5-мĕш класра вĕренекенсем валли хатĕрленĕ ĕçсем Тематика планĕТематика планĕ. - презентация

1 5-мĕш класра вĕренекенсем валли хатĕрленĕ ĕçсем Тематика планĕТематика планĕ

2 1. Хутсăр предложенисемХутсăр предложенисем 2. Пĕр йышши членсемПĕр йышши членсем 3. Чĕнÿ сăмахĕсемЧĕнÿ сăмахĕсем 4. Хутлă предложенисемХутлă предложенисем 5. Ыйтусăр тата ыйтуллă предложенисемЫйтусăр тата ыйтуллă предложенисем 6. Тÿрĕ пуплевлĕ предложенисемТÿрĕ пуплевлĕ предложенисем 7. ТекстТекст 8. Уçă сасăсен килĕшĕвĕУçă сасăсен килĕшĕвĕ 9. Ялан янăравлă хупă сасăсемЯлан янăравлă хупă сасăсем 10. Хупă сасăсен хытăлăхĕпе çемçелĕхĕХупă сасăсен хытăлăхĕпе çемçелĕхĕ 11. Вырăс чĕлхинчен йышăннă сăмахсемВырăс чĕлхинчен йышăннă сăмахсем 12. Хупă сасăсем вăрăммăн илтĕнниХупă сасăсем вăрăммăн илтĕнни 13. Ç,ч хыççăн и е ы çырассиÇ,ч хыççăн и е ы çырасси 14.УдарениУдарени 15.Уçă сасăсем тухса ÿкни 16. Сасăсен ылмашăвĕСасăсен ылмашăвĕ 17. Куçăмлă пĕлтерĕшлĕ сăмахсемКуçăмлă пĕлтерĕшлĕ сăмахсем 18. ОмонимсемОмонимсем 19. СинонимсемСинонимсем 20. АнтонимсемАнтонимсем 21. ПрофессионализмсемПрофессионализмсем 22. Кивелнĕ сăмахсемКивелнĕ сăмахсем 23. Диалект сăмахĕсемДиалект сăмахĕсем 24. Литература нормине пăхăнман сăмахсемЛитература нормине пăхăнман сăмахсем 25.Сăмах тымарĕ тата аффикссем 26. Мăшăр, икĕ хут калакан, хутлă сăмахсемМăшăр, икĕ хут калакан, хутлă сăмахсем 27. Пуплев пайĕсемПуплев пайĕсем 28. Хупă сасăсемХупă сасăсем

3 Пĕр йышши членсем пурте пĕр ыйтура тăраççĕ, пĕр членпа çеç çыхăнаççĕ. ăнлантараççĕ Ç ыхăнаççĕ интонаципе союзсемпе,анчах,çавах,çапах,атту,унсăрăн,ахальлĕн,итту е, е пĕр, пĕр пĕрре, тепре те, те ни, ни тата та (те) е ссылка

4 Мăшăр сăмахсем Хутлă сăмахсем Икĕ хут каланакан сăмахсем пĕр пуплев пайне кĕрекен сăмахсене мăшăрлатса калани сĕт-турăх çăкăр-тăвар сĕтел-пукан ал-ура СинонимсемАнтонимсемПĕр йышши ăнлавсене пĕлтерекен сăмахсем аш-какай уй-хир апат-çимĕç ĕлĕк-авал ир-каç лару-тăру ватă-вĕтĕ хĕлĕн-çăвĕн çĕрĕм-шывăм, вĕçĕ-хĕрри, хăшĕ-пĕри, тырра-пулла çĕр-шыва хăш-пĕрне йĕпе- сапара сăн-сăпачĕ пуплевре пĕр-пĕр сăмаха икĕ хут калани Япала ячĕсем: ял-ял, чашки- чашки; Паллă ячĕсем: шурă-шурă, хĕрлĕ-хĕрлĕ, пысăк-пысăк; Хисеп ячĕсем: пĕр-пĕр, пин- пин, çĕр-çĕр; Глаголсем : çыртăм-çыртăм, çÿрерĕ-çÿрерĕ, вĕренчĕ-вĕренчĕ; икĕ е виçĕ тымартан тăракан сăмах Сăмахсем кĕскелсе пĕрлешнипе пулаççĕ: асатте, кăçатă, пиçиххи, улмуççи; Ятарласа кĕскетсе тунипе пулаççĕ: райхаçат, литпĕрлешÿ, юнкор; ссылка

5 Сăмах тымарĕ тата аффикссем – сăмах тымарĕ – сăмах тĕпĕ – çĕнĕ сăмах тăвакан аффикс – сăмаха улăштаракан аффикс сунарçăсемпе ссылка

6 Литература нормине пăхăнман сăмахсем Литература нормине пăхăнман сăмахсем Именÿсĕр те тÿрккес, чурăс сăмахсене литература нормине пăхăнман е тиркевлĕ сăмахсем теççĕ. Ахаль калаçу сăмахĕсем Лайăх сĕмлисем Ырă мар сĕмлисем (мăнттай, шаплат, чĕрĕл) ( çатăртат, пакăлтат, лăкăртат, лĕпĕртет, чанкăлтат, пасар ту, чĕлхÿне хыç) Çыравçăсем çавăн пек сăмахсемпе пĕр-пĕр геройăн сăнар уйрăмлăхне шута илсе йĕркеленĕ чух çеç усă курма пултараççĕ ссылка

7 Диалект сăмахĕсем Пĕр-пĕр район тăрăхĕнче, ун таврашĕнчи ялсенче çеç усă куракан сăмахсене вырăнти калаçу сăмахĕсем е диалект сăмахĕсем теççĕ. ссылка

8 Кивелнĕ сăмахсем Кун пек сăмахсем кивелнĕ пирки калаçуран тухса ÿкеççĕ элем – ялав им-çам – эмел хĕсмет– çарта пулни, служба хушпу, сурпан, тухъя, шупăр, тевет, алтăр, … ссылка

9 Профессионализмсем пĕр-пĕр профессипе çыхăннă ятарлă сăмахсем Вакцина, диагноз, пинцет, рентген, шприц, бинт ссылка

10 Синонимсем. Антонимсем. Омонимсем пĕлтерĕшĕ Омоним (ссылка) Синоним (ссылка) Антоним (ссылка)

11 Куçăмлă пĕлтерĕшлĕ сăмахсем Япаласем хушшинче мĕн енчен те пулин çыхăннă пĕрпеклĕх пур чухне тĕп япала палли тепĕр япала çине куçнă сăмахсем тимĕр пăта тимĕр шапа ăшă сĕт ăшă сăмах вĕри яшка вĕри чун кайăк вĕçрĕ ыйхă вĕçрĕ ссылка

12 Сасăсен ылмашăвĕ Чăваш чĕлхинче [ т, ть, д, дь] сасăсемпе пĕтекен япала ячĕсен 3-мĕш сăпат форминче асăннă сасăсем [ч] сасăпа ылмашăнаççĕ. хут билет халат хушамат протрет чăкăт иăхăт ответ отчет плакат код тетрадь сад площадь + -ĕ -ч хучĕ билечĕ халачĕ хушамачĕ протречĕ чăкăчĕ ввăхăчĕ отвечĕ отчечĕ плакачĕ кочĕ тетрачĕ сачĕ площачĕ ссылка

13 Уçă сасăсем тухса ÿкни Хăш-пĕр чăваш сăмахĕсенче [ă] е [ĕ] сасăсем сăмах варринче е вĕçĕнче тухса ÿкме пултараççĕ. Сасă тухса ÿкнĕшĕн сăмах пĕлтерĕшĕ улшăнмасть пăрчăкан – пăрчкан тавăрăн- таврăн шултăра- шултра икĕ- ик тăватă- тăват эсĕ- эс эпĕ- эп пултăран- пултран вĕлтĕрен- вĕлтрен [ă],[ĕ][ă],[ĕ] ссылка

14 Ç,ч хыççăн и е ы çырасси Ç, Ч хыççăн çемçен илтĕнсен и çырмалла Ç, Ч хыççăн хыттăн илтĕнсен ы çырмалла Çиçĕм çирĕп, çил, çип, чикĕ, чирлĕ, чипер Çын, çырма, çырă, чыхăн, чыслă, чышкă, чыслăх Вырăс чĕлхинчен йышăннă сăмахсенче ч хыççăн яланах и çырмалла! Числитель, число, чиновник, численник ссылка

15 ! Чĕнÿ сăмахĕсем ссылка

16 Хутсăр предложенисем ссылка

17 Хутлă предложенисем ,,,,.. 12 анчах 11 2 ссылка

18 1.Тÿрĕ пуплевлĕ предложенисемТÿрĕ пуплевлĕ предложенисем Т – а А Т Т – а А Т Т – а А Т Т –а А Т

19 Çемçе уçă сасăсем [4] Хытă уçă сасăсем [5] Уçă сасăсем Асра тыт! Тĕп чăваш сăмахĕсенче 8 уçă сасă, чăваш чĕлхинче – 9. Пĕр уçă сасса пĕлтерекеннисем [9] ссылка

20 Уçă сасăсем ссылка

21 Хупă сасăсем ялан янăравлă янăравлă янăравсăр вăрăмкĕске çемçехытă ВЙКЛМНПРСÇТХЧШВЙКЛМНПРСÇТХЧШ ВЙКЛМНПРСÇТХЧШВЙКЛМНПРСÇТХЧШ В Ă Ă Й К Л М Н П Р С Ç Т Х Ч Ш ВЙКЛМНПРСÇТХЧШВЙКЛМНПРСÇТХЧШ ВЙЛМНРВЙЛМНР КПСÇТХЧШКПСÇТХЧШ В Й Л М Н Р ссылка

22 Текст Текст – шухăшĕ енчен пĕр-пĕринпе çыхăннă предложени ушкăнĕ. Текстри предложенисене çыхăнтаракан мелсем: пĕр сăмаха юнашар предложенисенче темиçе хут калани (сăмах вырăнне предложение темиçе хут калани те çав тĕллевех пурнăçлать); кăтарту сăмахĕсем (местоименисемпе наречисем); çывăх пĕлтерĕшлĕ сăмахсем (синонимсем); союзсем (сыпăнуллисем те, пăхăнуллисем те); кÿртĕм сăмахсем; предложенисен тытăмне пĕрпеклетни (синтаксический параллелизм); камăнлăх аффиксĕсем т. ыт. те ссылка Текст тĕсĕсем: сăнлав калав ăслав Текстри предложенисем пĕр- пĕринпе еплерех çыхăннине кура 3 ушкăна пайланаççĕ: сыпăнчăклă текст параллельлĕ текст хутăш текст

23 Графика Аа Ăă Бб Вв Гг Дд Ее Ёё Ĕĕ Жж Зз Ии Йй Кк Лл Мм Нн Оо Пп Рр Сс Çç Тт Уу Ÿÿ Фф Хх Цц Чч Шш Щщ Ъъ Ыы Ьь Ээ Юю Яя ч ăваш алфавичĕ

24 Ударени ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ) ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ)ă(ĕ) ссылка

25 Пунктуаци. Точка, предложени весленне хыссан лартассе, ; : - ! ? « » ( ) ссылка

26 Ыйтусăр тата ыйтуллă предложенисем кам, мĕн, мĕнле, епле, хăш, миçе -и, -ши, -им, -а(-е), нивушлĕ Кунашкал предложенипе калаканни мĕн çинчен те пулин ыйтса пĕлесшĕн. Ыйтусăр предложенире ыйту çук. Ыйтуллă предложенире яланах мĕнле те пулин ыйту пур. Ыйтăва чăваш чĕлхи ыйтуллă сăмахсемпе е ыйту татăкĕсемпе палăртать ссылка

27 Уçă сасăсен килĕшĕвĕ (сингармонизм) а ă у ы о и э ĕ ÿ а ÿ ăы э уи о ĕа ÿ ăы э уи о ĕ хутăш хытă çемçе ссылка

28 Ялан янăравлă хупă сасăсем [ в л ль н нь р м й ] [В, л, ль, н, нь, р, м, й] хупă сасăсем сăмахăн кирек хăш вырăнĕнче тăрсан та ялан янăраса илтĕнеççĕ. вăрман, автан, лав йăмра, вăйлă, нумай лаша, калта, сахал мухта, йăмра, вăтам нăрă, анра, юман Раман, сăрла, çăкăр ссылка

29 Хупă сасăсен хытăлăхĕпе çемçелĕхĕ çемçе ВЙКЛМНПРСÇТХЧШВЙКЛМНПРСÇТХЧШ ВЙКЛМНПРСÇТХЧШВЙКЛМНПРСÇТХЧШ Çемçе уçă сасăпа юнашар тăракан уçă сасăсем пурте çемçен илтĕнеççĕ. Çемçе уçă сасă хăй умĕнчи хупă сасса та, хыçĕнчине те çемçетет. Хытă уçă сасăпа юнашар тăракан хупă сасăсем пурте хыттăн илтĕнеççĕ. хытă ссылка

30 Вырăс чĕлхинчен йышăннă сăмахсем Вырăсларан йышăнннă сăмахсем çумне хушăнакан аффикссен хытăлăхĕпе çемçелĕхĕ сăмах мĕнле сасăпа пĕтнинчен килет: Хытă хупă сасăпа тата й сасăпа пĕтекен сăмахсем çумне хытă вариантлă аффикс хушăнать Бензин-бензинпа, старик-старикăн, музей-музейпа Хăш-пĕр чухне хытă хупă сасăпа тата й хупă сасăпа пĕтекен сăмах çумне аффиксăн çемçе варианчĕ хушăнма пултарать: номер- номерте, ответ-ответле, музей- музейре ссылка

31 Хупă сасăсем вăрăммăн илтĕнни [ ] [ ] [ ] [ = 2 [] [] [][ = [] 2 [ = []] [ ] 1 [ = [ ]] [ ] 1 [ = [ ]] а, ă у ы о и э ĕ ÿ а, ă у ы о и э ĕ ÿ а, ă у ы о и э ĕ ÿ а, ă у ы о и э ĕ ÿ а, ă у ы о и э ĕ ÿ а, ă у ы о и э ĕ ÿ в л н р м й в л н р м й ссылка

32 япала паллă ятне хисеп ылмаштарать Пуплев пайĕсем Глагол япала ĕç тунине кăтартать мĕн ту? Япала ячĕ КАМ? МĚН? япаланапěлтерет кам? мĕн? мĕнле? хăш? миçе? епле?... Местоимени Паллă ячĕ япалан, ĕçĕн паллине пĕлтерет мĕнле? ссылка