Алтын

Алтын (лат. Aurum) лат. Au – элементтердің периодты жүйесінің I-тобындағы химиялық элемент, асыл металдардың бірі. Au – элементтердің периодты жүйесінің I-тобындағы химиялық элемент, асыл металдардың бірі.элементтердің периодты жүйесініңметалдардыңэлементтердің периодты жүйесініңметалдардың Реттік нөмірі 79, атом массасы 196,967, балқу температурасы 1063ْ С, қайнау температурасы 2947С атомбалқуқайнауатомбалқуқайнау

Қ асиеттері Қ асиеттері Таза алтын сары т ү сті, со ғ ыл ғ ыш ж ә не созыл ғ ыш металл, химиялы қ инертті элемент. Сырт қ ы ортаны ң химиялы қ ә серіне аса т ө зімді. Оттек, сутек, азот, ж ә не к ө міртекпен тікелей қ осылмайды. Алтын ғ а сілтілер ж ә не жеке қ ыш қ ылдар ә сер етпейді. Патша с ұ йы ғ ында (1 к ө лем HNO3, 3 к ө лем HCl) ж ә не кейбір к ү шті қ ыш қ ылдар қ оспасында ериді. Қ осылыстарында алтын бір ж ә не ү ш валентті болып келеді. Таза алтын сары т ү сті, со ғ ыл ғ ыш ж ә не созыл ғ ыш металл, химиялы қ инертті элемент. Сырт қ ы ортаны ң химиялы қ ә серіне аса т ө зімді. Оттек, сутек, азот, ж ә не к ө міртекпен тікелей қ осылмайды. Алтын ғ а сілтілер ж ә не жеке қ ыш қ ылдар ә сер етпейді. Патша с ұ йы ғ ында (1 к ө лем HNO3, 3 к ө лем HCl) ж ә не кейбір к ү шті қ ыш қ ылдар қ оспасында ериді. Қ осылыстарында алтын бір ж ә не ү ш валентті болып келеді.металлхимиялы қОттек сутеказотк ө міртекпен қ ыш қ ылдарметаллхимиялы қОттек сутеказотк ө міртекпен қ ыш қ ылдар Таби ғ атта саф алтын т ү рінде, тау жыныстарында (5*10-7%), те ң із ж ә не м ұ хит суында ( мг/т) кездеседі. Кентастардын алтынды ұ са қ тау, байыту ж ә не циянды натрий ерітіндісімен өң деу ар қ ылы алады. Алтынмен бас қ а металдырды ң бетін жалатады, ә шекей б ұ йымдар жасайды. Тауар ө ндіруде, сауда-сатты қ та бас қ а заттарды ң б ә ріні ң нар қ ы алтынмен ба ғ аланады.[1] Таби ғ атта саф алтын т ү рінде, тау жыныстарында (5*10-7%), те ң із ж ә не м ұ хит суында ( мг/т) кездеседі. Кентастардын алтынды ұ са қ тау, байыту ж ә не циянды натрий ерітіндісімен өң деу ар қ ылы алады. Алтынмен бас қ а металдырды ң бетін жалатады, ә шекей б ұ йымдар жасайды. Тауар ө ндіруде, сауда-сатты қ та бас қ а заттарды ң б ә ріні ң нар қ ы алтынмен ба ғ аланады.[1]тау жыныстарында м ұ хит[1]тау жыныстарында м ұ хит[1]

Алтын - ж ұ мса қ сары т ү сті, со ғ ыл ғ ыш, созыл ғ ыш, жайыл ғ ыш, ауыр, ж ұ мсак. металл. Қ алы ң ды ғ ы, 0,0001 мм фольга жасау ғ а болады. Алтын - ж ұ мса қ сары т ү сті, со ғ ыл ғ ыш, созыл ғ ыш, жайыл ғ ыш, ауыр, ж ұ мсак. металл. Қ алы ң ды ғ ы, 0,0001 мм фольга жасау ғ а болады.металл фольгаметалл фольга

«Патша с ұ йы ғ ы» ү ш к ө лем т ұ з қ ыш қ ылымен бір к ө лем азот қ ыш қ ылыны ң коспасы: «Патша с ұ йы ғ ы» ү ш к ө лем т ұ з қ ыш қ ылымен бір к ө лем азот қ ыш қ ылыны ң коспасы: 3HCl + HNO3 = 2Cl+NOCl+2H2O, Au + 2Cl + NOCI = AuCl3 + NO, АuСl3 + НСl = Н[АuСl]4 3HCl + HNO3 = 2Cl+NOCl+2H2O, Au + 2Cl + NOCI = AuCl3 + NO, АuСl3 + НСl = Н[АuСl]4

Алтын селен қ ыш қ ылында да (к ү шті тоты қ тыр ғ ыш) ериді: Алтын селен қ ыш қ ылында да (к ү шті тоты қ тыр ғ ыш) ериді: 2Au + 6H2SeO4 = Au2(SeO)4 + 3SeO2 + 6H2O 2Au + 6H2SeO4 = Au2(SeO)4 + 3SeO2 + 6H2O Алтын қосылыстарда бір және үш валенттік көрсетеді, бірақ үш валентті қосылыстары берігірек. Бір валентті алтынның тұздары бір валентті мыстын, қосылыстары сияқты диспропорцияланып үш валентті қосылыс және дербес алтын береді: 3AuCI=AuCl3 + 2Au, 3AuCl + KCl = K[AuCl4] +2Au

Алтынны ң (III) гидроксиді Au(ОН)3 амфотерлі зат, сілтілерде ж ә не қ ыш қ ылдарда еріп анионды қ комплекстер т ү зеді: Алтынны ң (III) гидроксиді Au(ОН)3 амфотерлі зат, сілтілерде ж ә не қ ыш қ ылдарда еріп анионды қ комплекстер т ү зеді: NaOH + Au(OH)3 = Na[Au(OH)4], Au(OH)3 + 4HCl = H[AuCl4] +3H2O, Au(OH)3 + 4HNO3 = H[Au(NO3)4] +3H2O NaOH + Au(OH)3 = Na[Au(OH)4], Au(OH)3 + 4HCl = H[AuCl4] +3H2O, Au(OH)3 + 4HNO3 = H[Au(NO3)4] +3H2O

Анионды қ комплекс т ү зілуінен алтынны ң галогенидтері галогено- аураттарга айнал ғ ыш келеді: Анионды қ комплекс т ү зілуінен алтынны ң галогенидтері галогено- аураттарга айнал ғ ыш келеді: NaBr + AuBr3 = Na[AuBr4] NaBr + AuBr3 = Na[AuBr4] AuCl3 гидролизінде аквоқышқылдap түзіледі. AuCl3 + H2O = H2[AuOCl3] Алтынның оңайырақ алынатын қосылысы AuCl3 өзге косылыстары осыдан алынады. Алтынның барлық қосылыстары айырылғанда металдық алтын бөлініп шығады.

Қ олданылуы Қ олданылуы Алтын а қ шалы қ к ү нды металл (валюта). Coнымен қ атар ол ә р т ү рлі ә шекейлік-к ө ркемдік істердс, зергерлік б ұ йымдар ғ а қ олданылады.[ Алтын а қ шалы қ к ү нды металл (валюта). Coнымен қ атар ол ә р т ү рлі ә шекейлік-к ө ркемдік істердс, зергерлік б ұ йымдар ғ а қ олданылады.[[

К ү міс

К ү міс (латынша Argentum), Ag – элементтерді ң периодты қ ж ү йесіні ң І тобында ғ ы химиялы қ элемент, атомды қ н ө мірі 47, атомды қ массасы 107,88. К ү міс (латынша Argentum), Ag – элементтерді ң периодты қ ж ү йесіні ң І тобында ғ ы химиялы қ элемент, атомды қ н ө мірі 47, атомды қ массасы 107,88.латынша Таби ғ атта т ұ ра қ ты екі изотопы бар: 107Ag ж ә не 109Ag. Элементтерді ң периодты қ ж ү йесіні ң І тобында ғ ы хим. элемент, ат. н. 47, ат. м. 107,88. Таби ғ атта т ұ ра қ ты екі изотопы бар: 107Ag ж ә не 109Ag. Элементтерді ң периодты қ ж ү йесіні ң І тобында ғ ы хим. элемент, ат. н. 47, ат. м. 107,88.изотопы Таби ғ атта т ұ ра қ ты екі изотопы бар: 107Ag ж ә не 109Ag. Таби ғ атта т ұ ра қ ты екі изотопы бар: 107Ag ж ә не 109Ag.

Негізгі минералдары: аргентит Ag2S, пираргирит Ag3SbS3, прустит Ag3AsS3, саф К., т.б. К. ж ұ мса қ, созыл ғ ыш (1 г К-тен ұ з м сым тарту ғ а болады), а қ т ү сті металл, ты ғ ызд. 10,5 г/см3, бал қ у t 961,9°С, қ айнау t 2170°С, тоты ғ у д ә режелері +1, +2, +3, сиректеу +4. Электр тогын, жылуды жа қ сы ө ткізеді. К-ті ң активтігі нашар, коррозия ғ а т ө зімді, біра қ к ү кірт, галогендермен тез ә рекеттеседі. Қ ыздырыл ғ ан концентрлі азот ж ә не к ү кірт қ ыш қ ылдарында ериді. Ауада ғ ы оттекпен жо ғ ары темп- рада қ ыздыр ғ анда да ә рекеттеспейді, біра қ құ рамында к ү кіртсутек бар дым қ ыл ауада оттек ар қ ылы тез тоты ғ ып беті қ араяды. К. қ ор ғ асын- мырышты, мыс, алтын-к ү місті кентастардан алынады. Негізгі минералдары: аргентит Ag2S, пираргирит Ag3SbS3, прустит Ag3AsS3, саф К., т.б. К. ж ұ мса қ, созыл ғ ыш (1 г К-тен ұ з м сым тарту ғ а болады), а қ т ү сті металл, ты ғ ызд. 10,5 г/см3, бал қ у t 961,9°С, қ айнау t 2170°С, тоты ғ у д ә режелері +1, +2, +3, сиректеу +4. Электр тогын, жылуды жа қ сы ө ткізеді. К-ті ң активтігі нашар, коррозия ғ а т ө зімді, біра қ к ү кірт, галогендермен тез ә рекеттеседі. Қ ыздырыл ғ ан концентрлі азот ж ә не к ү кірт қ ыш қ ылдарында ериді. Ауада ғ ы оттекпен жо ғ ары темп- рада қ ыздыр ғ анда да ә рекеттеспейді, біра қ құ рамында к ү кіртсутек бар дым қ ыл ауада оттек ар қ ылы тез тоты ғ ып беті қ араяды. К. қ ор ғ асын- мырышты, мыс, алтын-к ү місті кентастардан алынады.

Қ олданылуы Қ олданылуы Ақша (валюта), химиялық ыдыстар жасау, ас ыдыстарын жасау, әр түрлі қорытпалар жасау үшін қолданылады Оның басқа металдармен қорытпасы зергерлік бұйымдар жасауда, медицинада К. препараттары (күйдіретін, микробтарды жоятын, т.б.), кино және фотоөнеркәсібінде, химия, электртех. және электрондық өнеркәсіптерінде, т.б. қолданылады. Аg+ иондары суды жақсы тазартады. Қазақстанда К. Бозшакөл, Қоңырат, Ақтоғай, Айдарлы, Бақыршық, т.б. кен орындарында кездеседі.

Мыс, Cu – элементтерді ң периодты қ ж ү йесіні ң І-тобында ғ ы химиялы қ элемент, атомды қ н ө мірі 29, атомды қ массасы 63,546. Таби ғ атта т ұ ра қ ты екі изотопы бар: 63Cu ж ә не 65Cu. Мыс, Cu – элементтерді ң периодты қ ж ү йесіні ң І-тобында ғ ы химиялы қ элемент, атомды қ н ө мірі 29, атомды қ массасы 63,546. Таби ғ атта т ұ ра қ ты екі изотопы бар: 63Cu ж ә не 65Cu.

Мыс концентраты Мыс концентраты Пайдалы қ азылымдарды байыту ө німі, не шикізатты химиялы қ өң деуді ң ө німі. Б ұ л ө німдерде пайдалы концентрат м ө лшері бастап қ ы шикізатта ғ ыдан к ө п болады. Олар байыту фабрикасынан тікелей пайдалану ғ а не металлургиялы қ өң деуге жіберіледі. Металлургиялы қ өң деуге жіберер алдында оларды флотациялы қ байытудан ө ткізеді. Мыс кенін байыту барысында негізгі алынатын ө нім, құ рамында ғ ы мыс 55%- ғ а жететін (к ө бінесе 10%-дан 30%- ғ а дейін) мыс концентраты болып есептелінеді. Ал флотация кезінде мысты ң концентрат қ а ө ту шы ғ ымы 80%-дан 95%- ғ а дейін болады. Пайдалы қ азылымдарды байыту ө німі, не шикізатты химиялы қ өң деуді ң ө німі. Б ұ л ө німдерде пайдалы концентрат м ө лшері бастап қ ы шикізатта ғ ыдан к ө п болады. Олар байыту фабрикасынан тікелей пайдалану ғ а не металлургиялы қ өң деуге жіберіледі. Металлургиялы қ өң деуге жіберер алдында оларды флотациялы қ байытудан ө ткізеді. Мыс кенін байыту барысында негізгі алынатын ө нім, құ рамында ғ ы мыс 55%- ғ а жететін (к ө бінесе 10%-дан 30%- ғ а дейін) мыс концентраты болып есептелінеді. Ал флотация кезінде мысты ң концентрат қ а ө ту шы ғ ымы 80%-дан 95%- ғ а дейін болады.

Жер қ ыртысында ғ ы массасы бойынша м ө лшері 4,7.10–3%. Негізгі минералдары: халькопирит, халькозин, ковеллин, малахит, азурит. Пластикалы қ қ ызыл т ү сті металл, кристалл торы қ ырлары центрленген кубты қ, ты ғ ызды ғ ы 8,94 г/см3, бал қ у t 1084,5°С, қ айнау t 2540°С, тоты ғ у д ә режесі +1, +2. Құ р ғ а қ ауада ғ ы б ө лме температурасында тоты қ пайды. Қ ыздыр ғ анда ауада CuО ж ә не Cu2О- ғ а дейін тоты ғ ады, галогендермен, S, Se, HNO3, H2SO4-пен ә рекеттеседі. Аммиак, цианидтермен, т.б. кешенді қ осылыстар т ү зеді. Сульфид концентратын бал қ ытып, одан т ү зілген мыс штейнін қ ара мыс қ а дейін тоты қ тырып, оны жалынмен не электролиттік ә діспен тазарту ар қ ылы; гидрометаллургиялы қ ә діс – құ рамында мысы бар минералдарды к ү кірт қ ыш қ ылымен (немесе NH3 ерітіндісімен) өң деп, одан ә рі электролиздеу ар қ ылы алады Жер қ ыртысында ғ ы массасы бойынша м ө лшері 4,7.10–3%. Негізгі минералдары: халькопирит, халькозин, ковеллин, малахит, азурит. Пластикалы қ қ ызыл т ү сті металл, кристалл торы қ ырлары центрленген кубты қ, ты ғ ызды ғ ы 8,94 г/см3, бал қ у t 1084,5°С, қ айнау t 2540°С, тоты ғ у д ә режесі +1, +2. Құ р ғ а қ ауада ғ ы б ө лме температурасында тоты қ пайды. Қ ыздыр ғ анда ауада CuО ж ә не Cu2О- ғ а дейін тоты ғ ады, галогендермен, S, Se, HNO3, H2SO4-пен ә рекеттеседі. Аммиак, цианидтермен, т.б. кешенді қ осылыстар т ү зеді. Сульфид концентратын бал қ ытып, одан т ү зілген мыс штейнін қ ара мыс қ а дейін тоты қ тырып, оны жалынмен не электролиттік ә діспен тазарту ар қ ылы; гидрометаллургиялы қ ә діс – құ рамында мысы бар минералдарды к ү кірт қ ыш қ ылымен (немесе NH3 ерітіндісімен) өң деп, одан ә рі электролиздеу ар қ ылы аладыхалькопиритхалькозинковеллин малахитазурит Аммиакхалькопиритхалькозинковеллин малахитазурит Аммиак