп түзілетін органикалық. (қара- шірінді) затрат кұрайды (1 15%). Жануарлар дүниесі (негізінен омырткасыздар) тіршілігінің өрекетінен органик. затратдың ыдырауы жылдамдайды. Адамның шаруашылық әрекеті (орманды кису, шоп его, жер жырту, мелиорация, органик., мипералды тыңайт-кыштар қодцану) топырақ түзуші кейбір факторларға (мыс, өсімдікке) әсер етіп, топырақ түзілу процесінің бағытына тез өзгертеді[1]. Топырақтың қатты, сұйық, газ қүрамды және тірі организмдерде бөліктерден түрады. Олардың ара-қатынасы әр түрлі,топырақта ғана емс, тіпті бір топырақтың әр қабаттарында әр түрлі болады. Топырақтың жоғары қабатынан төмен қабатына қарай органикалық затрат мен затрат мен тірі организмдер азия түседі, ал жыныстардьң түзілу қарқьндылығы төмен қабатынан жоғарғы қабатына қарай арта түседі.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. сайыты 2. Балалар мен Жасөмпірімдер энциклопедиясы ІІІ том 3. Жалпы гигиена 4. сайыты