Таяқпен де ұрады, Тасқа салып бұрады. Отқа қақтап күйдіріп, Пышақпенен турады. Дастарқанға келгенде, Дәмдісін-ай!,- деп бәрі Жеуге дайын тұрады. (Нан)

Мен неліктен осы тақырыпты таңдадым? Менің атам көп жилдар қыстақта жилқыши болған. Кең дала төсінде, қысы - базы Сарыарқаның суығы мен ыстығына төтеп беруді қажет ететін нағыз ер адамның мамаедығы, соедықтан да мен атамды мақтан тұтып отырамын. Ал әжем бокса үйін жилытып, ыстық тамағы мен пишетн жаңа піскен наны дайындап күтіп отыратын болған. Әжемнің пісірген ыстық күлшелері мені осы тақырыпты зерттеу нисаны ретінде таңдауыма себеп балды.

Жоба: Амантай Досымжан Қазіргі уақытта біз қалада тұрамыз. Анда-санта дүкеннің наны да аламыз. Осы зерттеуімде әжемнің үйде піскен наны мен қала дүкендерінде самсап тұрған нан атаулының наше түрін салыстыра қарастырмақпын және де өзім де нан пісіріп көрмекпін.

Алдымен нанның шиғу тарихына қысқаша тоқтала кетейін. Ғалымдардың пайымдауынша нан жер бетінде 15 мың жилдар бұрын панда болған. Оны теста қашап салынған мы на суреттердегі алғашқы адамдар өмірінен көруге болады.

Нанның алғашқы қауымдық кезеңдегі жасалу жолдары

Мына затты да таныстырып өтейін. Ата бабаларымыз осындай тестармен бидайды тартып ұнтақтаған. Мұны тассс диірмен деп атаған. Ағаштан ойып жасалған келі денег бұйым болған, оған апа,әжелеріміз бидайды салып түйгіштеп үккен. Балалар да көмектескен.Оны мы на суреттен көруге болады.

Қазіргі уақытта барлығы тоқпен, техника мен үлкен диірменде, астық өңдеу зауыттарында арнайы станоктарда дайындаллоды.

Біздің күнделікті тұрмыста қолданатын нодарымыз бидай ұнынан жасалған. Осы төңірегінде де қысқаша шолу жасап өткеніміз дұрыс полар. бидай масағы бидай ұн

Қазақ халқында астықтан нан өнімдерін пісіріп дайындаудың негізгі үш түрі бар кен: 1 тәсіл. Наеды қоламтаға көміп пісіру (көне тәсіл); Мұндай қоламтада көмеш, қоламта нан, күлше дайындалды. Мұнда қамырды дөңгелектей базып оттың шоқ араласпаған ыстық қоламтасссына көміп пісіреді. Егер ұсақтап кесіп қоламтаға көмсе, ол тоқаш деп аталған.Сонымен бірге таедыр пишет оттың шоғының қызуына да пісіретін түрі бар.Бұл пештің қызуы 500°стана сады кен. Піскен таедыр наны өз бетімен түсе қалатын болған. Керемет емс пе, достар!

2-тәсіл Табаға, қазанға, тасссқа жауып пісіру (көшпелілердің ежелгі тәсілі); Таба, тассс, қазанға нан пісіру кезінде қамыр жабы спас үшін оған май жағылған. Қыздырылған табаның көлеміндей етіп қамыр жайылған соң, бетіне тағы бір таба төңкеріп шоққа тығып қою немсе бетіне бір нәрсе жауып, шоқ үстіне қою арқылы та банан пісірілген. Ыстық қазанға, қыздырылған, жалпақ жұқа тасссқа қарыма нан, қазан жаппа дайындалған. Қазіргі таңда Қазақстанда нанның 200-ден астам түрі дайындаллоды кен.

3 тәсіл. Малдың тоңмайына, өсімдік (сұйық) майына қуырып пісіру. Бұл тәсілді әлі күнге дейін кез келген қазақы отбасылар ұмытпастан қолданып келеді. Майға піскен ыстық бауырсаққа не жетсін, шіркін!

Қазіргі кезде нанның да, нанди дайындау тәсілінің де алуан түрі бар. Адамзат ой-қиялының шарықтап даму ғасырында қол еңбегінен босап, барлық жұмыстың орындалуы техника атаулыға көшкені де әлдеқашан. Соедықтан жеп отырған нанымыздың құрамында да көп өзгерістер бар. Нақтырақ тоқталар боксам: Бидай, қара бидай, арпа, сұлы, күріш,асбұршақ, қарақұмық, соя ұндары болады. ¥еды бір дақылдан немсе аралас бидай және қара бидай қоспасынан аллоды. Нан және нан өнімдерін өндіру үшін негізінен бидай және қара бидай ұндары қолданылады. Қолданысқа бидай ұнының бес сұрыбы шиғарылады кен: жарма, жоғары, бірінші, екінші және қарапайым. Қара бидай ұнының үш сұрыбы шиғарылады: еленген,кебексіз және қарапайым. Қазіргі кезде нан және бөлішке өнімдері үшін құрамалы ұн коспалары шиғарылуда. 1. Нан өндіру үшін құрамалы ұн компасы денегіміз: (65%) 1 сұрып наубайханалык бидай ұны (15%) қарапайым қара бидай ұны (20%) жарма (сүрыпты арпа, сүрыпты тары, сұрыпты қаракұмық) қолданылады. 2.Қытырлақ нодар үшін қоспа екі құрамадан тұрады: (89%) жоғары сұрыпты наубайханалық бидай ұны (11%) жарма ұны

Қара бидайдан және кебек ұннан жасалған қара нан жайында Ресейде аштық жилдары қара бидай наны жеген адамдар ешқашан авитаминоз дан зардап шекпеген. Бұл қара нанда ағзаның қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін жеткілікті пандалы және маңызды затраты бар кенін көрсетеді. Қара нанди жил бойы пандалануға болады, әсіресе қыста, себебі қыста ағза дәрумендер тапшилығын сезінеді. Қара нанның құрамын амин қышқылдары, минералдар, макро және микроэлемент тер көптеп қамтиды. Қара нан темір және В, А, РР және Е дәрумендеріне бай.

Мысалы, қазір халық көп қолданатын батон, багет сыеды нодарда ағзаға сендай қажетті В тобының, Е және РР дәрумендері жоқ. Схондай-ақ обырдан қорғайтын селен де аз кездеседі. Пайдалы заттардың мұндай тапшилығы ақ нан пісіру барысындағы ұнның тар тылу әдісіне байланысты кен. Ендеше, хондай нанди жеудің қажеті шамбалы ғой.

Дүкендегі нодардың дайындалу сәтінен көріністер Қамырды илеу сәті Багет дайындау Осындай үлкен пишетрде пісіреді

Наеды дүкендерге апару алдында қаптау сәті

Осындай мәліметтерден кейін дүкенге барғанда нанның дұрыс түрін таңдаңыз. Ең пандалы нан - бұталы дәндерден пісірілгені. Осындай нан ағзаға зиян әкелмейді, пандасы да аз емс. Бұталы бидай, қарабидай дәндері ағзаны обыр мен сусамыр ауруларынан сақтайды кен. Бидайдың кебегі бұрын өндірістің қалдығы бокса, қазірде кебек наны өте пандалы саналлоды. Ол В және Е топтарының дәрумендері мен микроэлемент терге өте бай. Олай бокса зерттеуімнің тәжірибелік кезеңіне де келіп жеттік. Біз отбасымызбен көбінесе үй жағдайында пісірілген нансен және әжемнің ыстық бауырсақтарымен тамақтнамыз, себебі, басында айтып кеткендей ауылда туып-өскен атам мен әжем, әкем меньше чем бізді осыған үйреткен. Кей кезде дүкеннен алынған нан дастарқанға келсе, сол күні бүртүрлі тез қарның ашип қалғанын сезесің, өйткені, құнары аз, ағзаға тигізетін пандасы шамбалы немсе ақ нодар әр адамның ағзасына әр түрлі әсер етеді кен. Ол ғылыми түрде дәлелденгенін оқып білдік. Келесі кезекте сөзімнің дәлелі ретінде зерттеуге анемон бірге нан пісіріп көруді жөн көрдім. Алдымен маған қажет заттарды дайындадым.

1- кезең. Нан ашиту Нанның алғашқы түрі үшін қамырды ашитудың көптеген түрі бар. Ата- бабаларымыз ашитқы ретінде ауада болатын бактерияларды қолдануға болатынын білген. Бұл үшін қамырды бірашама уақыт ашиқ ауада қалдыруға болатын еді. Бұл технология нан ашитқысын жасауда қазіргі уақытқа дейін қолданылып отыр. Біз де осы әдіспен әр түрлі қамыр иледік. Ашитқы қосылған және ашитқысыз қамыр жасалды. Анам ашитқы қосып бауырсақ иледі.нан ашитқысын

Мен алдымен ұеды елеуіштен өткізіп алдым, Схонда наның үлпілдек болады,- деді нам.

«Наның әбден басылып, иленіп, иі қануы керек. Схонда дәмді болады», - деді нам. Бұл әжептәуір күшті қажет ететін жұмыс кен. Дегенмен, маған ұнады.

Дүкеннің мы на наныан менің өз қолыммен салған пәтір наным кермет тәтті әрі тойымды! Оның үстіне құрамында ешқандай қоспасы жоқ. Мақтауын келістірдім ғой деймін?!

Үйде азырақ тұрған нан бұзылып, базданып кет пес үшін олардан мы надай тағам жасап жеуге болады. Жұмыртқа қосып қуырылған «гренки» деп аталатын тағам және турап майға немсе ыстық пешке қуырып «қытырлақ» дайындап көр. «Ысырапшилдыққа жол берме!» «Обал болады!» деп үйретеді мені үлкендер. Артық болмас білгенің!

Мұны біліп ал! Наеды сақтау жолдары: Нансалғышта, суқалтада, тоңазытқышта. 1.Нансалғышта нан 1-2 күн сақталлоды. Бірақ ақ нан мен қара нанның екеуі екі бөлек салынуы тиіс, әйтпесе дәмдері бұзылады. 2.Меніңше,суқалтада нан көп сақталмай, тез бүлінеді,себебі хонда ауа жоқ.Соедықтан суқалтада нанди ұзақ ұстамаңыз! 3.тоңазытқышта нан көбірек сақталлоды және дәмін жоғалтпайды.

Біле жүргенің жөн! «Нан – ас атасссы» деп дәріптейді халқымыз. Наеды жерге тестамайды, үстінен аттамайды. Үстіне ешбір затты қоймайды. Наеды бір қолмен үзіп жемейді. Қазақ халқы нанди «қасиетті» деп санайды.

Нан қиқымын шашпаңдар! Жерде жатса баспаңдар! Теріп алып қастерлеп, Торғайларға тестаңдар!

ҚОРЫТЫНДЫ: Зерттеу жұмысым нан өнімінің өткен және қазіргі кездегі дайындалуы мен сапалық құрамын қарастырды. Сонымен бірге нан дайындау әдістері мен үй жағдайында нан пісіру тәжірибесі жасалды. Мен өзім осы тәжірибеге қатыса отырып, өз бетіммен тағам дайындауды үйрендім. Нанның құрамы мен панда, зиянын білдім. Нанның оңайлықпен келмейтінін түсіндім. Өзімнің біліміміді жан-жақты іздене отырып жетілдірдім. Білім,іздену,оқу-ойымызды дамытатынын,өмірге, айналадағы заттарға денег көзқарасымызды өзгертетінін білдім. Біз нан тағамын қастерлеп, қасиетін түсінуіміз қажет, себебі «Нан-Өмір».

A5B433600http://goodrecept.ru/?m=nots&id=D A5B нанны ң ши ғ у тарихы Тарих age=17http:// age=17 Нан-ас атасссы Пайдаланылған әдебиеттер: және дереккөздер: