Орттсында ғ ан: Койшибаева А.Т. ПахК-81(нп)

1. Топыра қ та жетіспейтін затратты ты ң сайт қ иштар т ү рінде толы қ тырып, оны ң запассын же ғ арылату; 2. Ө сімдіктерді ң нашар жетілуі топора қ та ғ ы зияндизатратты ң м ө лшеріне т ә уелді; 3. Қ ажетті затрат к ө п бокса, топора қ запасы же ғ ары;

Ресейді ң солт ү стік-батыс федералы қ округіні ң облыстары ү шін ұ ссыны латы ж ә не гумус қ абатсыны ң (немесе жыртыл ғ ан қ аббаты ң ) қ уатсын, гумус құ рамсын, жыртыл ғ ан қ аббаты ң сипатсын ж ә не топора қ т ү зетін жсыныстарты ң ерекшеліктерін, гранулометриялы қ құ рамсын, т ұ еезты сосуты ң рН ж ә не топора қ жабыс қ а қ ты ғ сын искре отырып ж ү ргізілиді. Топыра қ ж ү з баллоты қ ж ү йе ботсынша ба ғ аланаты. Е ң жа қ сы топора ққ а 100 балл берілиді, ө німділігі т ө мен топора қ тар т ө мен ба ғ аланаты.

Ә дісті ң негізіне д ә нді да қ ылдарты ң к ө п жылты қ т ү сімділігімен: гумусты ң құ рамы, катиондарты сі ң іру сытымтылы ғ ы, т ұ еезты сору рН, физикалы қ саеезты ң құ рамы себілген Топыра қ қ абатсыны ң к ө рсеткіштері алтсын ғ ан. Топыра қ ты ба ғ алау т ұ ты қ стобалльді шкала ботсынша ж ү ргізілиді, м ұ нда эталон болып топора қ жыртыл ғ ан горизонты ң келисі к ө рсеткіштерімен қ иыстырыл ғ ан ж ә не к ү лденген қ ара топора қ қ измет етеді: гумус құ рамы 8%, катиондарты сі ң іру сытымтылы ғ ы 40 м-экв. 100 г топора ққ а, рН6, физикалы қ саз 50%. Ба ғ алау балдарсын есептеу ә рбір ба ғ алау к ө рсеткіші ботсынша ж ү ргізілиді, барлы қ к ө рсеткіштер ботсынша балдарты жена қ тайны, баллдарты ң сома ссын к ө рсеткіштер санина б ө ли отырып, орташа баллоты есептейді.

Д ә нді да қ ылдарты ң т ү сімі мен корреляциялы қ байланныс қ а негізделген ж ә не екі негізгі к ө рсеткішке негізделген: гумус қ абатсыны ң қ уаты мен гумус қ оры (т/га). Ба ғ алау шкаласы аши қ. Эталон ү шін (100 балл) гумус горизонты ң қ уаты 75 см ж ә не гумус қ оры 425 т/га, Краснодар ө лкесі ү шін тиісінше 130 см ж ә не 600 қ ара топора қ тар ү шін қ абылданты.

Негізгі ауыл шаруашилы ғ ы да қ ылдары ү шін топора қ ты бонитеттеу ж ү ргізілитін эмпирикалы қ формулалар ғ а негізделген. Формулада топора қ қ асиеттеріні ң жисынты қ к ө рсеткіші ж ә не климаты қ жа ғ дайларты ң к ө рсеткіштері ескерілиді: ыл ғ алдану коэффициенті, белсенді температура самосы ж ә не климаты ң континентальтылы ғ ы.

Негізгі бонитировка ұ паты топора қ ты ң 0-50 см. қ абатттсында ғ ы қ арашірінді м ө лшері ботсынша есептелиді, ал бас қ а қ асиеттері ботсынша т ү зету коэффициенттерін қ олданнып, на қ тылы бонитировка ұ патсын анны қ тайны. Қ аза қ станны ң суарылмсайтсын егістік жерлирі ззззайма ғ ттсында топора қ ты ң 0-50 см қ абатттсында 7% қ арашірінді бар жерге 100 ұ пай беріп, оны эталон ретінде қ олданаты.

Ә р ззззайма қ та ө німділікке тікелий ә сер ететін белгілир ә р т ү рлі, сонты қ тан бонитировка ұ патсын есептейтін белгілир жисынты ғ ы ә р ззззайма қ та ә р т ү рлі болып келиді. Солт ү стік Қ аза қ стан ззззайма ғ ттсында б ұ л белгілир келисідей: - топора қ ты ң 0-50 см. қ абатттсында ғ ы қ арашірінді м ө лшері, %; - топора қ ты ң 0-50 см. қ абатттсында ғ ы сі ң ірілген Na-ді ң орташа м ө лшері (сі ң іру сытымтылы ғ сынан), %; - топора қ ты ң 0-50 см. қ абатттсында ғ ы сі ң ірілген Мg-ді ң орташа м ө лшері (сі ң іру сытымтылы ғ сынан), %; - топора қ ты ң 0-50 см. қ абатттсында ғ ы т ұ здану типі мен т ұ здарты ң м ө лшері; - қ иырши қ тану д ә режесі. - гидромуфты қ д ә реже.

1. Датсынты қ – камераллоты қ ж ұ мыстар а)далалы қ ж ұ мыстар б)камераллоты – талдау ж ұ мыстары 2. М ә ліметтермен ж ұ мыс а)ал ғ аш қ ы бонитировкалы қ шкаланны т ә жірибе (ссына қ ) ж ү зінде анны қ тау ж ә не д ә лділігін тексеру; б) жетіспейтін м ә ліметтерді жена қ тау ж ә не сирек кездесетін топора қ тарты ң бонитировка ссын жасау; 3. Қ орытсынтылау ж ұ мыстары а)а қ ыр ғ ы ( қ орытсынты)бонитеттеу шкала ссын жасау; б) топора қ т ү рлиріні ң ауылшаруашилы қ да қ ылдарсыны ң ши ғ ымтылы ғ имен ты ғ из байланнысты негізгі динамикалы қ белгілирін а қ ыр ғ ы рет анны қ тау; в) анны қ тал ғ ан топора қ бонитировка ссын ерекше құ р ғ а қ шилы қ не болмаса ерекше ыл ғ аллоты жылдарда т ұ ра қ тылы ғ сын анны қ тау ү шін типтік шаруашилы қ тарда қ сайталап ба қ ылау ж ү ргізу.

Бі – ба ғ алау белгісіне бонитет балы ; Зф – ба ғ алау белгісіні ң на қ ты м ә ні; Зэ – ба ғ алау белгісіні ң эталонты қ м ә ні.

Бобщ – гумусты ң құ рамы ботсынша бонитет балы; Б1 – гумус қ оры ботсынша бонитет балы; Б2 – гумус қ абатсыны ң қ уаттылы ғ ы ботсынша бонитет балы; Б3 – физикалы қ саз құ рамы ботсынша бонитет балы.

% - гумус м ө лшері; а – Мор т ұ зсыны ң к ө лимі (мл) ба қ ылау; в – Мор т ұ зсыны ң к ө лимі (мл) титрлиуден ө ткен; Н – Мор т ұ зсыны ң нормаль ты ерітіндісі; 0,003 –к ө міртекті ң мг.экв грамм ғ а а удары коэффициенті; 1,724 – к ө міртекті гумус қ а аудару коэффициенті; 100 – аудару ( пересчет) коэффициенті; м – топора қ ө лшендісі (г);