Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti Zoobaytarlıq və əmtəəşunaslıq fakültəsi İstehlak malların ekspertizası, marketinq və gigiyena kafedrası Fənn: Zoogigiyena Mövzü: Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Mühazirəçi: Dos. Məmmədova O.M. Gəncə

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Plan 1.Donuzların saxlanma sistemləri 2.Donuzların dəzgah və azad-gəzinti şəraitində saxlanmasına sanitar- gigiyenik tələblər 3.Boğaz və çoşqalı ana donuzların saxlanılmasına,yemlənilməsinə və onlara edilən qulluğa qoyulan gigiyenik tələblər 4.Doğuma qoyulan gigiyenik tələblər 5.Çoşqaların bəslənilməsinə qoyulan gigiyenik tələblər 6.Donuzların kökəldilməsinə qoyulan sanitar-gigiyeniki tələblər 7.Donuzların artırılmasına qoyulan sanitar-gigiyeniki tələblər 8.Donuzların xəstəliklərinin profilaktikası üçün tələb olunan sanitar- gigiyeniki tələblər

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Ədəbiyyat siyahısı 1.Ə.A.Əsgərov, O.M.Məmmədova. K/t heyvanlarının ümumi gigiyenası, Gəncə Ə.A.Əsgərov, O.M.Məmmədova – K/t heyvanlarının xüsusi gigiyenası, Gəncə ci il. 3.Ф.Г.Торпаков Зоогигиена в промышленном свиноводстве, Ленинград – «Колос», А.Ф.Кузнецов- Гигиена содержания животных. Санкт- Петербург-Москва-Краснодар

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Donuzların saxlanma sistemləri Донузларын сахланылмасы цчцн эязинтили вя эязинтисиз систем тятбиг олунур. Эязинтили систем юзц дя дязэащ эязинтили вя азад эязинтили сахлама системляриня бюлцнцр. Дязэащ эязинтили системдя груп вя йа фярди олараг (дязэащларда) сахланыр. Hяр бир дязэащда эязинти мейданчасы олур, донузлар кечидлярдя вя йа дязэащларда йемлянир. Фярди гяфяслярдя боьазлыьын дюрдцнъц айында олан ана донузлар, 2 айлыьа гядяр чошгалы донузлар вя еркяк тюрядиъи донузлар сахланылыр. Ямтяя фермалары вя бирликляриндя груп иля субай, боьазлыьын цч айлыьына гядяр олан ана донузлар, тюрядиъиляр, сцддян айрылан чошгалар вя тямиредиъи ъаванлар сахланыр. Азад эязинти системи иглими мцлайим вя исти зоналарда тятбиг едилир. Эязинтисиз систем ясас кюкялдилян донузлар цчцн тятбиг едилир. Бу мягсядля гяфясли батарейаларда тятбиг олунур. Сянайе бирликляриндя донузлар цч фазалы цсул иля сахланыр. Бир фазалы цсулда чошгалар сцддян кясилдикдян сонра аналар башга бинайа кечирилир, орада майаланыр. Бу цсул ясас 100 мин башлыг бирликлярдя тятбиг олур.

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Ики фазалы цсулда чошгалар бир айлыгда сцддян айрылыр, аналар ися субай вя боьаз донузлар сахланан сехя кечирилир, чошгалар ися 3 айлыьа гядяр бяслянир вя сонра кюкялдилмя бинасына кечирилир. Бу цсулда ОСМ-120 дязэащларда тятбиг едилир, лакин дязэащларда чошгалар 60 эцн сахланыр, 90 эцнлцкдя ися кюкялдилмяйя верилир. Цч фазалы сахлама цсулунда чошгалар 26, 30 вя 42 эцнлцкдя сцддян айрылыр вя эцнлцйя гядяр айрыъы сехдя йетишдирилир, сонра кюкялдилмя сехиня эюндярилир. Donuzların dəzgah və azad-gəzinti şəraitində saxlanmasına sanitar-gigiyenik tələblər Донузлары дязэащ вя дязэащ-эязинтили системдя фярди вя групла сахламаг цчцн дязэащлары, йем вя пейин кечирмякдян ютрц йол олмалыдыр. Дязэащларын щцндцрлцйц 2,5-3 м, ени ися мцхтялиф юлчцдя дцзялдилир. Йем ахуру ики ъярэядя йерляшдирилдикдя пейин кечидинин ени 2,5 м олмалыдыр. Йемин дашынмасы вя донузларын чыхарылмасы цчцн ени 1,2 м олан ялавя кюндялян кечидляр дцзялдилмялидир. Кечид йоллары механикляшдирилмиш ишляр цчцн ялверишли щазырланмалыдыр.

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Дязэащлар вя бюлмяляр дямир-бетондан, тахтадан вя аьаъдан щазырланыр. Онларын аракясмяляриндя тирлярин арасы 8-12 см-дян артыг олмамалы вя сюкцля билян формада дцзялдилмялидир. Аракясмянин щцндцрлцйц 1-1,2м, еркяк донуз сахланан бюлмядя ися 1,4 м олмалыдыр. Ахырынъы бюлмянин дивара тяряф олан аракясмяси бцтюв дцзялдилмялидир. Boğaz və çoşqalı ana donuzların saxlanılmasına,yemlənilməsinə və onlara edilən qulluğa qoyulan gigiyenik tələblər Боьаз донузлара эцндя 3-4 дяфя ейни саатларда йем верилмялидир, суйу ися онлар сярбяст щалда йемлямяляр арасындакы вахтларда ичмялидир. Боьаз донузлара гычгырмыш, кифлянмиш, чцрцмцш сойуг йемляр, щабеля сойуг су верилмямялидир. Чцнки беля йемлярин вя сойуг суйун верилмяси бала атмаьа сябяб олур. Донузлар боьазлыьын биринъи айы айрыъа дамда, бюлмялярдя вя йа бярпаедиъи сцрц иля групларда сахланыр. Доьума 7-15 эцн галмыш бюлмяляр (дязэащ вя йа бокс) тямизлянир, дезинфексийа едилир вя боьаз донузлар бурайа кечирилир.

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Боьаз донузлара щяр эцн нормал гуллуг едилмяли мцнтязям олараг дяриси вя дырнаглары тямизлянмялидир. Доьума 3-4 эцн галмыш донузун йелини бюйцйцр вя ямъякляри гызарыр. Бу дюврдя донузун йелини масаж едилмялидир. Чошгалы донузлар цчцн гарьыдалы, буьда кяпяйи, вялямир, арпа, нохуд уну, жмых, ят-сцмцк уну, балыг уну, сцд зярдабы, йонъа, картоф, йем чуьундуру, силос, йеркюкц, йем габаьы вя йашыл от йахшы йем сайылыр. Йем пайына минерал йемляр (табашир 30 г, хюряк дузу 20 г, сцмцк, уну, 20 г) вя кюмцр гатылмалыдыр. Ана донуз доьандан 5 эцн сонра силос (нормал йемлямяйя кечдикдя) верилмялидир. Чошгаларда мядя-баьырсаг позьунлуьу ямяля кялдикдя силосун верилмяси дайандырылмалыдыр. Донузларын боьазлыг дюврцнцн биринъи йарысында онлар щяр эцн 1- 1,5 км, икинъи йарысында ися 0,5-1 км эяздирилир вя отармаг цчцн онлардан груплар тяшкил едилир. Доьума 5-10 эцн галмыш эязинти дайандырылыр. Чошгалар йемлянян шюбя тямиз вя гуру олмалыдыр. Ана донузун йелини тез-тез йохланмалы, йелиндя дяйишиклик мцшащидя едилдикдя мцнасиб тядбирляр эюрцлмялидир.

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Doğuma qoyulan gigiyenik tələblər Ана бятниндя бала инкишаф етдикъя донузун гида маддяляриня ещтийаъы да артыр. Биринъи айы рцшеймин чякиси г олур. Доьуланда ися 1,2 кг-а чатыр. Боьазлыьын сон дюврцндя, бала юз чякисинин 50%-ни алдыгда, гида мадядляриня тялябат даща да артыр. Бу дюврдя донузларын йем пайыны 10-15% артырмаг лазымдыр. Якяр йем пайы артырылмазса, чошга зяиф инкишаф едяр, ана донузун сцдц аз олар. Одур ки, ананын саьламлыьыны вя баланын нормал инкишафыны тямин етмяк цчцн йемлямя дцзэцн тяшкил едилмялидир. Доьума 5-10 эцн галмыш цмуми йем пайы 20-25% (ясас ширяли йемлярин щесабына) азалдылыр. Доьума 2-3 эцн галмыш ундан вя гцввяли йемлярдян щазырланмыш horra эцндя верилир. Доьум заманы сакитлик вя бинада санитар-эиэийеник гайдалар сахланмалыдыр. Доьумдан 5-6 саат сонра ана донуза вялямир вя йа кяпякдян щазырланмыш щорра верилир. Икинъи эцндян етибарян йем пайына тядриъян консентрат йемляр, от уну, йашыл йемляр дахил едилир. Доьмуш донузлар 5-10 эцндян сонра (организмдя гейри-нормал яламятляр олмадыгда) там йем нормасына кечирилир. Доьумдан 3-5 эцн сонра донузлар чошгалары иля бирликдя эязинтийя бурахылыр.

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Çoşqaların bəslənilməsinə qoyulan gigiyenik tələblər Чошгалар доьуландан сонра, онларын биринъи ай ясас йеми анасынын südüdür. Чох сцд верян ана донуз бир лактасийа дюврцндя (2 айда) литр, бир эцндя ися орта щесабла 4-5 литр, бязян 8 литр сцд верир. Чошгалы донузлара гцввяли йемляр (зцлалларла, минерал маддялярля, витаминлярля, зянкин олан йемляр, ун йемляриндян щазырланмыш кцндяляр, сцд зярдабы, майа вурулмуш йемляр вя с.) верилмялидир. Онларын гаршысында щямишя тямиз су олмалыдыр. Донузларда сцд мящсулунун артмасына эязинтинин: верилмяси, йелинин ювкялянмяси, сакитлик вя ферманын дахили иш режиминин сахланмасы мцсбят тясир эюстярир. Чошгалар доьулдуьу илк щяфтядя щяр 1-1,5 саатдан бир (вя йа эцндя дяфя) ямиздирилир. Сонралар ямиздирилмянин сайы тядриъян азалдылараг эцндя дяфяйя кечирилир. Чошгаларда мядя-баьырсаг хястяликляринин гаршысыны алмаг вя эцндялик артымы йцксялтмяк цчцн онлара асидофилин, антибиотикляр (биомисин, биоветин), пропион-асидофил булйон културасы (ПАБК), асидофилин булйон културасы, пропомисилин, сцни вя йа гуру аьыз сцдц кими йемлярин верилмяси чох файдалыдыр.

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Donuzların kökəldilməsinə qoyulan sanitar-gigiyeniki tələblər Донузлар ятлик, йарымпийлик вя пийлик истигамятиндя кюкялдилир. Кюкялдилмя 3-4 айлыгда вя дири чякиси 35 кг-дан йухары олан чошгалар вя ахталанмыш еркяк донузлар гойулур. Кюкялдилмядя мягсяд аз ямяк вя йем сярф етмякля, йцксяк ят мящсулу алмагдыр. Бу ися кюкялдилмядя олан зооэиэийеники тяляблярдян дя (йемлямя, сахлама вя гуллуг ишляри) асылыдыр. Кюкялдилмядя йем пайы мцхтялиф консентрат, габа ширяли вя минерал йемлярдян тяртиб едилир. Йемляр кейфиййятъя йарарлы олмалыдыр. Пис кейфиййятли йемляр кюкялдилян донузларын щязм системинин ишини позур, кюкялдилмянин кейфиййятини ашаьы салыр. Кюкялдилмяйя гойулан донузлар онлар цчцн тикилян биналарда баш сахланыр. Бинада микроиглим шяраити беля олмалыдыр. Температур кюкялдилмянин биринъи, дюврцндя °Ъ, икинъи дюврцндя ися 14-16°Ъ, нисби нямлик ися 70%-дян артыг олмамалыдыр. Донузун чякиси артдыгъа отаьын temperaturası aşağı salınmalıdır. Донузларын кюкялдилмя мцддяти эцндцр. Ъаван донузлара ялавя консентрат йемляр, сцд зярдабы вя картоф verdikdə onları 7 aylıqda kəsmək olar.

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Donuzların artırılmasına qoyulan sanitar-gigiyeniki tələblər Ана донузларын чох вя иричякили бала вермяси онларын ъцтляшдирмяйя щазырланмасындан да асылыдыр. Ъцтляшдирилян ана донузлар нормал кюклцк дяряъясиндя олмалы, чох пийли вя артыг олмамалыдыр. Донузларын сайъа артырылмасында вя мящсулдарлыьынын йцксялдилмясиндя тез-тез балаламанын ящямиййяти бюйцкдцр. Бунун цчцн ъцтляшмя еля тяшкил едилмялидир ки, боьаз донузларын доьуму бир вахтда вя гыса мцддятдя (7-10 эцн) гуртармыш олсун. Беля олдугда донузлар 15 айда 3 дяфя доьур. Санитар-зооэиэийеник тялябляр юдянилдикдя беля доьум илин бцтцн мювсцмляриня дцшя биляр. Бязи юлкялярдя донузларын 3 доьумдан 6 доьума кечирилмяси мясяляси гаршыйа гойулмушдур. Донуз доьумдан эцн сонра биринъи, икинъи вя цчцнъц щявясяэялмядя ъцтляшдирмяйя бурахылмалыдыр. Ана донузларын гысырлыьына гаршы да ъидди мцбаризя апарылмалыдыр. Бунун цчцн ана донузлары йем вя йемлямядя зооэиэийеники вя зоотехники гайдалар эюзлянилмяли, чцтляшдирмя дцзэцн апарылмалы вя планлашдырылмалы, чцтляшян донузлар гейдя алынмалы, щявясяэялянляр вахтында сечилмяли, еркяк донузларын тохуму йахшы кейфиййятдя олмалы вя с.

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Donuz binasında mikroiqlim parametrləri BinaT, ºCNisbi nəmlik, % Hava mübadiləsi, m 3 /s, 1 kq diri kütləyə Hava cərəyanın sürəti, m/san Zəhərli qazların yol verilə biləcək konsentrasiyası, m 3 /s 1 m 3 havadakı mikrobların miqdarı QışdaYazdaYaydaQışdaYazdaYaydaCO 2,%NH 3 mq/l H 2 S, mq/l Ilk boğ-lıq döv- də anaş don-lar ,3 1,00,20,020, Törədicilər ,2 0,10,20,020, Boğaz anaş don-lar ,2 1,00,20,020, Çoşqalı -// ,15 0,40,20,0150, Süddən ayr-an donuzlar ,2 0,60,20,020, Təmir üçün cavanlar ,20,30,60,20,020, gününə qədər kökəl-yə qoyulan ,2 0,60,20,020, gündən yuxarı kökəl-yə qoyulan ,2 1,00,20,020,

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Bir baş donuza düşən axurların olçüsü Donuzların yaş va cins qruplan Yemlərin novüYem axurlarının boyu YuxarıdanAşağıdanHündürlüyüBir başa uzun ArxadanÖndən Erkək törədici donuzlar üçün Anac donuzlar üçün Süddən ayrılmış çoşqalar üçün, Qrup ilə saxlandıqda batareyalarda Qrup ilə saxlanan anac donuzlar üçün Cavanlar üçün Kökəldilən donuzlar üçün quru yemlər üçün yaş va sulu yemlər üçün quru yemlər yaş və sulu yemlər

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Donuzların ifraz etdikləri su buxarlarının, Co 2 -nın isiliyin normaları Donuzların qrupu Kütlə (kq) İfrazat buxarı İstilik kkal/sCO 2 (l/s)Su buxarları (q/s) ümumisərbəst Törədici donuzlar Döllənən və subay ana Donuzlar çətin döllənənlərdən başqa Əmizdirən ana donuzlar Iki aya qədər çoşqalar762,4144,9-30,0 1086,5962,3-41,63 Bəslənən çoşqalar20120,486,7-59,6 Böyüdülən və bəslənən Cavav donuzlar Bəslənməkdə olan yaşlı donuzlar

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Donuz fermasının ümumi görünüşü Donuzlar üçün suvat 100 başlıq cins donuzlar üçün binanın planı və en kəsiyi 200 başlıq donuz ferması

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Süddən ayrılmış çoşqalar üçün bina Çoşqalar üçün bölmələr 35 günlüyə qədər 60 günlüyə qədər çoşqalı donuzları sax-maq üçün dəzgah

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Anaş donuzlar üçün bina Donuzlar üçün yem qabıYarı açıq tipli donuz ferması

Donuzçuluqda sanitar-gigiyenik tələblər Elektroqızdırıcı döşəmə üzərində donuzların saxlanılması