Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті Бауыр патофизиологиясы Орындаған:Турманбаева А.А 201 ЖМФ 201 ЖМФ

Жоспар: Бауырға жалпы сипаттама Бауырға жалпы сипаттама Бауырдың ағзадағы қызметі Бауырдың ағзадағы қызметі Бауыр жеткіліксіздігінің этиологиясы Бауыр жеткіліксіздігінің этиологиясы Бауырдың біріншілік және екіншілік зақымдалуы Бауырдың біріншілік және екіншілік зақымдалуы Патогенезі Патогенезі Бауырлық кома Бауырлық кома Сары ауру түрлері Сары ауру түрлері

Бауыр – ағзаның гомеостазын қамтамасыз ететін негізгі паренхиматозды мүшенің,организмінде өте маңызды қызмет атқарады.Бауырдың әртүрлі патологиялық формалары қызметінің жеткіліксіздігі және сарыауру синдромы дамуымен көрінеді. Бауыр – ағзаның гомеостазын қамтамасыз ететін негізгі паренхиматозды мүшенің,организмінде өте маңызды қызмет атқарады.Бауырдың әртүрлі патологиялық формалары қызметінің жеткіліксіздігі және сарыауру синдромы дамуымен көрінеді.

Анатомиялық құрылысы жағынан бауыр бөлімнен тұрады, ал әрбір бөлімде –даған гепатоцит, яғни бауыр клеткалары болады.Бауырдың 80% гепотоциттерден тұрса,15% эндотелиальды клеткалардан,ал бұл клеткалардың 30-40% Купфер клеткаларынан тұрады және аздаған стромалық дәнекер қлпалары, яғни коллагендік талшықтар кездеседі.Бауырға қанның 80-70% қақпа венасы арқылы түссе, 20% бауыр артериясы арқылы түседі.Бауырдың салмағы 1,5 кг. Анатомиялық құрылысы жағынан бауыр бөлімнен тұрады, ал әрбір бөлімде –даған гепатоцит, яғни бауыр клеткалары болады.Бауырдың 80% гепотоциттерден тұрса,15% эндотелиальды клеткалардан,ал бұл клеткалардың 30-40% Купфер клеткаларынан тұрады және аздаған стромалық дәнекер қлпалары, яғни коллагендік талшықтар кездеседі.Бауырға қанның 80-70% қақпа венасы арқылы түссе, 20% бауыр артериясы арқылы түседі.Бауырдың салмағы 1,5 кг.

Қызметі : Метаболиттік қызмет. Адам ағзасына тағам арқылы түскен көмірсулар, майлар және ақуыздардың қандай өзгерістерге ұшырайтындығымен тікелей байланысты. Метаболиттік қызмет. Адам ағзасына тағам арқылы түскен көмірсулар, майлар және ақуыздардың қандай өзгерістерге ұшырайтындығымен тікелей байланысты. Залалсыздандыру және сыртқа шығару қызметі. Гормондарды, дәрі-дәрмек және улы заттарды залалсыздандыруға және зат алмасудың қалдық заттарын бөліп шығаруға қатысады. Бұл процестер гидроксилдену, қосақталу, тотықсыздандыру арқылы жүреді. Залалсыздандыру және сыртқа шығару қызметі. Гормондарды, дәрі-дәрмек және улы заттарды залалсыздандыруға және зат алмасудың қалдық заттарын бөліп шығаруға қатысады. Бұл процестер гидроксилдену, қосақталу, тотықсыздандыру арқылы жүреді.

Заттардың қандағы концентрациясының тұрақтылығын реттеп отыру қызметі (гомеостаздық қызмет). Көмірсулар, майлар, ақуыздар ішектен бауырға түскен кезде концентрациясы өте әртүрлі мөлшерде болады: веналық портпен келген глюкозаның концентрациясы 5-20 моль, амин қышқылдарының концентрациясы 3-15 ммоль, бауырдан қанға қайта түскен глюкоза 5 ммоль, АҚ 3-4 ммоль.Яғни бауырда ішек қарыннан түскен заттардың концентрациясы ретке келтіріліп, белгілі бір керек мөлшерде ғана қанға таралып отырады. Заттардың қандағы концентрациясының тұрақтылығын реттеп отыру қызметі (гомеостаздық қызмет). Көмірсулар, майлар, ақуыздар ішектен бауырға түскен кезде концентрациясы өте әртүрлі мөлшерде болады: веналық портпен келген глюкозаның концентрациясы 5-20 моль, амин қышқылдарының концентрациясы 3-15 ммоль, бауырдан қанға қайта түскен глюкоза 5 ммоль, АҚ 3-4 ммоль.Яғни бауырда ішек қарыннан түскен заттардың концентрациясы ретке келтіріліп, белгілі бір керек мөлшерде ғана қанға таралып отырады. Ас қорытуға қатысатын қызметі. Өт қышқылдарының түзілуімен тікелей байланысты.Өт тәулігіне мл-ге дейін синтезделеді. Ас қорытуға қатысатын қызметі. Өт қышқылдарының түзілуімен тікелей байланысты.Өт тәулігіне мл-ге дейін синтезделеді.

Бауыр қызметтерінің жеткіліксіздігі Көмірсулары алмасуларының бұзылыстары; Көмірсулары алмасуларының бұзылыстары; Май алмасуларының бұзылыстары; Май алмасуларының бұзылыстары; Ақуыздар алмасуларының бұзылыстары; Ақуыздар алмасуларының бұзылыстары; Витаминдер мен гормондардың алмасуы бұзылыстарынан; Витаминдер мен гормондардың алмасуы бұзылыстарынан;

Көмірсулары алмасулары бұзылыстары: Гликогеннің түзілуі төмендейді,оның ыдырауы бұзылады; Гликогеннің түзілуі төмендейді,оның ыдырауы бұзылады; Глюкозаның басқа өнімдерден(аминқышқылдарынан,м ай қышқылдарынан) түзілуі (глюконеогенез) азаяды; Глюкозаның басқа өнімдерден(аминқышқылдарынан,м ай қышқылдарынан) түзілуі (глюконеогенез) азаяды; Қанда глюкозаның деңгейі төмендейді (гипогликемия); Қанда глюкозаның деңгейі төмендейді (гипогликемия);

Май алмасуларының бұзылыстары: Май қышқылдарының Май қышқылдарының Фосфолипидтердің,холестериннің және оның әтірленуінің түзілуі мен ыдырауы бұзылады; Фосфолипидтердің,холестериннің және оның әтірленуінің түзілуі мен ыдырауы бұзылады; Май тотықпай бауыр жасушаларында шоғырланып жиналып қалады; Май тотықпай бауыр жасушаларында шоғырланып жиналып қалады; Майлардың тотығуы толық болмай,кетондық денелер ағзада жиналады; Майлардың тотығуы толық болмай,кетондық денелер ағзада жиналады; Ағзада холестериннің және оның әтірленуінің деңгейі төмендейді; Ағзада холестериннің және оның әтірленуінің деңгейі төмендейді; Фосфолипидтер түзілуінің азаюы май қышқылдарының түзілуін төмендетеді; Фосфолипидтер түзілуінің азаюы май қышқылдарының түзілуін төмендетеді;

Ақуыздар алмасуларының бұзылыстары: Бауырда амин қышқылдарын дезаминдеу,трансаминдену,декарбо ксилдену үрдістерін сергітетін ферменттердің белсенділігі төмендейді; Бауырда амин қышқылдарын дезаминдеу,трансаминдену,декарбо ксилдену үрдістерін сергітетін ферменттердің белсенділігі төмендейді; Плазмалық ақуыздар альбуминнің,глобулиндердің,фибрин огендердің қан ұю факторларының түзілуі төмендейді; Плазмалық ақуыздар альбуминнің,глобулиндердің,фибрин огендердің қан ұю факторларының түзілуі төмендейді;

Витаминдер мен гормондардың алмасуы бұзылыстарынан: Ағзада витаминдердің жеткіліксіздігі дамиды; Ағзада витаминдердің жеткіліксіздігі дамиды; Гормондар алмасуы өзгереді; Гормондар алмасуы өзгереді; Бауырда В12 витаминінің негізгі қоры жиналады,каротиннің А витаминіне ауысуы болады.Бауыр аурулары кезінде витаминдердің жеткіліксіздігі дамиды. Бауырда В12 витаминінің негізгі қоры жиналады,каротиннің А витаминіне ауысуы болады.Бауыр аурулары кезінде витаминдердің жеткіліксіздігі дамиды. Көптеген гормондар(тироксин,инсулин және т.б).Бауыр ауруында бұл гормондар ағзада ұзақ әсерін сақтап,эндокриндік бездердің қызметтерін өзгертеді. Көптеген гормондар(тироксин,инсулин және т.б).Бауыр ауруында бұл гормондар ағзада ұзақ әсерін сақтап,эндокриндік бездердің қызметтерін өзгертеді.

Бауыр жеткіліксіздігінің дамуының себебі бауырлық және бауырсыртылық болып бөлінеді. Бауыр жеткіліксіздігінің дамуының себебі бауырлық және бауырсыртылық болып бөлінеді. Бауырсыртылық : гипо және дисвитаминоздар, қанайналымының бұзылысы, гипоксия, созылмалы бауыр жеткіліксіздігі, эндокринопатия. Бауырсыртылық : гипо және дисвитаминоздар, қанайналымының бұзылысы, гипоксия, созылмалы бауыр жеткіліксіздігі, эндокринопатия. Бауырлық :тұқымқуалайтын бауыр патофизиологиясы,дистрофия гепатиттер,цирроздар,холестаз,паразитарлық зақымдалу,ісіктер. Бауырлық :тұқымқуалайтын бауыр патофизиологиясы,дистрофия гепатиттер,цирроздар,холестаз,паразитарлық зақымдалу,ісіктер. Бауыр дистрофиясы көбінесе химиялық заттардың әсерінен дамиды. Бауыр дистрофиясы көбінесе химиялық заттардың әсерінен дамиды. Этиологиясы

Бауыр зақымдалуының біріншілік және екіншілік себептері Биологиялық факторлар; Биологиялық факторлар; Химиялық факторлар; Химиялық факторлар; Физикалық факторлар; Физикалық факторлар; Алиментарлық факторлар; Алиментарлық факторлар; Басқа жүйелер мен мүшелердің қызметінің бұзылуы Басқа жүйелер мен мүшелердің қызметінің бұзылуы

Биологиялық факторлар: Вирустар (А,В,С,Д,Ғ гепатиттері, инфекциондық мононуклеоза ) Вирустар (А,В,С,Д,Ғ гепатиттері, инфекциондық мононуклеоза ) Бактериялар ( туберкулез, сифилис қоздырғыштары) Бактериялар ( туберкулез, сифилис қоздырғыштары) Қарапайымдылар ( лямблиялар,амебалар ) Қарапайымдылар ( лямблиялар,амебалар ) Саңырауқұлақтар,актиномиоциттер Саңырауқұлақтар,актиномиоциттер Гельминттер Гельминттер

Химиялық факторлар: Алкоголь ( ауыр металдар, хлороформ, мышяк, ағзаның фосфор интекциді ) Алкоголь ( ауыр металдар, хлороформ, мышяк, ағзаның фосфор интекциді ) Улы өсімдіктер ( афлатоксин, мускарин ) Улы өсімдіктер ( афлатоксин, мускарин ) Ыдыраған ұлпа өнімдері, бұзылған зат алмасу өнімдері Ыдыраған ұлпа өнімдері, бұзылған зат алмасу өнімдері Дәрілік препараттар ( сульфаниламидтер, биомицин, тетрациклин, цитостотиктер және т.б) Дәрілік препараттар ( сульфаниламидтер, биомицин, тетрациклин, цитостотиктер және т.б)

Физикалық факторлар: Иондаушы радиация Иондаушы радиация Механикалық жарақат Механикалық жарақат Ультра күлгін сәулесі Ультра күлгін сәулесі

Алиментарлық факторлар: Ақуыздық ашығу Ақуыздық ашығу Дәрумендік ашығу Дәрумендік ашығу Майлы тағамдар Майлы тағамдар

Басқа жүйелер мен мүшелердің қызметінің бұзылуы Қанайналым жеткіліксіздігі; Қанайналым жеткіліксіздігі; Эндокриндік және алмасулық аурулар; Эндокриндік және алмасулық аурулар; Ісіктер, аллергия; Ісіктер, аллергия; Бауыр жеткіліксіздігі; Бауыр жеткіліксіздігі;

Қанайналым бұзылысы Көбінесе климаттың маңызды портальды гипертензияның дамуына ие – қақпа вена жүйесі тамырларының қысымының жоғарылауы. Көбінесе климаттың маңызды портальды гипертензияның дамуына ие – қақпа вена жүйесі тамырларының қысымының жоғарылауы. Көбінесе жиі себептері: Көбінесе жиі себептері: Бауыр церрозы; Бауыр церрозы; Мистосомоз; Мистосомоз; Бауыр ісігі; Бауыр ісігі; Гемохроматоз; Гемохроматоз;

Патогенезі Гепатоциттер мембранасының модификациясы мен деструкциясы; Гепатоциттер мембранасының модификациясы мен деструкциясы; Иммунопатологиялық процестердің белсенуі; Иммунопатологиялық процестердің белсенуі; Қабынудың дамуы; Қабынудың дамуы; Гидролаз белсенуі; Гидролаз белсенуі; Аталған факторлар бауыр жасушаларының зақымдалуына әкеледі.Бұл бауыр паренхимасы қызметінің төмендеуіне және бауыр жеткіліксіздігіне әкеледі. Аталған факторлар бауыр жасушаларының зақымдалуына әкеледі.Бұл бауыр паренхимасы қызметінің төмендеуіне және бауыр жеткіліксіздігіне әкеледі.

Бауырлық кома Бауыр жеткіліксіздігінің үдеуінен бауыр комасы дамиды. Бауыр жеткіліксіздігінің үдеуінен бауыр комасы дамиды. Патогенезі бойынша түрлері Патогенезі бойынша түрлері Бауыр жасушалық; Бауыр жасушалық; Шунттық (портокавальді); Шунттық (портокавальді); Аралас; Аралас;

Бауыр жасушалық кома Бауыр паренхимасының массивті некрозы Бауырдың барлық қызметінің бұзылуы Қанда церебротоксикалық заттардың көбеюі (аммиак, Қанда церебротоксикалық заттардың көбеюі (аммиак, фенол, скатол, аминдер) фенол, скатол, аминдер) Гипогликемия; Гипогликемия; Гипокалиемия (екіншілік альдесторонизм); Гипокалиемия (екіншілік альдесторонизм); Ацидоз; Ацидоз;

Портальді қысымның жоғарылауы Порта-кавальді анастомоздардың дамуы Ішектік улар мен алмасу өнімдерінің интоксикациясы Шунттық бауырлық кома

Дені сау кісіде билирубиннің мөлшері 0,1- 1мг/л.Қанда ерімейтін болғандықтан,байланыспаған билирубин альбуминмен комплекс түрінде кездеседі.Эритроциттердің ыдырауы күшейген кезде және өт жолдары бітеліп қалған кезде билирубиннің қандағы концентрациясы артады.Нәтижесінде теріде,көздің склерасында сары түс пайда болады,сары ауру дамиды.Билирубиннің концентрациясы 2-3мг/дл болғанда терінің сары түске боялуы байқалады.Қандағы билирубиннің концентрациясының артуы олардың ұлпаларда,кілегей қабаттарда жиналып сары түс береді.Сондықтан қандағы,несептегі өт пигменттерін анықтау, сары аурудың себептерін анықтауға мүмкіндік береді. Дені сау кісіде билирубиннің мөлшері 0,1- 1мг/л.Қанда ерімейтін болғандықтан,байланыспаған билирубин альбуминмен комплекс түрінде кездеседі.Эритроциттердің ыдырауы күшейген кезде және өт жолдары бітеліп қалған кезде билирубиннің қандағы концентрациясы артады.Нәтижесінде теріде,көздің склерасында сары түс пайда болады,сары ауру дамиды.Билирубиннің концентрациясы 2-3мг/дл болғанда терінің сары түске боялуы байқалады.Қандағы билирубиннің концентрациясының артуы олардың ұлпаларда,кілегей қабаттарда жиналып сары түс береді.Сондықтан қандағы,несептегі өт пигменттерін анықтау, сары аурудың себептерін анықтауға мүмкіндік береді.

Сары ауру түрлері Қанда Несепте Нәжісте Жалпы билирубин Бос билирубин Байланыс қан билирубин Байланысқ ан билирубин Уробилиноге н Стеркобили ноген 1. Гемолиттік Сары ауру Nне Паренхима тозды сары ауру N не Механикал ық сары ауру + 4. Нәрестеде сары ауру 5. Тұқым қуалаушыл ық сары ауру Глюкуронилтрансфераза ферментінің ақауы

Гемолиттік сары ауру Эритроциттер көп ыдырайды,олардың глюкуронидпен бауырдағы байланысуының жылдамдығы артады және ішек арқылы бөлінуді де көбейеді.Бауыр қандағы барлық түзілген билирубинді залалсыздандырып үлгірмейді.Байланыспаған билирубиннің концентрациясы артады.Несеппен стеркобилиногеннің және уробилиногеннің бөлінуі артады да,себебі,бауырдан ішекке бұл екеуі де көптеп түседі,несептің түсі қызғылт сары,нәжісі қара қоңыр болады. Эритроциттер көп ыдырайды,олардың глюкуронидпен бауырдағы байланысуының жылдамдығы артады және ішек арқылы бөлінуді де көбейеді.Бауыр қандағы барлық түзілген билирубинді залалсыздандырып үлгірмейді.Байланыспаған билирубиннің концентрациясы артады.Несеппен стеркобилиногеннің және уробилиногеннің бөлінуі артады да,себебі,бауырдан ішекке бұл екеуі де көптеп түседі,несептің түсі қызғылт сары,нәжісі қара қоңыр болады.

Механикалық немесе обтурациялық сары ауру Өт бітеліп қалады,өт ішекке түсе алмайды.Гепатоциттерде олардың түзілуі артып жатады.Өт пигменттері бұл жағдайда қанға түседі,қанға байланысқан және байланыспаған билирубиндердің концентрациясы артады.Байланысқан билирубин суда еритін болғандықтан Боумен капсуласында сүзіліп,несеппен сыртқа шығады.Ішекке билирубин түспейді.Уробилиноген және стеркобилиноген несепте болмайды.Несептің түсі Өт бітеліп қалады,өт ішекке түсе алмайды.Гепатоциттерде олардың түзілуі артып жатады.Өт пигменттері бұл жағдайда қанға түседі,қанға байланысқан және байланыспаған билирубиндердің концентрациясы артады.Байланысқан билирубин суда еритін болғандықтан Боумен капсуласында сүзіліп,несеппен сыртқа шығады.Ішекке билирубин түспейді.Уробилиноген және стеркобилиноген несепте болмайды.Несептің түсі

Паренхималық сары ауру Бауыр клеткалары вируспен,улы гепатотропты қосылыстарымен зақымдалғанда пайда болады.Бауыр клеткалары зақымдалған,өттің бөлінуі нашарлайды.Өт тек қана өт каналдарына емес,қанға түседі.Қанға байланысқан және байланыспаған билирубиннәің концентрациясы артады.Несепте байланысқан билирубин кездеседі.Нәжіс түссіз немесе әлсіз боялған. Бауыр клеткалары вируспен,улы гепатотропты қосылыстарымен зақымдалғанда пайда болады.Бауыр клеткалары зақымдалған,өттің бөлінуі нашарлайды.Өт тек қана өт каналдарына емес,қанға түседі.Қанға байланысқан және байланыспаған билирубиннәің концентрациясы артады.Несепте байланысқан билирубин кездеседі.Нәжіс түссіз немесе әлсіз боялған.

Нәрестеде болаты сары ауру Нәрестеде эритроциттердің саны,гемоглобиннің концентрациясы ересек кісілерге қарағанда көп болғандықтан,эритроциттердің ыдырауы алғашқы апталарда жоғары болады.Өмірінің алғашқы күндерінде билирубиннің концентрациясы өседі.Егерде нәрестелерде билирубиннің концентрациясы 30мг% асып кетсе,мидың жұмысы бұзылуы мүмкін.Бұл жағдайда қан ұюға дейін барады.Ол-Р450 цитохромоксидаза мен глюкуронидтрансфераза ферментін белсендіреді. Нәрестеде эритроциттердің саны,гемоглобиннің концентрациясы ересек кісілерге қарағанда көп болғандықтан,эритроциттердің ыдырауы алғашқы апталарда жоғары болады.Өмірінің алғашқы күндерінде билирубиннің концентрациясы өседі.Егерде нәрестелерде билирубиннің концентрациясы 30мг% асып кетсе,мидың жұмысы бұзылуы мүмкін.Бұл жағдайда қан ұюға дейін барады.Ол-Р450 цитохромоксидаза мен глюкуронидтрансфераза ферментін белсендіреді.

Назар аударғандарыңызға рахмет !!!