Мутацияны ң эволюцияда ғ ы р ө лі Орында ғ ан:Сансызбай Альбина Топ:11 Б
Мутация (лалтынь тілінде м ұ татіо – ө згеру) – таби ғ и жа ғ да-да кенеттен болалтынь т ұқ им қ уралайтын ө згергіштікті ң т ұ ра қ ты т ү рі немесе қ алдан жасалалтынь генетикалы қ материалды ң ө згеруі. Соны ң н ә тижесінде а ғ зоны ң белгілері мен қ асиеттері т ұқ им қ уралайтын ө згергіштікке ұ ширайды.
Ғ ылим ғ а мутация терминін 1901 ж. голланд ғ алимы Х. де Фриз (1848 – 1935) енгізді. Генетикалы қ аппараты ң ө згеруіне байланысты мутацияны ң : геномды қ, хромосомалы қ, гендік немесе н ү ктелік денег т ү рлері бар.
Кейбір мутациялар айдарлы қ тай салдар ту ғ зады; мысалы, ата-аннассссыны ң екеуінен де т ұқ им қ урала қ шилы қ пен берілген белгілі бір мутация Ора қ - жасушалы анемияны ң ппанда болуына ә кап со ғ ады. Ұ рпа ққ а жсссынысты қ жасушаларда (канналы қ жасушасы немесе атоллы қ ұ ры қ ) ппанда бол ғ ан мутациялар ғ анна беріледі. Ә детей, б ұ ндай мутациялар а ғ за ғ а қ ауіпті.
Мутация а ғ за ү шін тиімді ө згерістерге ә кап со ғ алтын сирек кездесетін жа ғ дайларда осы гені бар дербес а ғ зал орды ң саны мутация ғ а ұ шира ғ ан ген популяцияда қ алпына келмейінше арта береді.
Геномды қ мутация Геномды қ мутация – клеткада ғ ы хромосомалар санины ң ө згеруі. Оны ң бірнеше т ү рі бар: 1) полиплоидия – хромосома жиынты ғ сссыны ң бірнеше еселеніп ө суі; 2) анеуплоидия – хромосома жиынты ғ сссыны ң еселенбей ө суі; 3) гаплоидия – диплоидты (екі е селен ген) хромосома жиынты ғ сссыны ң кемуі.
Мутациялар ж ә не оларды ң эволюцияда ғ ы комбинациясы Мутациялар ж ә не оларды ң эволюцияда ғ ы комбинацисы. Қ айта т ү зiлетiн мутацияларды ң басим к ө пшiлiгi бастап қ ы қ алыппен салыстыр ғ панда дараларды ң тiршiлiкке қ абiлеттiлiгiн т ө мендетедi. Қ алыптан ауыт қ ы ғ анны ң к ө пшiлiгi «зиянды» болуы керек, ө йткенi к ү рделi механизмнi ң кездейс қ ө згерiстерi оны жа қ марта алмайды. Бiра қ к ө птеген мутациялар гетерозитоталы к ү эге ө ткенде дараларды ң тiршiлiкке қ абiлеттiгiн т ө мендетпейдi, тiптi кейбiр жа ғ дайларда оны же ғ арылатады.
Гендік немесе н ү ктелік мутация деп ДН Қ молекулассссыны ң белгілі бір б ө лігінде нуклеотидтерді ң орналасу реттілігі ө згереді,я ғ ни бір нуклеотидтерді ң т ү сіп қ аллы немесе ж ң адан қ осылуы бай қ аллоды. Ол молекулалы қ де ң гейде ө теді, микроскоп ар қ илы к ө рінбейді. Мутация н ә тижесінде а ғ за биохимиялы қ, физиологиялы қ, морфологиялы қ ө згерістерге ұ ширайды.