Орындаған: Кубеген Н. Мамандығы: Есеп және аудит, 3 курс «Негізгі құралдардың тазуы»
Негізгі құралдар Негізгі құралдар өндіріс үдерісінде бірте-бірте таза бастарды, яғни өзінің бастапқы запасын жоғалтады. Олар белгілі бір уақыт өткеннен кейін пайдалануға жара май қалады да, бұл құралдардың орнына жаңа негізгі құралдар сатып алуға тура келеді.
Амортизация Амортизация - тазуды қызмет ету мерзімі бойы активтің амортизацияланған құнын жүйелі бөлу түрінде құнмен көрсету (мүліктің ұсталу, тазу дәрежесіне қарай құнын бірте-бірте төмендету). Амортизацияланатын құн дегеніміз- бастапқы құнмен пайдалы қызмет мерзімі соңында пайда болатын қосалқы бөлшектердің, сынақтардың, қалдықтардың түскен кезде болжанатын бағасы арасындағы айырма. Амортизациялық аударымдар мөлшер бойынша атқарылады және әрбір есепті мерзім үшін шығын есебінде мойындалады, танылады.
Негізгі құралдарға амортизациялық аударым есептеу мы на әдістер бойынша жүргізіледі: Негізгі құралдарға амортизациялық аударым есептеу Құнды бірқалыпты есептен шығару әдісі. Құнды орындалған жұмыстың, өндірілген өнімнің көлеміне тепе-тең мөлшерде есептен шығару әдісі Жылдамдатып есептен шығару әдістері: а) қалдық құнының кому әдісі; ә) сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару әдісі.
Негізгі құралдардың сапалық тазуының бірінші себебі- өндіріс салаларында ғылыми техникалық прогресске байланысты еңбек өнімділігінің өсуі болып табылады. Еңбек өнімділігі өскен сайын белгілі бір дайын бұйымды, құрал-жабдықты және тағы да басқаларды өндіруге кететін қажетті уақыт азаяды да, оның құны соғұрлым төмендейді. Осыған сәйкес еңбек өнімділігінің өсуіне байланысты жаңа құрал-жабдықтардың, машиналардың, яғни негізгі құралдардың бағасы бұрын сатып алынған осындай негізгі құралдардың бағасына қарағанда тарзан болады. Мұндай жағдай ұйымдарға қымбат және тозыңқыраған машиналар мен көліктерінің, құрал-саймандарының, тағы да басқа негізгі құралдардың орнына жаңа әрі запасы жоғары негізгі құралдарды сатып алуды тиімді етеді.
Негізгі құралдардың сапалық тазуының екінші себебі- ғылыми-техникалық өркендеуіне байланысты жаңадан толық жетілген, өнімділігі жоғары әрі тиімді негізгі құралдардың пайда болуына байланысты. Кәсіпорындарда өнімділігі төмен негізгі құралдардың орнына, техникалық жағынан жетілдірілген тиімділігі жоғары негізгі құралдарды пайдалану әр уақытта тиімді болып табылады. Сондықтанда өнімділігі жоғары машиналар мен құралдардың пайда болуы және олардың бағасының тарзандауы бұрынғы пайдаланып келген негізгі құралдардың сапалық тазуына әкеліп соқтырады. Барлық ұйымдар қандай меншікте бокса да өздерінің негізгі құралдарының тазу дәрежесін анықтап және оны есептеп отрады. Ескертетін жағдай негізгі құралдардың ішіндегі мы на төменде аталған активтерге тазу дәрежесі анықталмайды және де оларға амортизация есептелмейді: -жерге; -кітапхана қорларында; -фильм қорларына; -архитектуралық және өнер ескерткіштеріне; -өнімді малдарға; -мұражайлық құндылықтарға.
Сонымен қатар амортизациялық аударым мы надай жағдайларда есептелмейді; қайта құру, жаңарту, және техникалық қайта қорландыру жұмыстары жүргізіліп жатқан уақытта; негізгі құралдар өндіріс үдерісінде пайдаланылған кезде өздерінің бірте- бірте тазуына байланысты құндарын өздерінің көмегімен өндіріліп шығарылатын, жаңадан жасалған өнімдерге біртіндеп ауыстырып отрады. Бұл үдеріс «амортизация» деп аталады.