Көмө са ҥ а чаастара. Түмүктүүр уруок.. Уруок сыала: 1.Көмө са ҥ а чаастарын чи ҥ этэн билии; 2. Толкуйдуур дьо ҕ уру, ситимнээх са ҥ аны сайыннарыы; - презентация

1 Көмө са ҥ а чаастара. Түмүктүүр уруок.

2 Уруок сыала: 1.Көмө са ҥ а чаастарын чи ҥ этэн билии; 2. Толкуйдуур дьо ҕ уру, ситимнээх са ҥ аны сайыннарыы; 3. Бөлөххө сатаан үлэлииргэ үөрэнии.

3 Эбиискэ Тылы уонна тыл форматын үөскэтэр эбэтэр этии уонна этии чилиэнин дэгэт суолталыыр, туспа ыйытыыга хоруйдаабат, уларыйбат тыл эбиискэ диэн ааттанар. Төрүт эбиискэ: а ҕ ай, аах, ба ҕ ас, даа, илик, да, да ҕ аны, ньии. Аат төрүттээх эбиискэ: аата, бэрт, дуома, киһи, му ҥ наах, обургу, сыыһа, ханнык. Туохтуур төрүттээх эбиискэ: баара, ба ҕ арар, буолбаат, диэтэх, туран, о.д.а. Эбиискэ бэйэтэ уларыйбат. Эбиискэ арааһа: тылы үөскэтэр, форманы үөскэтэр, сыһыан эбиискэ, сыанабыл эбиискэ.

4 Сыһыан тыл Са ҥ арар киһи этэр санаатыгар бэйэтин сыһыанын көрдөрөр, туспа ыйытыыга хоруйдаабат тыл сыһыан тыл диэн ааттанар. Сыһыан тыл уларыйбат, этии чилиэнэ буолбат. Этиигэ соппутуойунан араарыллар. Сыһыан тыл маннык үөскүүр: 1)атын са ҥ а чааһын суолтата көһөр: кырдьык, холобур, дьолго, бастакыта; 2)тыл ситимэ таастыйар: биллэн турар, хомойуох иһин, бастатан туран. Сыһыан тыл суолтата: дьи ҥ нээ ҕ ин сыаналыыр; чорботор; сөбүлүүр, сирэр; соруйар, көрдөһөр; сөбүлэһэр; аккаастыыр,бобор

5 Дьөһүөл Падежтанар тыл атын тылга сыһыанын көрдөрөр, этиигэ туспа чилиэн буолбат көмө тыл дьөһүөл диэн ааттанар. Дьөһүөл суолтата нуучча тылыгар предлог суолтатыгар маарынныыр эрээри, тыл кэннигэр турар. Төрүт дьөһүөл: аайы, ахсын, диэки, диэри, дылы, иһин, курдук, тухары. Ааттан үөскээбит дьөһүөл: иһигэр, таһыгар, иннигэр, кэннигэр, ортотугар. Туохтууртан: ааһан, быһа, тахса, тиийэ, кытта. Сыһыаттан: тула, утары, ордук, нө ҥ үө. Дьөһүөл элбэх араас суолтаны бэлиэтиир: миэстэ, хайысха, кэм, тэ ҥ нэбил, төрүөт эбэтэр сыал-сорук, араарар,холбуур,о.д.а.

6 Ситим тыл Этии чилиэнин эбэтэр тус-туһунан этиини холбуур, анал ыйытыыга хоруйдаабат, этии чилиэнэ буолбат, уларыйбат көмө тыл ситим тыл диэн ааттанар. Ситим тыл 2 бөлөххө арахсар: 1)төрүт ситим тыл: уонна, итиэннэ, оттон, эбэтэр. 2)атын са ҥ а чааһыттан төрүттээх ситим тыл: онон, онуоха, ону, ол курдук, ол эрээри, эбэтэр, арыт, соро ҕ ор, өссө, о.д.а. Ситим тыл суолтатынан икки көрү ҥ нээх: тэ ҥҥ э холбуур ситим тыл; 2) баһылатан холбуур ситим тыл.

7 Дьолго, дылы, икки, эбээт, диэкиттэн, ыл, арыт, эрэйдээх, ыла, онон, саатар, оттон, кэбис, ортотугар, дуо, бука, итиэннэ,а ҕ ай, аайы, ба ҕ айы.

8 Түмүк: 1) Саха тылыгар түөрт көмө са ҥ а чааһа баар: эбиискэ, сыһыан тыл, дьөһүөл, ситим тыл; 2) Майгыннаһар өрүттэрэ: бэйэлэрэ анал ыйытыыга хоруйдаабаттар, туспа этии чилиэнэ буолбаттар, сүнньүнэн уларыйбат тыллар.