Сабақ тақырыбы: §1.4. Тотығу-тотықсыздану реакция лары

Сабақтың мақсаты: 1.Білімділік: Химиялық реакциялар және олардың типтері жайлы алған білімдерін қайталап тереңдету. Әртүрлі белгілеріне қарап, реакцияларды жіктеу және мәнін түсіну. Органикалық және бейорганикалық заттарда жүретін химиялық реакциялардың механизмі мен осы айналымды келтіре отырып түсіндіру. 2.Дамытушылық: Өзіндік жұмыс істеуге баулу, оқушылардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған теориялық білімдерін іс - жүзінде қолдана білуге және пәндермен байланыстыра білуге үйрету. 3.Тәрбиелік: Оқушылардың жұппен және топ пен жұмыс жүргізулерін қамтамасыз ету, ортақ тіл табыса білуге тәрбиелеу, Өз бетімен жұмыс істеуге,негізгісін бөліп алуға,өз ойын еркін жеткізе білуге тәрбиелеу. 1.Білімділік: Химиялық реакциялар және олардың типтері жайлы алған білімдерін қайталап тереңдету. Әртүрлі белгілеріне қарап, реакцияларды жіктеу және мәнін түсіну. Органикалық және бейорганикалық заттарда жүретін химиялық реакциялардың механизмі мен осы айналымды келтіре отырып түсіндіру. 2.Дамытушылық: Өзіндік жұмыс істеуге баулу, оқушылардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған теориялық білімдерін іс - жүзінде қолдана білуге және пәндермен байланыстыра білуге үйрету. 3.Тәрбиелік: Оқушылардың жұппен және топ пен жұмыс жүргізулерін қамтамасыз ету, ортақ тіл табыса білуге тәрбиелеу, Өз бетімен жұмыс істеуге,негізгісін бөліп алуға,өз ойын еркін жеткізе білуге тәрбиелеу.

Үй тапсырмасын сұрау: 1.Қосылу, айырылу, орынбасу, алмазу реакциялар денег не? 2.Тотығу – тотықсыздану реакция денег не? 3.Термохимиялық реакциялар қандай болады? Энтальпия денег не? Қайтымсыз және қайтымды реакцияларға мысал келтіріңдер 1.Қосылу, айырылу, орынбасу, алмазу реакциялар денег не? 2.Тотығу – тотықсыздану реакция денег не? 3.Термохимиялық реакциялар қандай болады? Энтальпия денег не? Қайтымсыз және қайтымды реакцияларға мысал келтіріңдер

Тотығу-тотықсыздану реакция лары (ТТР) - реакцияға қатысушы заттардың құрамындағы элементтердің тотығу дәрежелерінің өзгеруімен жүретін реакциялар.

ТТР тарихы 18 ғасырдың аяғында А.Лавуазье жанудың оттекті теория сын ұсынған кезден бастап тотығу заттардың оттекпен қосылуы, ал тотықсыздану оттекті бөліп алу процестері деп қаралған.1920 – 1930 ж. химия да электрондық түсініктің қалыптасуына байланысты оттек қа- тыспайтын реакциялардың да Тотығу- тотықсыздану реакциялар болатындығы анықталды. Тотығу-тотықсыздану реакциялар процестері көбінесе электрондық теңдеулермен өрнектеледі.А.Лавуазье химия да

Зарядтардың сақталу заңына қайшы кермес үшін Тотығу-тотықсыздану реакциялар кезінде тотықтырғыштың қосып алған электрон дар саны тотықсыздандырғыштың берген электрон дар санина тең болуы керек денег жалпы ереже сақталады. Тотығу-тотықсыздану реакция ларын коэффициент тер қойып теңестірудің екі әдісі бар: электрондық тепе- теңдік және электрон-ион. Электрондық тепе- теңдік әдісі бойынша берілген және қосып алған электрон дар саны элементтердің реакцияға дейінгі және реакция дан кейінгі тотығу дәрежесінің негізінде анықталады.

Электрон-ион әдісі бойынша жалпы иондық реакцияларды құру ережесіне сәйкестеп реакция сұлбасын құрады. Күшті электролитті ион түрінде, бей электролит пен әлсіз электролиттерді, газдарды және тұнбаларды молекула күйінде жазады. Бұл әдіс реакция жүрген ортаның табиғатына байланысты. Себебі реакция бағытына орта күшті әсерін тигізеді. Мыс., +H2O HCl1+HO+1Cl болатын Тотығу-тотықсыздану реакция ларындағы тепе-теңдік қышқылдық отрада солға, ал негіздік отрада оңға ығысады. Күшті тотықтырғышMn+7 қышқылдық отрада Mn2+-ге дейін, сілтілік отрада Mn+6, бейтарап отрада Mn+4O2 молекула сына дейін тотықсызданады.

Тотығу-тотықсыздану реакция ларының стехиометрииии. коэффицеттерін табудың бұлардан басқа А.Гарсиа, электронды баланс, матем. әдістері де бар. Химияда Тотығу-тотықсыздану реакциялар өте көп таралған. Мысалы, аммиак, азотқышқылы, күкірт қышқылын алу, электролиз (анодта электр химиялық тотығу, катода электр хим. тотықсыздану), жану процесі, металдар коррозиясы, фотосинтез, т.б. маңызды биологиялық құбылыстар Тотығу-тотықсыздану реакциялар процесіне жатады. Тотығу- тотықсыздану реакциялар өнеркәсіпте және техникада көміртек (ҚҚ, ҚV) оксидтерін, таза металл, т.баллада кеңінен қолданылады.А.Гарсиааммиаказотэлектролизфотосинтез Тотығу-тотықсыздану реакция ларының стехиометрииии. коэффицеттерін табудың бұлардан басқа А.Гарсиа, электронды баланс, матем. әдістері де бар. Химияда Тотығу-тотықсыздану реакциялар өте көп таралған. Мысалы, аммиак, азотқышқылы, күкірт қышқылын алу, электролиз (анодта электр химиялық тотығу, катода электр хим. тотықсыздану), жану процесі, металдар коррозиясы, фотосинтез, т.б. маңызды биологиялық құбылыстар Тотығу-тотықсыздану реакциялар процесіне жатады. Тотығу- тотықсыздану реакциялар өнеркәсіпте және техникада көміртек (ҚҚ, ҚV) оксидтерін, таза металл, т.баллада кеңінен қолданылады.А.Гарсиааммиаказотэлектролизфотосинтез

Элементтерде тотығу дәрежесі өзгеретін реакциялар тотығу тотықсыздану реакция ларына жатады. Біз күкірттің бірнеше қосылыстарын білеміз: күкіртті суток H2S, күкірт қышқылы H2SО4, күкірт (VI) оксиді SО3, күкіртті қышқыл H2SО3, күкірт (IV) оксиді SО2. Міне, осы заттардың әрқайсысының тотығу-тотықсыздану реакция ларындағы атқарар рөлін тек олардың формулаларына қарап анықтауға болады. Ол үшін осы қосылыстардағы элементтердің тотығу дәрежелерін пайдалануға болады. Көрсетілген қосылыстардағы күкірттің тотығу дәрежелері: - 2 (H2S), +4 (H2SО3, SO,), +6 (H2SО4, SО3) мәндерін көрсетеді, енді осы стандарты сан өсіне салып, тотығу дәрежелерінің өзгерулерін қарастыралық: Элементтерде тотығу дәрежесі өзгеретін реакциялар тотығу тотықсыздану реакция ларына жатады. Біз күкірттің бірнеше қосылыстарын білеміз: күкіртті суток H2S, күкірт қышқылы H2SО4, күкірт (VI) оксиді SО3, күкіртті қышқыл H2SО3, күкірт (IV) оксиді SО2. Міне, осы заттардың әрқайсысының тотығу-тотықсыздану реакция ларындағы атқарар рөлін тек олардың формулаларына қарап анықтауға болады. Ол үшін осы қосылыстардағы элементтердің тотығу дәрежелерін пайдалануға болады. Көрсетілген қосылыстардағы күкірттің тотығу дәрежелері: - 2 (H2S), +4 (H2SО3, SO,), +6 (H2SО4, SО3) мәндерін көрсетеді, енді осы стандарты сан өсіне салып, тотығу дәрежелерінің өзгерулерін қарастыралық:

Сабақты бекіту Мынадай реакциялардан тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты анықтаңдар, олардың тотығу дәрежелері қалай өзгеретінін көрсетіңдер: a) Zn+Cl 2 =ZnCl 2 ә) P 2 O 5 +5C=2P+5O 2 б) 2KClO 3 =2KCl+3O 2

Үй тапсырмасы. §1.4. оқу, 19-беттегі 1-12 сұрақтар мен жаттығуларды орындау