А қ ша а ғ ымын болжау ж ә не жоспарлау

Жоспары: Акша а ғ ымдары туралы жалпы т ү сінік, м ә ні ж ә не мазм ұ ны А қ ша а ғ ымдарыны ң экономикада ғ ы р ө лі А қ ша а ғ ымдарын жоспарлауда ғ ы негізгі м ә селелер Компанияда ғ ы а қ ша а ғ ымдарыны ң қ азіргі жа ғ дайында ғ ы бас қ ару жолдарын жетілдіру

А қ ша а ғ ымдары туралы жалпы т ү сінік, м ә ні ж ә не мазм ұ ны А қ ша а ғ ымы – қ аржылы қ жыл ішінде банкті ң табатын ж ә не т ө лейтін а қ шалай қ аражаттар сомаларыны ң арасында ғ ы айырма болып табылады. А қ шалай а ғ ымны ң ба ғ алану к ө рінісі е ң қ олайлы ж ә не тиімді анализдік инвестициялы қ проектте ж ү реді.К ө птеген а қ шалай а ғ ымдары 2 элементтен т ұ рады: қ ажетті инвестиция, а қ ша а ғ ымдарыны ң шы ққ ан шы ғ ындармен байланысты. Алды ңғ ы болжан ғ ан болжаммен ба ғ аны ң к ө бінесе бас қ а маманды қ пен сонымен қ атар маркетингпен бухгалтерлер, к ә сіпкерлермен, шы ғ арушылар. Е ң басты қ аржылы қ процесте к ө рсетіледі:

А қ ша а ғ ымын ба ғ алау к ө птеген к ө ріністер к ө рсетеді. А қ ша а ғ ымдары бюджетпен капитал құ ныны ң ба ғ алануынан к ө рінеді. Менеджерлер ө зіндік к ө рсеткіштерде кірістер к ө терілсе ал керісінше болса ол т ү суі м ү мкін. Б ұ ны ң бірі менеджерлерді ң айлы қ к ө рсеткіші оларды ң ж ұ мыс к ө рсеткішіне қ арай. Сонымен қ атар 2003 жылы домицилиант ретінде « Қ аза қ стан темір жолы» Ұ К – ны ң 200,0 млн те ң геге ба ғ алан ғ ан вексельдерін ө теді. А қ ша экономикада ғ ы р ө лін ө зіні ң ат қ аратын негізгі қ ызметтері ар қ ылы орындайды. А қ шаны ң ә р қ ызметі тауар айырбасы процесінен туындайтын тауар ө ндірушілерді ң формасы ретінде а қ шаны ң ә леуметтік ж ә не экономикалы қ мазм ұ ныны ң белгілі бір жа қ тарын сипаттаиды

А қ ша а ғ ымдарыны ң экономикада ғ ы р ө лі А қ ша – б ұ л барлы қ тауарларды ң құ нын ө лшейтін, жалпы ғ а балама айры қ ша тауар. А қ шанын объективті қ ажеттігі тауар ө ндірісі ж ә не айналысыны ң болуына с ә йкес қ алыптасты. А қ ша – бул тауар айналысыны ң құ ралы ж ә не оны ң ізбасары. Тауар мен а қ ша бір – бірінен б ө лінбейді, себебі а қ ша айналысынсыз тауар айналысыны ң да болуы м ү мкін емес. А қ ша тауардан б ө лініп шы ққ анымен де, ол айры қ ша тауар ретінде қ ала береді. А қ шаны ң жалпы ғ а бірдей балама р ө лін ат қ ару алтын ғ а ж ү ктеледі. Сонды қ тан алтынны ң бас қ а тауарларды ң құ нын бейнелеуі, оны ң е ң бастысы мынадай таби ғ и қ асиетіне байланысты: біріншіден, алтынны ң таби ғ и сапалылы ғ ы, я ғ ни оны ң о ң ай б ө лінетіндігі ә демілігі ж ә не тозбайтынды ғ ы; екіншіден, құ ны ө те жо ғ ары, сондай – а қ, оны ң қ орыны ң сиректігі мен ө ндіруге кететін е ң бек шы ғ ыны жо ғ ары болуы.

А қ ша - ө ндіріс ж ә не б ө лу процесіндегі адамдар арасында ғ ы қ атынасты бейнелейтін, тарихи т ү рде дамып келген экономикалы қ категория. А қ шаны ң экономикалы қ категория ретіндегі м ә ні, оны ң мынадай ү ш қ асиетіні ң бірт ұ тасты ғ ынан бай қ алады: жалпы ғ а тікелей айырбастал у формасы айырбас құ ныны ң дербес формасы е ң бек ө лшеміні ң эаттай (материалда ну) формасы

А қ шаны ң қ азіргі экономикада ғ ы ат қ аратын қ ызметіне мыналар жатады: А қ шаны ң құ н ө лшеміні ң қ ызметі. А қ ша жалпы ғ а бірдей балама ретінде барлы қ тауарларды ң құ нын ө лшейді. А қ ша құ н ө лшемі ретінде: м ө лшері жа ғ ынан аттас сапасы жа ғ ынан салыстыру ғ а келетін тауарлар құ нын бейнелеу ү шін тауарлар д ү ниесіне материал беру қ ызметін ат қ арады. Біра қ та тауарларды ө зара ө лшейтін а қ ша емес, тауарлар ө ндірісіне кеткен қ о ғ амды қ қ ажетті е ң бек оларды ң біріні ң біріне ө лшеуіне жа ғ дай жасады. Барлы қ тауарлар қ о ғ амды қ е ң бек ө німдері сонды қ тан оларды ң құ нын ө зіндік құ ны на қ ты а қ шалар ө лшей алады 1. құ н ө лшемі ж ә не ба ғ а масштабы ; айналыс құ ралы; т ө лнм құ ралы ; қ орлану ж ә не қ ор жинау құ ралы ; д ү ниеж ү зіл ік а қ ша

А қ шаны ң қ ор жинау ж ә не қ орлану қ ызметі: А қ ша жалпы ғ а бірдей балама ретінде, оны ң иесіне тауар алуды қ амтамасыз етумен қ атар байлы қ ты жинау құ ралы болып табылады. Сонды қ тан да адамдар оларды жина қ тау ғ а немесе қ орлану ғ а тырысады. Қ орлану ү шін а қ ша айналыстан алынады с ө йтіп тауарды сату ж ә не сатып алу қ оз ғ алысы ү зіледі. А қ шаны ң қ ор жинау қ ызметін толы қ ба ғ алы емес а қ шалар ат қ ара алмайды, себебі оларды ң меншікті құ ны жо қ. Б ұ л қ ызметті қ ашаннан алтын ғ а ж ү ктелген. Ал а қ шаны ң қ орлану қ ызметін толы қ ба ғ алы емес а қ шалар ат қ арады. Тауар ө ндірісі жа ғ дайында қ орлану екі формада ж ү зеге асырылады десе болады: 1.К ә сіпорындар мен ұ йымдарды ң а ғ ымды қ ж ә не жина қ депозиттік шоттарда ғ ы сол сия қ ты банктегі бас қ а шоттарда ғ ы а қ шалай қ аражат қ алды қ тары т ү рінде қ о ғ амды қ қ орлану формасында; 2.Банктегі халы қ салымдарында облигацияларда жина қ тал ғ ан жеке қ орлану формасында

А қ ша а ғ ымдарын жоспарлауды ң негізгі м ә селелері А қ ша а ғ ымында ғ ы шы ғ ындарды ң құ рамы ә рт ү рлі ж ә не ө німдерді ң ө зіндік құ нына жат қ ызу ә дісіне ө ндірістік к ө леміне байланысты жіктеледі. Қ аржы менеджментінде а қ ша а ғ ымда ғ ы шы ғ ындарды бас қ ару ө ндіріс ә рекетіні ң н ә тижесіне қ ата ң байланыстылы қ та қ аралады. А қ ша а ғ ымда ғ ы шы ғ ындарды ң құ рамын құ рылымын ж ә не к ө лемін жоспарлау ғ а шешім қ абылдау ү шін т ө мендегі м ә ліметтерді қ олданады: ө німдерді ң на қ тылы ө зіндік құ ны ж ә не ал ғ ан пайда туралы м ә ліметтер болатын шы ғ ындар ж ә не табыс туралы а қ парат

Шартты- ө згермелі шы ғ ындар ө ндірілген ө німдерді ң к ө леміне байланысты ж ә не ө ндіріс к ө леміні ң ө згеруіне тікелей пропорционалды ө згереді. Ө ндіріс к ө леміні ң ө суіне байланысты олар ұ л ғ аяды ж ә не керісінше ө ндіріс к ө леміні ң азаюына байланысты кемиді. Атап кететін жай ө згермелі шы ғ ынны ң ө німдерді ң бірлігіне қ атынасы т ұ ра қ ты шамада болады.

Нары қ ты қ экономикада к ә сіпкерлікпен айналысу процесінде шаруашылы қ пен айналысушы субъектілер ө ндірісті ұ йымдар ғ а ж ә не ө німдерді сату ғ а ә рт ү рлі шы ғ ындар шы ғ арады. К ә сіпорынны ң барлы қ шы ғ ындарын оларды ң экономикалы қ ма ғ ынасына, ж ұ мсал ғ ан ма қ сатына қ арай ү ш топ қ а б ө лінеді: А ғ ым да ғ ы шы ғ ы ндар А ғ ымд а ғ ы шы ғ ыс тар К ү рде лі салым дар

Компанияларды ң а қ ша а ғ ымдарыны ң қ азіргі жа ғ дайында ғ ы қ алыптасуы мен бас қ аруы Ө згермелі экономикалы қ жа ғ дайда б ә секеге қ абілеттілікті құ ру ж ә не оны ұ стап т ұ ру ү шін со ңғ ы жылдары т ұ тынушылар ғ а ба ғ ыттал ғ ан бизнес концепциясы қ ар қ ынды дамуда. Компанияны ң а қ ша а ғ ымдары ашы қ ж ү йе ретінде қ арастырылады. Компанияны ң жетістікке жетуі оны ң дер кезіндегі сырт қ ы ә леуметтік – экономикалы қ орта ғ а жылдам бейімделуінде. Компанияны ң а қ ша а ғ ымдарыны ң назарынан тыс қ алдырмауы тиіс сырт қ ы жа ғ жайлар ғ а: к ү шейген жа һ андануы ушы ққ ан б ә секелестікті, шикізаттар мен материалдар ба ғ асыны ң жо ғ арылы ғ ын, б ұ йымны ң ө мірлік кезе ң детіні ң қ ыс қ аруын жат қ ызу ғ а болады. Осы м ү мкіндіктерді қ аншалы қ ты іске асыра алуды білу ж ә не оларды ң қ орша ғ ан орта ғ а қ аншалы қ ты қ ажет болатынын т ү сіну – б ү гінгі к ү нні ң басты талабы. Жетістікті компанияларды ң а қ ша а ғ ымдары сырт қ ы қ оршам ғ а бейімделіп қ ана қ оймай, м ү мкіндіктері жо ғ ары д ә режеде с ә йкес келетіндей ө зіні ң айналасында осындай орта қ алыптастыру ү шін белсенді ә рекет етеді.

Еш қ андайда компанияны ң а қ ша а ғ ымдары нары қ та тауарларыны ң барлы қ коммерциялы қ қ асиеттері мен жылжыту құ ралдары бойынша б ә секелестерінен асып т ү се алмайды. Оларды ң ішінен арты қ шылы қ беретіндерін талдау ж ә не нары қ жа ғ жайыны ң даму тенденциясына к ө бірек с ә йкес келетін ж ә не к ә сіпорын қ ызметіні ң к ү шті жа қ тарын е ң жа қ сы жолмен қ олдана алатын стратегияны жасау қ ажет. Казіргі к ү ні экономикалы қ ғ ылымда қ ойыл ғ ан ма қ саттар ғ а с ә йкес стратегияларды ң екі т ү рін: портфельдік ж ә не б ә секелестік деп б ө леді. Портфельді стратегия компанияны ң жалпы іс - ә рекетін ж ә не жекелеген қ ызмет аума қ тарында ғ ы б ә секелестік арты қ шылы қ тарын аны қ тап, ж ә не сол алын ғ ан б ә секелік арты қ шылы қ тарды ары қ арай б ә секелік стратегиялар шегінде кешенді қ олдануды қ амтамасыз етеді Жалпы ал ғ анда портфельдік стратегияларыны ң негізгі ма қ саттары инвестиция салуды қ ажет ететін б ө лімшелерді та ң дау. Компанияны ң а қ ша а ғ ымын алатын болса қ тауар портфеліндегі тауарларды ң қ айсысына қ аржы керек немесе инвестициялауды то қ тату керектігін ж ә не компанияны ң жалпы стратегиялы қ ба ғ ытын аны қ тайды.

Портфельдік стратегиялар ғ а қ осымша б ә секелік стратегиялар компанияны ң ә р қ ызмет б ө ліміне не істеу қ ажет екенін аны қ тайды. Б ә секелік стратигияны ауы қ – ауык стратегиялы қ шешімдермен қ аптап отыру қ ажет стержень ретінде қ арастыру ғ а болады. М ұ ндай шешімдерге: салада ғ ы б ә секелестікті та ң дау;Ма қ саттарды аны қ тау б ә секелестік стратегияларды жасау ж ә не іске асыру; б ә секелестік арты қ шылы қ ты ұ стап т ұ руды жат қ ызу ғ а болады.

Жо ғ арыда атал ғ ан компанияны ң ә рекеттері ө зара байланысты ж ә не бір – бірін толы қ тырады. Мысалы ә р бір стратегиялы қ шешім сала туралы а қ паратты қ ажет етеді. Б ә секелестік стратегияны жасау ж ә не іске асыру компанияны ң а қ ша а ғ ымдарыны ң на қ ты ал ғ а қ ой ғ ан ма қ сатынсыз ж ү зеге асыру қ иын. Нары қ та ғ ы жай ғ асымды ұ стап т ұ ру сол стратегияларыны ң дер кезінде д ұ рыс іске асыруына байланысты. Б ә секелестікті ң сипаты мен де ң гейін аны қ тау ү шін автор компанияны ң б ә секелестіктік стратегияларын жоспарлау ғ а қ атысты б ә секелестікті ң бес к ү ші моделін май ө німдерін ө ндіру саласында қ арастырады. Модельге с ә йкес б ә секелестік стратегияларды құ ру екі кезе ң нен т ұ рады: компания ә рекет ететін саланы талдау ж ә не сол салада ғ ы б ә секестер жай ғ асымын аны қ тау. Б ұ лар: жа ң а б ә секелестер пайда болу қ ауіп – қ атері алмастыру – тауарлар пайда болу қ аупі ;. жина қ таушы б ұ йымдар жеткізушілеріні ң саудаласу қ абілеттілігі; т ұ тынушыларды ң саудаласу қ абілеттілігі ; қ азір ә рекет етуші б ә секелестерді ң ө зара ба қ таласуы.