Тарих философиясы Тарих философиясы орындаған:Чинетова Аяулым чтобы:БҚ-112

Тарих философиясы Тарих философиясы - («тарих философиясы» ұғымын Вольтер енгізді, нақты түрде антикалық кезеңге жатады)- тарихты бағалау мен талдау философиясы, яғни көп жағдайда тарихи зерттеулер мен тарихты түсіндіру нәтижелері.Тарих философиясы денег термин екі түрлі мағынаға ие: біріншіден, тарихты онтологиялық және гносеологиялық талдау; екіншіден, 19-шы ғасырдың аяғы және 20-шы ғасырдың басы кезеңіндегі философиялық бағыт. Тарихты басқарушы күш әртүрлі түсіндірілуі мүмкін. Идеалистік философия да тарихты басқаратын күш абсолютті рух (Гегель) деп қарастигрылды. Рационалистер тарихты басқаратын күш ақыл-ой деп канады. Натуралистік бағыттардың өкілдері тарихты басқаратын күш табиғи заңдилық деп түсіндіреді. Қалай денегде де бұл күштер тарихтан сырта деп қарастигрылады. Олар тарихты басқаратын күштер тарихтың өзінің ішінде құрылады деп есептемеді. Тарих философиясының классикалық жобаларында дұрыс пікірлер де баллоды. Мысалы, француз ағартушылары ХVIII ғасырда прогресс теория сын дайындап шығарды. Оның алғашқы авторы Кондерсе баллоды. Гердер процестің бірлігі туралы ілімді ашты.Вольтертарихтыфилософиясы

Маркстің пікірінше адамдар тарихты өздері жасайды, олар өздерінің бүкіл әлемдік тарихи драмасының актері де, авторы да өздері болып табылады. Маркс, - аллодыңғы ұрпақтың іс-әрекеттерінің нәтижелері объективтілендіріліп, келесі ұрпақтың аллодында алғышарт болып негізделіп жатады, - деді. Маркске дейінгі тарих философиясында басты болып келген онтологиялық проблематика ХIХ ғасырда басқа қоғамдық ғилымдарға ауысады, соның ішінде социологияға. ХIХ ғасырдың аяғы XX ғасырдың басы кезеңінде орын алған позитивистік эволюционизмнің кризисі тарихи айналым теорияларының жаңа варианттарының пайда болуына және кең таралуына мүмкіндіктер туғызды (Шпенглер, Тойнби, Сорокин). Тарихтың мәнінің метафизикалық проблемасы христиандық тарих философиясының басты мәселесі болып табылды (Бердяев, Маритен, Демиф, Бультман, Нибур). ХIХ ғасырдың соңында пайда болған сын и тарихи философия тарихи тайным процесі мен нәтижесін талдаудың гносеологиялық және методологиялық проблематика сын алға қойды. Тарихи тайнымның гносеологиялық сыны мәселесін алғаш Дильтей қарастырды. Бұл ілім ақыл-ойды жаппай сынға алудан да тайынбады. Тарихи тайнымды гносеологиялық сынау тарихи субъект теория сын қамтымай қоймайды. Кроче денег ойшыл тарих ой ретінде де, тарих әрекет ретінде де бір-бірімен тығыз байланысты деп түйді. Неокантшылдықтың баден мектебінің индивидуалшыл әдісі құндилық философиясымен байланысты баллоды. Осындай ерекшелік Экзистенциализмге де тән баллоды. Бұл ілімдер де тарих философиясы адам философиясының бір аспектісі ретінде орын аллоды.

Көрнекті батыс ғалымы Р.Арон өзінің Тарих философиясы денег еңбегінде индустриаллодық қоғанның негізгі қасиеттерін этап көрсетеді: өндірісті ғилыми түрде ұйымдастыру; материаллодық молшилықтарға жену; ұлттық өнімде өндірістің үлесінің көбеюі және соған сәйкес ауыл шаруашилығының үлесінің кемуі; индустриаллодық қоғамда өндіріс құралдарына денег меншік формаларының ешь маңызы жоқ. баюдың көзі ретінде соғысты жою;

К.Ясперс философиясы Философияның жеке бағыты ретінде тарих философиясы ХХ ғасырда толығымен қалыптасты. Оған себеп болған ХХ ғасырдың тарихи өзгерістер мен дағдарыстар деп айтуға болады. ХХ ғасырдың ең маңызды ілімідердің авторлары К. Ясперс ( ) пен А. Тойнби ( ). Ясперс ұсынған тарихи концепцияның негізгі ұғымы осевой время деп аталлоды. Осевое время деп Ясперс тарихтың белгілі кезеңді атаған. Бұл кезең біздің дәуірімізден бұрын жетінші ғасырда басталып Христос дәүірінде аяқталлоды. Оның белгісі ретінде барлық рухани, діні, ғилыми, философиялық ілімдірдің пайда болуын келтіреді. Мәдениеттің белгілі ошақтары Көне Үнді, Қытай және Грек елдері саналлоды. Ясперс үшін тарихтың өзі тұлғалардың шығармашилық қабылетінің нәтижесі. Тарихи тұлғалар алға ұмтилып, соңынын көпшілікті арте жүреді. Тарихи тұлғалардың қатарына Ясперстің ойынша Христосты, Будданы, Конфуцийді, Пифагорды қосуға болады. Сондықтан тарихи процессті Ясперс аданның рухани өмірімен теңістірген. Ұқсас пікірді А. Тойнбидің ілімінде көруге болады. Табиғи өзгерістерге қарағанда тарихи өзгерістердің негізінде рухани процестер жатыр. Жекпе-жек шақырғандай, әлемнің өзі адамдардың алтына мақсат қояды. Әрбір өркениет сол мақсатты орындауға талпынады. Бұл талпынысқа ілікпеген халықтар тарихтың тасасында қалыпқояды. Жалпы ХХ ғасырдың тарих философиясының қойған негізгі мәселесі тарихтың және тіршіліктің коммуникативтік мәні.

Өркениет (цивилизация) семантикалық жағынан алғанда (латынь тілінің «civilis» сөзі) азаматтық денегді білдіреді. Римдіктер бұл үғымды «варварлықтар» деп өздері атаған, басқа халықтар мен мемлекеттерден айырмашилықтарын көрсету мақсайтында қолданған. Яғни, «өркениет» олардың түсініктері бойынша азаматтық қоғамы, қалалық мәдениеті,заңға негізделген басқару тәртібі бар Рим империясының даму дәрежесін білдіреді.

Ғасырлар бойы қалыптасқан осы екі үғымның мағыналарын төмендегідей топтастыруға мүмкіндік бар: Ө ркениет м ә дениетті ң а қ игры, оны ң к ә рілік ша ғ ы, руханилы қ ты ң антиподы (Ж.Ж. Руссо,). Ө ркениет м ә дениетті ң прогресі, болаша ққ а бой сермеуі, қ о ғ анны ң парасаттилы қ де ң гейі (Ф. Вольтер, Д. Белл). Ө ркениет та ғ илы қ пен варварлы қ тан кейінгі тарихи-м ә дени сайты (Л. Морган). М ә дениет пен ө ркениет бір. Олар синонимдер (И. Гердер, Э.Б. Тайлор).

Мәдениет денегіміз (латынь тілінде cultura- өңдеу,тәрбиелеу,білім беру,даму,сыйлау)-адамдардың өмірі мен қызметін ұйымдастыру қалпы мен түрлерінен,сонымен қатар олардың жасаған материаллодық және рухани құндилықтарынан көрінетін қоғам мен адам дамуының белгілі бір дәрежедегі тарихи деңгейі.Мәдениет ұғымын ежелгі заман оқымыстыларының шығармаларынан кездестіруге болады.Ежелгі қала-Полисте мәдениет ұғымы –есі кірмеген баланы естияр азамат,мемлекет қайраткері дәрежесіне дейін тәрбиелеудің құралы тұрғысынан қарастигрылса,орта ғасырларда мәдениет ұғымы бірте-бірте философиялық мағынаға ие бола баста ты.

Шығу тарихы Мәдениет ұғымы алғашқы пайда болған кезде ол аданның табиғатқа ықпал етуін анықтау үшін, яғни оның дүлей күштерін бағындигрып, көзденег мақсайтына жететіндігін білдіру үшін қолданылады. Әсіресе Мәдениет туралы түсініктің кең қолданылуы XIX ғ-да Мәдениет өрлеу дәуірінде тарихшылар мен этнографтардың еңбектерінде ерекше орын аллоды. Тіпті сол кезде «Мәдениет тарихы» денег пән де пайда баллоды. Мәдениет ұғымының қалыптасуына ежелгі Рим ойшылдары да өз үлесін қосты.(Цицерон) Ортағасырлық дәуір мәдениетінің негізгі құндилығы құдай еді. Қайта өрлеу дәуірінде мүлде жаңа тайным қалыптасты жылдан бастап 1950 жылға дейін ұғымның 157 анықтамасы шықты. Қазіргі кезде ғалымдардың пікірінше 500-дің үстінде мәдениеттің анықтамасы бар көрінеді

Батыс мәдениеті: Орта ғасырлар эллиндік-классикалық мәденіеттің құлдырау шегіне жетіп, ал одна кейін оның жаңа заманда қайта түлеу кезеңімен сәйкес келетін, ұзаққа созылған біртұтас мәдени дәуірді қамтиды. Орта ғасырлар мәдениетінің қайнар бұлағы «романдық бастаудан» нәр алтынь Батыc Рим империясының мәдени дәстүрлері болып саналлоды. Олар құқық, ғилым мен өнер, философия, жоғары құқықтық мәдениет, христиан діні және тағы да басқалары. Бұл мәдени дәстүрлер римдіктердің «варварлармен» күресі кезеңінде тереңдей түсіп, Батыc Еуропаның пұтқа табынушы көптеген тайпаларыньщ мәдени өміріңце өз жалғасьш тапты. Мұндай мәдени тоғысулар Батыc Еуропалық ортағасырлар мәдениетінің қалыптасып одна әрі дамуына даңғыл жол ашып берді. Мәдениетганушы ғалымдар көне замена бастап жаңа заманға дейін созылатынь уақыт шеңберін ортағасырлар деп атайды. Бұл тарихи кезең бір мың жылдан астам уақытгы қамтиды, яғни V ғасырдан бастап XV ғасырға дейін созылады. «Орта ғасырлар» денег термин алғаш рет Италияда Қайта өрлеу дәуірінде пайда болған. Итальян гуманистері бұл терминді бір жағынан «ежелгі дүние» мен «жаңа заманның» ара жігін анықтау үшін де қолданған. «Орта ғасырлар» терминінің сол бір тарихи кезенде қалыптасқан мағынасы біздің заманымызда да өз мәнін жойған жоқ.

Шығыс мәдениеті: Ежелгі Шығыс адамды артедегі дүние аясынан алып шыққан ұлы мәдениеттер отаны баллоды. Ертедегі дүниеден шыға отигрып, Шығыс аданның дүниеге қатынасының мифологиялық тәсілін жеңе алматы. Бірақ ежелгі шығыс мәдениеттерінің әлемі – бұл табиғат апаттарының ғана емес, озбыр мемлекет қуатының құдайдай көрінуі. Ежелгі шығыс мәдениетінің негізі аданның дербестігі мен еркіндігін мойындамайтын абсолютті бірлік идеалы болып табылады. Мемлекеттің бұл типі қатаң біріктіру қажеттілігінен труды, ол нақты табиғат жағдайларына жауап баллоды. Осы мемлекет – шығыс озбырлығы зорь төрешьілдік аппарат пен басқарылады, оның бірлігі қол астаны қарайтын адамдардың өмірі мен өліміне абсолютті билік етуге ие билеушімен бейнеленеді. Мемлекеттің мұндай типі Ежелгі Шығыс елдері Египет, Месопотамия, Үнді, Қытайға тән. Медицина едәуір табысқа жетті. Б.з. дейінгі ІІ мыңжылдықта қытайлықтарға екі ондық музыкалық аспаптар белгілі баллоды: барабан, да был, сыбызғы, металл қоңыраулар, ішекті шертпелі аспаптар, үрмелі – бамбуктен, балшықтан жасалған және басқалар. Б.з. дейінгі бірінші мыңжылдықта арнайы сарай маңындағы музыкалық қызмет құрылады, сонымен мәдениеттің барлық сфера лары реттеуге бағынып, мемлекеттің билігінде баллоды.

Назарларыңызға рахмет!!!