«Тарихи қайраткерлер. Билер.» Сабақтың жоспары: Сабақтың жоспары: 1. Ұйымдастыру кезеңі. Сөзжұмбақты шешу. 1. Ұйымдастыру кезеңі. Сөзжұмбақты шешу. 2. - презентация

1

2 «Тарихи қайраткерлер. Билер.» Сабақтың жоспары: Сабақтың жоспары: 1. Ұйымдастыру кезеңі. Сөзжұмбақты шешьу. 1. Ұйымдастыру кезеңі. Сөзжұмбақты шешьу. 2. Өткен материалды тексеру: 2. Өткен материалды тексеру: а) Лексикалық тапсырма. а) Лексикалық тапсырма. ә) Грамматикалық тапсырма. ә) Грамматикалық тапсырма. 3. Ой қозғау. 3. Ой қозғау. 4. Сөздікпен жұмыс. 4. Сөздікпен жұмыс. 5. Жаңа сабақты түсіндіру. 5. Жаңа сабақты түсіндіру. 6. Бекіту: 6. Бекіту: а) Топтастыру стратегиясы. а) Топтастыру стратегиясы. ә) Салистыру ә) Салистыру б) «Аталардан қалған асыл сөз» б) «Аталардан қалған асыл сөз» в) Тест. «Өз-өздеріңді тексеріңдер» в) Тест. «Өз-өздеріңді тексеріңдер» 7. Қорытынды. 7. Қорытынды. 8. Үйге тапсырма беру. 8. Үйге тапсырма беру.

3 2 1 3 Сөзжұмбақ 1.Өзім сөзден тұрамын, біткен ойды құрамын. 2. Тиянақтап жинақтап, бір ғана ойды түземін, қатынасын адамның бірден қорытып беремін. 3. Өзім сөзден тұрамын, ортаға алып үтірді, бірнешье сөйлем құрамын.

4 Тапсырма 1. Сөйлемді толықтырыңыз 1. Қазақ халқының ең жоғарғы билеушісі (кім?) …… болған. 2. Ханнан кейінгі билік (кімдерде?) болған. 3. Сұлтандар деп (кімдерді?) атаған. 4. Сұлтандар (неге?) сайланатын болған. 5. (Кімдер?) сұлтандарды соттай алмайтын еді. 6. Әрбір сұлтан (нені?) басқарған.

5 Тапсырма 2. Сәйкестігін табыңыз. 1. Ыңғайлас сондықтан, себебі, өйткені, неге десе 2. Қарсылықты не, немесе, я, яғни, әлде, бірде 3. Себеп-салдар біресе, кейде, бірде 4. Талғаулы бірақ, алайда, денегмен 5. Кезектес сонша : : Түсіндірмелі да, де, та, те, және, әрі

6 2. Тыныс белгілерін дұрыс қойыңыздар, сызбасын сызыңыздар. 1. Дауды ақыл жеңеді жажды батыр жеңеді. 2. Көп жасаған білмейді көпті көрген біледі. 3. Біліп айтқан сөзге құн жетпейді. 4. Бірлігі жоқ ел тосады бірлігі күшті ел осады.

7 Сөздікпен жұмыс дүниеге колу- рождение дүниеге колу- рождение дүние салу- умереть дүние салу- умереть тәлім алу- воспитываться тәлім алу- воспитываться әділ- честный әділ- честный шешьен- оратор шешьен- оратор ағайын –турыс - родственники ағайын –турыс - родственники төбе би- главный би төбе би- главный би майталман- красноречивый оратор майталман- красноречивый оратор тұсында- при, во время тұсында- при, во время ірі тұлға- крупная личность ірі тұлға- крупная личность ықпал влияние ықпал влияние простаты- здравомыслящий простаты- здравомыслящий әділқазы- справедливый судья әділқазы- справедливый судья қоғам қайраткері - общественный деятель қоғам қайраткері - общественный деятель кесене- мавзолей кесене- мавзолей атоллы сөз- мудрые слова атоллы сөз- мудрые слова басын біріктіру- объединить басын біріктіру- объединить кеңесші- советник кеңесші- советник көмекші- помощник көмекші- помощник

8 Төле би Төле би шамамен 1663 жилы Жамбыл облысы, Шу өзені, Жайсаң жайлауында дүниеге келіп, 1756 жилы қазіргі Шымкент облысы Ленгір ауданы (1991 жылдан бері Төле би ауданы) Ақбұрхан денег жердь тоқсан жасында дүние салған. Төле бидің әкесі Әлібек те билік айтып, әділдігімен аты шыққан адам болыпты. Төле би оқыған, сауатты, жастайынан халқының ақындық, шешьендік өнерінен тәлім алған. Ол жасынан-ақ билікке араласып, әділдігімен, шешьендігімен көзге түсіп, елке танылған. Төле бидің ел-жұрт, ағайын-турыс, алис- жақынға қадір-қасиеті хан, сұлтандардан да жоғары болған. Төле би шамамен 1663 жилы Жамбыл облысы, Шу өзені, Жайсаң жайлауында дүниеге келіп, 1756 жилы қазіргі Шымкент облысы Ленгір ауданы (1991 жылдан бері Төле би ауданы) Ақбұрхан денег жердь тоқсан жасында дүние салған. Төле бидің әкесі Әлібек те билік айтып, әділдігімен аты шыққан адам болыпты. Төле би оқыған, сауатты, жастайынан халқының ақындық, шешьендік өнерінен тәлім алған. Ол жасынан-ақ билікке араласып, әділдігімен, шешьендігімен көзге түсіп, елке танылған. Төле бидің ел-жұрт, ағайын-турыс, алис- жақынға қадір-қасиеті хан, сұлтандардан да жоғары болған.

9 Қаз доуысты Қазыбек би Қазыбек би ( ) - Орта жүздің Төбе биі атанған, шешьендік сөздің майталманы, Тәуке ханның тұсында Жеті Жарғы әдет- ғұрып заң жинағын жасаушылардың бірі, еліміздің тарихынан мәңгілік орын алған ірі тұлға. Қазыбек би ( ) - Орта жүздің Төбе биі атанған, шешьендік сөздің майталманы, Тәуке ханның тұсында Жеті Жарғы әдет- ғұрып заң жинағын жасаушылардың бірі, еліміздің тарихынан мәңгілік орын алған ірі тұлға. Қазыбек бидің беделі мен ықпалын қазақ хандары ғана емес, оның простаты елші, дипломат екенін бағалап, 1761 жилы Қытай империясының елшілігі, 1762 жилы орыс мемлекеті әкімшілігінің өкілдері оған арнайы келіп қайтқан. Қазыбек бидің беделі мен ықпалын қазақ хандары ғана емес, оның простаты елші, дипломат екенін бағалап, 1761 жилы Қытай империясының елшілігі, 1762 жилы орыс мемлекеті әкімшілігінің өкілдері оған арнайы келіп қайтқан. Қаз доуысты Қазыбек би - ең алдымен, асқан шешьен, ақын; екіншіден, ел басқарған, доу–жанжалды әділ шешькен әділ қазы; үшіншіден, ол - халықаралық дәрежедегі елші–дипломат, қоғам қайраткері. Қаз доуысты Қазыбек би - ең алдымен, асқан шешьен, ақын; екіншіден, ел басқарған, доу–жанжалды әділ шешькен әділ қазы; үшіншіден, ол - халықаралық дәрежедегі елші–дипломат, қоғам қайраткері. Қазыбек би 1667 жилы турып, шамамен 1764 жилы 97 жасында дүние сальса керек. Қаз доуысты Қазыбек би-биабамыздың денесі Түркістандағы Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне жерленген. Қазыбек би 1667 жилы турып, шамамен 1764 жилы 97 жасында дүние сальса керек. Қаз доуысты Қазыбек би-биабамыздың денесі Түркістандағы Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне жерленген.

10 Әйтеке би Әйтеке Байбекұлы ( ) – артына атоллы сөз қалдырған шешьен белердің бірі. Қазақ халқының басын біріктіріп, бір орталықтан басқарған және турысқан қарақалпақ, қырғыз халықтарымен одақ құрып, жоңғар қалмақтарына қарсы бірыңғай халық майданы ашқан, Тәуке ханның кеңесшісі, көмекшілерінің бірі болған. Сонымен, Әйтеке би - шешьендігімен бірге кезінде ел басқарған, заң жобасын жасаған, феодалдық қазақ мемлекетін құруға ат салисып, үлкен үлес қосқан қоғам қайраткері. Әйтеке Байбекұлы ( ) – артына атоллы сөз қалдырған шешьен белердің бірі. Қазақ халқының басын біріктіріп, бір орталықтан басқарған және турысқан қарақалпақ, қырғыз халықтарымен одақ құрып, жоңғар қалмақтарына қарсы бірыңғай халық майданы ашқан, Тәуке ханның кеңесшісі, көмекшілерінің бірі болған. Сонымен, Әйтеке би - шешьендігімен бірге кезінде ел басқарған, заң жобасын жасаған, феодалдық қазақ мемлекетін құруға ат салисып, үлкен үлес қосқан қоғам қайраткері.

11 ДЕҢГЕЙЛІК ТАПСЫРМАЛАР ІІІ деңгей. Әр мәтінге екі сұрақтан құрастырыңдар. ІІ деңгей. Төле би мәтінінен құрмалас сөйлемдерді теріп жазыңдар. І деңгей. Үш бидің ерекшеліктері мен ұқсастықтары туралы әңгімелеңдер.

12 Ұлы жүздің төбе биі Орта жүздің төбе биі Кіші жүздің төбе биі Төле би Қаз доуысты Қазыбек би Әйтеке би Атақты шешьендер Мемлекет және қоғам қайраткерлері Тәуке ханның кеңесшілері «Жеті жарғы» әдет-ғұрып заң жинағын шығаруға үлес қосқан белер Ұлт тәуелсіздігі мен бостандығын, татулық пен бірлігін насихаттаушылар

13 Салистыру ЖЕТІ ЖАРҒЫ – жеті тараудан тұратын негізгі заңдар жиынтығы. 1. Жер доуы. Жерді халықтың келісімінсіз басқа біреуге сатуға болмайды. 2. Құқық ережелері. Ата-ананы сыйлау, бала тәрбиесі туралы. 3. Ұрлық, қылмыс жөнінде. 4. Ел бірлігін сақтау, Отанды қорғау туралы. 5. Ел мен ел, халық пен халық, ру мен ру арасындағы доулар. 6. Құн доуы. Құн төлеулер қанға қан немесе қанды кек сияқты қатыгездіктерді жұмсарту. 7. Құн мен жесір доуы. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КОНСТИТУЦИЯСЫ 1–бап Адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары. 7-бап Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік тіл- қазақ тілі. 24-бап. Әркімнің еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсіп түрін еркін таңдоуына құқығы бар. 27-бап. Неке мен отбасы, ана, әке, және бала мемлекеттің қорғауында болады. 36-бап. Қазақстан Республикасын қорғау- оның әрбір азаматының қасиетті парызы және міндеті.

14 Аталардан қалған асыл сөз БІЗ - ЕЛДІҢ ТУЫМЫЗ Әйтеке би-биірде Қаз доуысты Қазыбек биге келіп сәлем береді. Бұл Әйтекенің әлі жастау кезі бокса керек. -- Уа, бала! Атадан жақсы ұл туса, елдің туры болады, шаман ұл туса, соры болады деуші еді. Соның қайсысы боласың? - дейді Қазыбек. --- Адам қартайғанда қазына болады, не қазба болады деуші еді, сіз соның қайсысысыз? - дейді Әйтеке. --- Қазынамыз, - дейді Қазыбек. --- Ендешье, біз - елдің турымыз! - дейді Әйтеке би.

15 Тыныс белгілерін дұрыс қойыңыз. Бір қолың ұрысшы бокса екінші қолың арашашы болсын. Ашу – дұшпан ақыл – дос ақылыңа ақыл қос. Жауға сілтер қаруыңды ешь уақытта жақыныңа сілтеме! Елінен айырылған ер бақытсыз жерінен айырылған ел бақытсыз. Туған жердьй жер болмас туған елдей ел болмас.

16 «Өз-өздеріңді тексеріңдер» 1. Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне жерленген бабамыз? 1. Қожа Ахмет Йасауи кесенесіне жерленген бабамыз? а) Төле би ә) Әйтеке би-би) Қазыбек би а) Төле би ә) Әйтеке би-би) Қазыбек би 2. Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемнің жалғаулықтарын табыңыз. 2. Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемнің жалғаулықтарын табыңыз. а) бірақ, алайда, денегмен а) бірақ, алайда, денегмен ә) да, де, та, те, және ә) да, де, та, те, және б) біресе, кейде, бірде б) біресе, кейде, бірде 3. Салалас құрмалас сөйлемдер қалай байланысады? 3. Салалас құрмалас сөйлемдер қалай байланысады? а) жалғаулықсыз, жалғаулық шылаулар арқылы а) жалғаулықсыз, жалғаулық шылаулар арқылы ә) қосымшалар арқылы ә) қосымшалар арқылы б) бірігу, қосарлану арқылы б) бірігу, қосарлану арқылы 4. Шымкент облысы, би атындағы аудан? 4. Шымкент облысы, би атындағы аудан? а) Әйтеке би ә) Төле би-би) Қазыбек би а) Әйтеке би ә) Төле би-би) Қазыбек би 5. Парасатты елші, дипломат атағын алған би? 5. Парасатты елші, дипломат атағын алған би? а) Төле би ә) Әйтеке би-би) Қазыбек би а) Төле би ә) Әйтеке би-би) Қазыбек би 6. «Төбе би» сөзінің аудармасы? 6. «Төбе би» сөзінің аудармасы? а) советник ә) оратор б) гланый би а) советник ә) оратор б) гланый би

17 Дұрыс жауаптар: 1. б 4. ә 2. ә 5. б 3. а 6. б

18 Қорытынды

19 Үй тапсырмасы: III деңгей тапсырмалары III деңгей тапсырмалары