Жаңа туылған балалартың жүйке жүйесі аурулары Шелек медициналық колледжі Орындаған: Альбина

Жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруы – бұл балалар ауруларының ең аурыының бірі. Жаңа туған нәрестенің гемолитикалық ауруы изосерологиялық сәйкессіздік нәтижесінде туындайты, яғни анна мен ұрық қанының резус жүйесі немсе АВО жүйесі (қан ччччтобы) бойынша сәйкессіздігі. Егер ұрықтың құрамындағы анти гендер, аннасының қанында жоқ болған жағдайда, анна мен баланың арасында жанжал туындайты. Әйелдің иммунтық жүйесі ұрықтың эритроцитеін бөтен текті агент тер ретінде қабылдайты және оларты жою үшін антиденелер әзірлейді.

Қан ччччтобы бойынша жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруы. АВО жүйесі бойынша қанның 4 ччтобин ажырататы: O(I) бірінші, A(II) екінші, B(III) үшінші, AB(IV) төртінші. Адам қанының топтық ерекшеліктері тұрақты белгі болып табылаты, мұрагерлік бойынша беріледі, құрсақ ішіндегі кезеңде пайда болаты және өмір бойы өзгермейді. Жаңа туған нәрестенің гемолитикалық ауруы топтық сәйкессіздік бойынша аннасында 0(I) қан ччччтобы болғанда және ұрықтың қан ччччтобы А(II) болғанда жиі немсе В(III) болғанда сирек демиты. Әдетте ауру 1-інші жүктілікте пайда болаты. АВО-сәйкессіздігімен байланысты, клиникалық жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруы, жеңіл түрінде (90% жағдайда) өтеді. Алайда, ауру босану жиілігі кезінде бір жағдай ауры сарғаю түрінде өтуі мүмкін. Мұндай жағдайларда үрдістің ауры ағымының себебі, жүктілік кезіндегі аннасының ілеспе асқынған және созылмалы аурулары болып табылаты. АВО жүйесі бойынша жанжалтың дамуына алтыңғы жүктіліктер санының маңызы жоқ.

Резус жүйесі бойынша жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруы. Аурутың себебі, резус-антиген бойынша анна мен бала қанының биологиялық сәйкессіздігі (аннасында резус-алу, баллада – резус-қосу, әкесінен берілген) болып табылаты. Бұл роте, оң-резус ты ұрық жүктілік бойы анна ағзасын иммунитеттендіреді (резус-анти гендер плацентарный бөгет арқылы аннасының қанына өтеді). Осының салдарынан аннасының қанында резус-антиденелер пайда болаты, олар ұрыққа жолдасы арқылы өтіп, оның оң-резус ты эритроцитеінің бұзылуын тутыраты, бауры, қантүзілім органдарын және т.б. зақымдайты. Салмағы 48 кг болатын әйелді иммундау үшін ұрықтың 0,13 мл қаны жеткілікті. Осыншама қан мөлшері анна қаннағымына оңай енуі мүмкін. Резус-фактор адам ұрығының қанында алғаш рет құрсақ іші дамуының 3-інші айында анықталаты. Демек, осы уақыттан бастап, резус- анти гендер анна ағзасына түсуі мүмкін. Ана ағзасын изоиммунизациялау дәрежесі (резус- антиденелер титрінің биіктігі) әрбір жүктіліктен кейін өсуде. Гемолитикалық ауру баллада аннасының бірінші жүктілігінен кейін сирек кездеседі; тек жүктілікке дейін, бұрын аннаға оң- резус ты қан құйған (бұлшық сетке немсе көк тамырға) жағдайлар ерекшелік құрайты, бұл антиденелерді өндіруге себеп болған. Сонымен қатар, теріс-резусті әйел түсік тастаған кезде, әсіресе жүктілікті жасанты тоқтатқан кезде денесінің түршігуі болуы мүмкін. Сонтықтан гемолитикалық ауруы бар баланы ту қаупі теріс-резусті әйелдерде жүктіліктен жүктілікке дейін өседі. Оң-резус ты тұрғындар 85% – ты, теріс-резус ты – 15% құрайты, барлық некелердің неке резус-сәйкессіздігі 9,5-13% байқалаты. Гемолитикалық аурутың жиілігі айтарлықтай аз және 0,3-0,7% құрайты. Оң-резусті күйеуі бар, теріс-резусті әйелдердің тек 1-еуі иммундау және ауру баланы туы орын алаты. Жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруының клиникалық үш түрін ажырататы: ісінген, сарғайған және қаны аз.

Ісінген түрі ең ауры болып табылаты. Оған құрсақ қуысына сұйықтықтың жинақталуымен айқын ісінулер, тері қабаты мен шырышты қабықтартың бозаруы, бауры мен көкбауры мөлшерінің айтарлықтай ұлғаюы тән. Мұндай балаларда қанның азтығы өте айқын болаты, бұл жүрек жеткіліксіздігінің дамуына әкеледі, бала туғанға дейін немсе кейін көп ұзамай қайтыс болуының негізгі себебі болып санналаты. Сарғайған түрі нәрестенің гемолитикалық ауруының ең жиі кездесетін клиникалық түрі болып табылаты. Өмірінің 1-2-ші күні сарғаю пайда болаты, бұл аурутың бірінші белгісі болып табылаты. Сары аурутың қарқынтылығы мен түсі бірте-бірте өзгереді: басында апельсин, седан кейін қола, сосны лимон және, ақырында, піспеген лимон түсі. Бауры мен көкбаурытың көлемі артаты. Балалар әлсіз болаты, шаман емеді, оларда жаңа туған нәрестелердің рефлекстері төмендейді. Нәрестенің гемолитикалық ауру сарғайған түрінің ауры асқынулары жүйке жүйесінің зақымдануы болып табылаты.

Қан аз түрі нәрестелердің гемолитикалық ауру мен аурыатын науқастартың 10-15%-да байқалаты. Оның жалпы айқын әлсіздігі және тері қабаты мен шырышты қабықтартың бозаруын арте кездегі және тұрақты белгілері ретінде саннауға болаты. Бозару туғаннан кейін 5-8-ші күні анық анықталаты, себебі ол бірінші уақытта шағын сары ауру мен жасырынаты. Бауры мен көкбаурытың көлемінің артур байқалаты. Жаңа туған нәрестелердің гемолитикалық ауруы – жаңа ту кезеңінде ең ауры аурулартың бірі. Бұрынғы жылдары бұл ауру кезіндегі өлім 60-80% құраған. Ол құрсақ ішіндегі даму кезеңінде түсік және өлі туға жиі әкеліп соғатын. Гемолитикалық ауруты емдеу кешенді, нәрестенің ағзасынан эритроците ытырауының утты өнімдерін, негізінен, тікелей емс билирубинді, сендай-ақ антиденелерді жил дам жоюға бағытталған. Аурутың ауры және орташа ауры түрі кезінде нәрестеге арте қанын ауыстырып донорлық қанты құю – ең тиімді емдеу әдісі болып табылаты. Резус-жанжал кезінде біртопты теріс-резус ты қанты, АВО-жанжал кезінде 0(I) ччтобиның эритроцитеін құяты. Сондай-ақ, фототерапия (жаңа туған нәрестелерді «көк немсе көгілдір» түсті шамдармен сәулелендіру) көрсетілген.

Нәрестелердің гемолитикалық ауруын арте диагностау монада: ұрықта гемолитикалық аурутың дамуы бойынша «қауіпті» жүктілікті анықтайты. Әйелдер кеңесінде жүкті әйелдерді тексеру кезінде ұрықта гемолитикалық аурутың даму мүмкіндіктері туралы болжам туындауы тиіс. Ана мен әкенің әртүрлі қан топтары, аннасының аннамнезіндегі резус- фактортың есебінсіз қан құюға нұсқаулар болашақ баллада аурутың даму мүмкіндігі туралы болжам тутыруы тиіс. Ауырлаған аннамнездің болуы (өлі ту, өздігінен түсіктер, гемолитикалық ауру мен сәбилердің туы), күтілетін баллада аурутың ағымы ауры болу мүмкіндігі туралы болжауға және мұндай әйелді кешенді арнайы зерттеулер жүргізу қажеттілігімен ерекше есепке алуға дәрігерлерді мәжбүрлейді. Бірінші кезекте әйелдің теріс-резус тиістілікпен қаны резус-антиденелердің болуына зерттеледі және жүктілік бойы антиденелер титрінің өсуіне бақылау жүргізіледі. УДЗ-сканерлеу – жолдастың қалыңдауын, сутың көптігін, ұрықтың баурыы мен көкбаурыының ұлғаюын көрсетеді.Туғаннан кейін клиникалық белгілер және зертханналық зерттеулер негізінде НГА диагнозы қойылаты.

Нәрестелердің гемолитикалық ауруын алтын алу негізгі принциптері монада. Біріншіден, әрбір қызға болашақ анна ретінде қарау жөн, бір қатар жағдайларда тек өмірлік көрсеткіштері бойынша қыздарға гемотрансфузия жүргізу керек. Екіншіден, нәрестенің гемолитикалық ауруын алтын-алуда әйелдерге түсіктің зиянын түсіндіру бойынша жұмыстарға маңызты орын беріледі. Үшіншіден, жүкті әйелдің антиденелер титрінің өсуі кезінде мерзімінен бұрын ші аптада босантыру жүргізіледі. Барлық мәселелер бойынша Шығыс Қазақстан облысының қан орталығының қазіргі заманғы жабтықтар мен жаңа зерттеу әдістері пайдаланылатын мамандантырылған зертханнасына ШҚО, Өскемен қаласы, Көкжал Барақ көшесі, 11 үй мекен-жайы бойынша жүгінуге болаты.