Автор: Слепцова Ирина Семеновна- учительница якутского языка и литературы МОУ-Сулгачинская СОШ им.И.И.Константинова-Дэлэгээт Уйбаан. с.Сулгаччы Амгинский улус РС (Я). Идентификатор: Предмет: выступление на уроке родной литературы Тема : Сохраним родную природу! Функция ЦОР: иллюстративно- информационная

«Уйэлэргэ уста турдун». (Амма ерус экологическай проблематыгар-айыл5а5а сана сыьыан)

Михаил Матвеевич Фомин айыл5а харыстабылыгар эмиэ улэлээбитэ. Ол курдук саха дьонун сурэ5эр олус кунду Амма ерус экологическай проблематын киэн эйгэ5э кетехсубутэ. Саха сирин биир саамай ыраас уулаах со5отох хаалбыт еруьэ Амма харыстабылыгар сорунуулаахтык туруммута.

Кини Амма чэчирии сайдарын сурэ5инэн ылынан ис дууьатыттан турууласпыта. Ол курдук Амма уутун атын оройуоннарга суурдуу, кырыс сири туьа5а таьаарыы курдук улахан бырайыактар ыарахан, уустук экологическай проблемалары туруоралларын туьунан суруйбута.

Амма баьыгар тыаны киэн далааьыннаахтык урусхаллааьын ерус уута тардар, уолар кутталын уескэтэрэ туох да саарба5а суо5ун эппитэ. Маннык улэ ыытыллыан иннинэ научнай-экологическай экспертиза оноьуллара наадатын санаппыта.

1. Амма уутун атын оройуоннарга суурдуу бырайыага; 2. Амма кырыс сирин туьа5а таьаарыы, Амма сирин-уотун кэлимник нуелсутуу; 3. Амма баьыгар тыаны кэрдэн леспромхозтары са5алаан тэрийии. М.М.Фомин Амма бассейнын кемускуургэ ус суол бырайыак кэлимник, бииргэ ырытыллан оноьуллара наадатын ыйбыта:

Бу бырайыактар Амма айыл5атыгар быьаччы дьайалларын быьыытынан, тус-туьунан керуллэллэрэ, быьаарыллаллара оруна суо5ун эппитэ. Биирэ атыныттан тутулуктаа5ын учуоттаабатахха, ессе элбэх уустуктары уескэтэн, кэлин кыайан кеннеруллубэт содулу а5алыан себун сэрэппитэ.

Амма баьыгар заповеднай зонаны тэрийэргэ быьаччы туруорсубута.

Заповедник тэриллэригэр бары теруеттэр баалларын ыйбыта: «Кыьыл кинигэ5э» киирбит дэннэ кестер сыаналаах уунээйилэр араас суоллара, кетердер, кыыллар ыырдара, эмтээх уулаах сыккыстар, Амманы угуттуур маардар, бадарааннар уруйэлэр.

Ити курдук Амма, дэннэ кестер сыаналаах уунэйилэрдээх, айыл5а дьикти муннуга буоларын бэлиэтээн туран, бу сиргэ тыаны олох кэрдибэккэ, заказник тэрийэр наадалаа5ын турурсубута.

Бу заказник- заповедник тэрилиннэ5инэ, дьикти кэрэ айыл5алаах, се5умэр ыраас уулаах еруспутун харыстыыр кыахтаахпытын бэлиэтээбитэ.

Ити курдук Амма биир чулуу уола кэрэ айыл5алаах Амма еруспут кэхтибэтин туьугар бэйэтин сэмэй кылаатын киллэрбитэ.