Хошун Улан, Хар Җилһн, Аля Шоңхр һурвна бөлг Хошун Улан, Хар Җилһн, Аля Шоңхр һурвна бөлг «Тодлҗ ав,мини көвүн, орн-нутгин ицгтә түшг болхар эцкәсн көвүн. - презентация

1 Хошун Улан, Хар Җилһн, Аля Шоңхр һурвна бөлг Хошун Улан, Хар Җилһн, Аля Шоңхр һурвна бөлг «Тодлҗ ав,мини көвүн, орн-нутгин ицгтә түшг болхар эцкәсн көвүн һарна!»(Эзн богд Җаңһр болхар эцкәсн көвүн һарна!»(Эзн богд Җаңһр көвүндән) көвүндән)

2 1.Адаптированн текст сергәлһн. Эзн богд Җаңһр баатрмудтан иигҗ келв: «Баһ цагтан Бадмин Улан гидг баатрла бәәр бәрлдәд диилгдләв. Һурвн һундлан келләв: Эзн богд Җаңһр баатрмудтан иигҗ келв: «Баһ цагтан Бадмин Улан гидг баатрла бәәр бәрлдәд диилгдләв. Һурвн һундлан келләв: -Аһ Шавдлан авад, 3сар болад угав -Аһ Шавдлан авад, 3сар болад угав -6012баатрмудан цуглулхар седләв баатрмудан цуглулхар седләв. -Шарин дөрвн төриг һар деерән авс гиҗ йовлав. -Шарин дөрвн төриг һар деерән авс гиҗ йовлав. Бадмин Улан келв: «Тер төрмүдән күцәхләчн бәәр болый.» Бадмин Улан келв: «Тер төрмүдән күцәхләчн бәәр болый.» Эзн богд Җаңһр ода баатрмудтан келҗәнә: «Дуута нерм холд туурв.Бадмин Улан хойр элчән илгәхәр бәәнә. Тедн ирсн хөөн манд хальддг күн уга. Нааран һартлнь Бадмин Уланиг әмдәр кел бәрж ирхлә, мана болх билә.» Цаһан нойн Бадмин Уланла бәәр болх баатриг олж авв. Тернь Хоңһрин көвүн һунн наста Хошун Улан. Эзн богд Җаңһрин көвүн Хар Җилһн, Күңкән Алтн Чееҗин көвүн Аля Шоңхр, Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн Хошун Улан Бадмин Уланла ноолдхар йовцхав. Күңкән Алтн Чееҗ әәмшгәс һарһх 3 селвг өгв. Һурвн бичкн баатрмудт 3 әәмшг харһв: Эзн богд Җаңһр ода баатрмудтан келҗәнә: «Дуута нерм холд туурв.Бадмин Улан хойр элчән илгәхәр бәәнә. Тедн ирсн хөөн манд хальддг күн уга. Нааран һартлнь Бадмин Уланиг әмдәр кел бәрж ирхлә, мана болх билә.» Цаһан нойн Бадмин Уланла бәәр болх баатриг олж авв. Тернь Хоңһрин көвүн һунн наста Хошун Улан. Эзн богд Җаңһрин көвүн Хар Җилһн, Күңкән Алтн Чееҗин көвүн Аля Шоңхр, Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн Хошун Улан Бадмин Уланла ноолдхар йовцхав. Күңкән Алтн Чееҗ әәмшгәс һарһх 3 селвг өгв. Һурвн бичкн баатрмудт 3 әәмшг харһв: -Балр хар шаврас Улман Агсг Улан-Күңкән Алтн Чееҗин мөрн эдниг авч һарв. -Балр хар шаврас Улман Агсг Улан-Күңкән Алтн Чееҗин мөрн эдниг авч һарв шулм берәд,күүкдәс Арнзл Зеерд-эзн богд Җаңһрин мөрн авч һарв шулм берәд,күүкдәс Арнзл Зеерд-эзн богд Җаңһрин мөрн авч һарв. -Сәәхн шулм күүкнәс Алтн Шарһ-Орчлңгин Сәәхн Миңъяна мөрн авч һарв. -Сәәхн шулм күүкнәс Алтн Шарһ-Орчлңгин Сәәхн Миңъяна мөрн авч һарв. Бадмин Уланла Хошун Улан бәәр бәрлдв. Бадмин Уланла Хошун Улан бәәр бәрлдв. Бәәшңд бәәсн церглә Аля Шоңхр ноолдв. Бәәшңд бәәсн церглә Аля Шоңхр ноолдв. Һазак церглә Хар Җилһн ноолдв. Һазак церглә Хар Җилһн ноолдв. Баатр Бадмин Уланиг эдн бәрәнд авв. Баатр Бадмин Уланиг эдн бәрәнд авв.

3 2.Адаптированн текстәс эврә нерд олтн. Эзн богд Җаңһр, Күңкән Алтн Чееҗ, Арслңгин Арг Улан Хоңһр, Орчлңгин Сәәхн Миңъян, Цаһан нойн, Хошун Улан,Хар Җилһн, Аля Шоңхр, Аһ Шавдл, Баатр Бадмин Улан, Улман Агсг Улан, Арнзл Зеерд, Алтн Шарһ. Эзн богд Җаңһр, Күңкән Алтн Чееҗ, Арслңгин Арг Улан Хоңһр, Орчлңгин Сәәхн Миңъян, Цаһан нойн, Хошун Улан,Хар Җилһн, Аля Шоңхр, Аһ Шавдл, Баатр Бадмин Улан, Улман Агсг Улан, Арнзл Зеерд, Алтн Шарһ.

4 3.Ирлцән(соответствие ) Эзн богд Җаңһр 1.Бөк Мөңгн Шигшрһин ууһн көвүн Эзн богд Җаңһр 1.Бөк Мөңгн Шигшрһин ууһн көвүн Арслңгин Арг Улан Хоңһр 2.Эзн богд Җаңһрин көвүн Арслңгин Арг Улан Хоңһр 2.Эзн богд Җаңһрин көвүн Күңкән Алтн Чееҗ 3.Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн Күңкән Алтн Чееҗ 3.Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн Орчлңгин Сәәхн Миңъян 4.Күңкән Алтн Чееҗин көвүн Орчлңгин Сәәхн Миңъян 4.Күңкән Алтн Чееҗин көвүн Хар Җилһн 5.Бумб оран толһалҗах хан Хар Җилһн 5.Бумб оран толһалҗах хан Хошун Улан 6)99 җилә юм тааҗ меддг күн Хошун Улан 6)99 җилә юм тааҗ меддг күн Аля Шоңхр 7.Эркн сән сөңч,сәәхн баатр Аля Шоңхр 7.Эркн сән сөңч,сәәхн баатр Цаһан нойн 8.Орчлңгин Сәәхн Миңъяна күлг Цаһан нойн 8.Орчлңгин Сәәхн Миңъяна күлг Баатр Бадмин Улан 9.Күңкән Алтн Чееҗин күлг Баатр Бадмин Улан 9.Күңкән Алтн Чееҗин күлг Аһ Шавдл 10.Эзн богд Җаңһрин күлг Аһ Шавдл 10.Эзн богд Җаңһрин күлг Улман Агсг Улан 11.Хошун Уланиг олҗ авв Улман Агсг Улан 11.Хошун Уланиг олҗ авв Арнзл Зеерд 12/Эзн богд Җаңһрин хатн Арнзл Зеерд 12/Эзн богд Җаңһрин хатн Алтн Шарһ 13.Хортн Алтн Шарһ 13.Хортн

5 4.Кен келв? Кенд келв? «Баһ цагтан Бадмин Улан гидг баатрла бәәр бәрлдәд диилгдләв. Һурвн һундлан келләв» «Баһ цагтан Бадмин Улан гидг баатрла бәәр бәрлдәд диилгдләв. Һурвн һундлан келләв» «Тер төрмүдән күцәхләчн,бәәр болый.» «Тер төрмүдән күцәхләчн,бәәр болый.» «Дуута нерм холд туурв Бадмин Улан хойр элчән илгәхәр бәәнә.Тедн ирсн хөөн манд хальддг күн уга.» «Дуута нерм холд туурв Бадмин Улан хойр элчән илгәхәр бәәнә.Тедн ирсн хөөн манд хальддг күн уга.» «Балр хар шаврас Улман Агсг Улан «Балр хар шаврас Улман Агсг Улан тадниг һарһх.» тадниг һарһх.» «500 шулм берәд,күүкд харһхла, «500 шулм берәд,күүкд харһхла, түрүләд Арнзл Зеердән тәвтн.» түрүләд Арнзл Зеердән тәвтн.» «Сәәхн күүк үзхләрн Алтн «Сәәхн күүк үзхләрн Алтн Шарһиг түрүләд тәвтн» Шарһиг түрүләд тәвтн»

6 5.Сурврмудт хәрү өгтн 1. Эзн богд Җаңһр баатрмудтан юн гиҗ келв? 1. Эзн богд Җаңһр баатрмудтан юн гиҗ келв? 2.Ямаран һурвн һундл эзн богд Җаңһрт бәәҗ? 2.Ямаран һурвн һундл эзн богд Җаңһрт бәәҗ? 3.Баатр Бадмин Улан юн гиҗ келв? 3.Баатр Бадмин Улан юн гиҗ келв? 4.Эзн богд Җаңһр ода баатрмудтан юн гиҗ келҗәнә? 4.Эзн богд Җаңһр ода баатрмудтан юн гиҗ келҗәнә? 5.Цаһан нойн кениг олҗ авв? 5.Цаһан нойн кениг олҗ авв?

7 5.Сурврмудт хәрү өгтн 6. Тер олҗ авсн көвүн кемб? 6. Тер олҗ авсн көвүн кемб? 7. Хоңһрин көвүн кедүтә? 7. Хоңһрин көвүн кедүтә? 8. Хар Җилһн кенә көвүн? 8. Хар Җилһн кенә көвүн? 9. Аля Шоңхр кенә көвүн? 10.Хошун Улан кенә көвүн? 9. Аля Шоңхр кенә көвүн? 10.Хошун Улан кенә көвүн? 11.Баатр Бадмин Уланла ноолдхар кен йовв? 11.Баатр Бадмин Уланла ноолдхар кен йовв? 12.Әәмшгәс һарһх 3 селвг кен өгв? 12.Әәмшгәс һарһх 3 селвг кен өгв? 13.Негдгч әәмшг ямаран? Кенә мөрн эн әәмшгәс һарһв? 13.Негдгч әәмшг ямаран? Кенә мөрн эн әәмшгәс һарһв? 14.Хойрдгч әәмшгнь ямаран? Кенә мөрн авч һарв? 14.Хойрдгч әәмшгнь ямаран? Кенә мөрн авч һарв?

8 5.Сурврмудт хәрү өгтн 15.Һурвдгч әәмшгнь ямаран? Кенә мөрн авч һарв? 15.Һурвдгч әәмшгнь ямаран? Кенә мөрн авч һарв? 16.Баатр Бадмин Уланла кен бәәр бәрлдв? 16.Баатр Бадмин Уланла кен бәәр бәрлдв? 17.Бәәшңд бәәсн церглә кен ноолдв? 17.Бәәшңд бәәсн церглә кен ноолдв? 18.һазак церглә кен ноолдв? 18.һазак церглә кен ноолдв? 19.Һурвн бичкн баатр кениг бәрәнд авв? 19.Һурвн бичкн баатр кениг бәрәнд авв?

9 6.Чик эс гиҗ хаҗһр(Чик болхла,чик гиһәд келтн.Хаҗһр болхла, чик хәрү өгтн) -Эзн богд Җаңһр баатрмудтан иигҗ келв: « Баһ цагтан Бадмин Улан гидг баатрла бәәр бәрлдәд диилгдләв»(+) -Эзн богд Җаңһр баатрмудтан иигҗ келв: « Баһ цагтан Бадмин Улан гидг баатрла бәәр бәрлдәд диилгдләв»(+) -Дөрвн һундлан келләв(-) -Дөрвн һундлан келләв(-) -Аһ Шавдлан авад, җил болад угав(-) ( ) -Аһ Шавдлан авад, җил болад угав(-) ( ) баатрмудыг цуглулхар седләв.(-) ( ) баатрмудыг цуглулхар седләв.(-) ( ) -Шарин дөрвн төриг һар деерән авс гиҗ йовлав(+). -Шарин дөрвн төриг һар деерән авс гиҗ йовлав(+). -Бадмин Улан келв: «Тер төрмүдән күцәҗ чадшгоч»(-). -Бадмин Улан келв: «Тер төрмүдән күцәҗ чадшгоч»(-). -Эзн богд Җаңһр ода баатрмудтан келҗәнә: «Дуута нерм холд туурв.Бадмин Улан һурвн элчән илгәхәр бәәнә. Тедн ирсн хөөн манд хальддг күн уга. Нааран һартлнь Бадмин Уланиг әмдәр кел бәрж ирхлә, мана болх билә»(-)( ) Цаһан нойн Бадмин Уланла бәәр болх баатриг олҗ чадсн уга(-) ( ). -Эзн богд Җаңһр ода баатрмудтан келҗәнә: «Дуута нерм холд туурв.Бадмин Улан һурвн элчән илгәхәр бәәнә. Тедн ирсн хөөн манд хальддг күн уга. Нааран һартлнь Бадмин Уланиг әмдәр кел бәрж ирхлә, мана болх билә»(-)( ) Цаһан нойн Бадмин Уланла бәәр болх баатриг олҗ чадсн уга(-) ( ).

10 6.Чик эс гиҗ хаҗһр(Чик болхла,чик гиһәд келтн.Хаҗһр болхла чик хәрү өгтн) -Тернь Хоңһрин тавта көвүн(-)( ) -. Эзн богд Җаңһрин көвүн Хошун Улан(-)( ) -Күңкән Алтн Чееҗин көвүн Аля Шоңхр(+) - Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн Хар Җилһн(-)( ) - Күңкән Алтн Чееҗ әәмшгәс һарһх 5 селвг өгв(-)( ) -Һурвн бичкн баатрмудт 3 әәмшг харһв(+) -Тернь Хоңһрин тавта көвүн(-)( ) -. Эзн богд Җаңһрин көвүн Хошун Улан(-)( ) -Күңкән Алтн Чееҗин көвүн Аля Шоңхр(+) - Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн Хар Җилһн(-)( ) - Күңкән Алтн Чееҗ әәмшгәс һарһх 5 селвг өгв(-)( ) -Һурвн бичкн баатрмудт 3 әәмшг харһв(+) -Балр хар шаврас Арнзл Зеерд эдниг авч һарв(-)( ). -Балр хар шаврас Арнзл Зеерд эдниг авч һарв(-)( ) шулм берәд,күүкдәс Улман Агсг Улан авч һарв(-))( ) шулм берәд,күүкдәс Улман Агсг Улан авч һарв(-))( ). -Сәәхн шулм күүкнәс Алтн Шарһ-Орчлңгин Сәәхн Миңъяна мөрн авч һарв(+). -Сәәхн шулм күүкнәс Алтн Шарһ-Орчлңгин Сәәхн Миңъяна мөрн авч һарв(+). Бадмин Уланла Хар Җилһн бәәр болв(-)( ). Бадмин Уланла Хар Җилһн бәәр болв(-)( ). Бәәшңд бәәсн церглә Хошун Улан ноолдв(-)( ). Бәәшңд бәәсн церглә Хошун Улан ноолдв(-)( ). Һазак церглә Аля Шоңхр ноолдв(-)(.) Һазак церглә Аля Шоңхр ноолдв(-)(.) Баатр Бадмин Уланиг эдн бәрәнд авв(+) Баатр Бадмин Уланиг эдн бәрәнд авв(+)

11 7.Зәңгс күцц келтн Эзн богд Җаңһр баатрмудтан иигҗ келв: « Баһ цагтан Бадмин( ) -Һурвн һундлан…( :) Эзн богд Җаңһр баатрмудтан иигҗ келв: « Баһ цагтан Бадмин( ) -Һурвн һундлан…( :) -Аһ Шавдлан авад,( ) -Аһ Шавдлан авад,( ) -6012баатрмудыг…( ) баатрмудыг…( ). -Шарин дөрвн төриг һар деерән…( ). -Шарин дөрвн төриг һар деерән…( ). -Бадмин Улан келв: « Тер төрмүдән…( ) -Бадмин Улан келв: « Тер төрмүдән…( ) -Цаһан нойн Бадмин Уланла бәәр болх…..( ) -Тернь Хоңһрин көвүн һунн….( ) -Эзн богд Җаңһрин көвүн ….( ) - Күңкән Алтн Чееҗин көвүн…( ) -Цаһан нойн Бадмин Уланла бәәр болх…..( ) -Тернь Хоңһрин көвүн һунн….( ) -Эзн богд Җаңһрин көвүн ….( ) - Күңкән Алтн Чееҗин көвүн…( )

12 7.Зәңгс күцц келтн - Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн…( ) -һурвн бичкн баатр Бадмин Уланла ноолдхар…..( ) -Күңкән Алтн Чееҗ әәмшгәс һарһх…..( ) -Һурвн бичкн баатрмудт 3…..( ) - Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн…( ) -һурвн бичкн баатр Бадмин Уланла ноолдхар…..( ) -Күңкән Алтн Чееҗ әәмшгәс һарһх…..( ) -Һурвн бичкн баатрмудт 3…..( ) -Балр хар шаврас Улман Агсг Улан-Күңкән….( ) -Балр хар шаврас Улман Агсг Улан-Күңкән….( ) -500 шулм берәд,күүкдәс Арнзл….( ) шулм берәд,күүкдәс Арнзл….( ). -Сәәхн шулм күүкнәс Алтн Шарһ-Орчлңгин(. ) -Сәәхн шулм күүкнәс Алтн Шарһ-Орчлңгин(. ) -Бадмин Уланла Хошун….( ). -Бадмин Уланла Хошун….( ). -Бәәшңд бәәсн церглә Аля…( ). -Бәәшңд бәәсн церглә Аля…( ). Һазак церглә Хар…( ). Һазак церглә Хар…( ). Баатр Бадмин Уланиг …( ). Баатр Бадмин Уланиг …( ).

13 8.Эн хәрүст сурврмуд тәвтн 1. «Баһ цагтан Бадмин Улан гидг баатрла бәәр бәрлдәд диилгдләв.» 1. «Баһ цагтан Бадмин Улан гидг баатрла бәәр бәрлдәд диилгдләв.» 2. «Аһ Шавдлан авад, 3 сар болад угав. 2. «Аһ Шавдлан авад, 3 сар болад угав баатрмудыг цуглулхар седләв баатрмудыг цуглулхар седләв. Шарин дөрвн төриг һар деерән авс гиҗ йовлав.» Шарин дөрвн төриг һар деерән авс гиҗ йовлав.» 3. «Тер төрмүдән күцәхләчн бәәр болый» 3. «Тер төрмүдән күцәхләчн бәәр болый» 4.Цаһан нойн Бадмин Уланла бәәр болх баатриг олҗ авв. 4.Цаһан нойн Бадмин Уланла бәәр болх баатриг олҗ авв. 5.Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн. 5.Арслңгин Арг Улан Хоңһрин көвүн. 6.Хошун Улан һунн наста. 6.Хошун Улан һунн наста. 7.Хар Җилһн эзн богд Җаңһрин көвүн. 7.Хар Җилһн эзн богд Җаңһрин көвүн. 8.Аля Шоңхр Күңкән Алтн Чееҗин көвүн. 8.Аля Шоңхр Күңкән Алтн Чееҗин көвүн.

14 8.Эн хәрүст сурврмуд тәвтн 9.Балр хар шавр, 500 берәд, күүкд, сәәхн шулм күүкн. 9.Балр хар шавр, 500 берәд, күүкд, сәәхн шулм күүкн. 10.Күңкән Алтн Чееҗин күлг. 10.Күңкән Алтн Чееҗин күлг. 11.Эзн богд Җаңһрин күлг. 11.Эзн богд Җаңһрин күлг. 12.Орчлңгин Сәәхн Миңъяна күлг. 12.Орчлңгин Сәәхн Миңъяна күлг. 13.Хошун Улан бәәр бәрлдв. 13.Хошун Улан бәәр бәрлдв. 14.Аля Шоңхр ноолдв. 14.Аля Шоңхр ноолдв. 15.Һазак церглә Хар Җилһн ноолдв. 15.Һазак церглә Хар Җилһн ноолдв. 16.Һурвн бичкн баатр Бадмин Уланиг бәрәнд авв. 16.Һурвн бичкн баатр Бадмин Уланиг бәрәнд авв.

15 Залу улсин туск үлгүрмүд,цецн үгмүд 1.Залуд зөрг чимг 1.Залуд зөрг чимг 2.Залуһин зөргәс үүл бүтдг 2.Залуһин зөргәс үүл бүтдг 3.Залу күн ичсн орхнь,үксн деер. 3.Залу күн ичсн орхнь,үксн деер. 4.Залу сәәндән кү тань, мөрн сәәнд һазр үз. 4.Залу сәәндән кү тань, мөрн сәәнд һазр үз. 5.Зовлңта цагт зөрг кергтә. 5.Зовлңта цагт зөрг кергтә. 6.Зандн модн нәәхлсн талан, 6.Зандн модн нәәхлсн талан, Залу күн заңһсн талан. Залу күн заңһсн талан. 7.Матьхр уга модн уга, 7.Матьхр уга модн уга, Магтал уга баатр уга. Магтал уга баатр уга. 8.Эр күн зовлңла харһхларн уха дасдг, 8.Эр күн зовлңла харһхларн уха дасдг, Тан товч эдлгдх дутман өңг һардг. Тан товч эдлгдх дутман өңг һардг. 9.Сән мөрнә чееҗ өндр, 9.Сән мөрнә чееҗ өндр, Сән залуһин чееҗ сарул. Сән залуһин чееҗ сарул. 10.Эр нег эндүрдг, эрг нег нурдг. 10.Эр нег эндүрдг, эрг нег нурдг.

16 Хальмг залу күн ямаран болх зөвтә? 1.Хальмг залу күн әрк-чигәнәс бийән саглх. 1.Хальмг залу күн әрк-чигәнәс бийән саглх. 2.Хальмг залу күн худлас бийән саглх 2.Хальмг залу күн худлас бийән саглх 3.Хальмг залу күн седклдән җурмта 3.Хальмг залу күн седклдән җурмта 4.Хальмг залу күн нег үгтә болдг. 4.Хальмг залу күн нег үгтә болдг. 5.Хальмг залу күн үрндән айстан уурлшго. 5.Хальмг залу күн үрндән айстан уурлшго. 6.Хальмг залу күн эңкр ханян, авалян һундах зөв уга. 6.Хальмг залу күн эңкр ханян, авалян һундах зөв уга. 7.Хальмг залу күн үүлин кецүһәс әәх зөв уга. Сансан күцәдмн. 7.Хальмг залу күн үүлин кецүһәс әәх зөв уга. Сансан күцәдмн. 8.Хальмг залу күн ууҗм ухата. 8.Хальмг залу күн ууҗм ухата. 9.Хальмг залу күн орн-нутгиннь ицгтә түшг. 9.Хальмг залу күн орн-нутгиннь ицгтә түшг. 10.Хальмг залу күн өрк-бүлиннь сүр-сүлд.(Дух и сила). 10.Хальмг залу күн өрк-бүлиннь сүр-сүлд.(Дух и сила).

17 Хальмг Залу күүнә магтал Өнчн гиҗ өөлдго, Өнр гиҗ әәдго, Күүнә гиҗ һазалдго, Күчтә гиҗ доталдго, Байн гиҗ зуһуддго, Баатр гиҗ сүрдгго, Усн угаһар цаңһдго, Угатя гиҗ уйддго, Харңһу болвчн төөрдго, Харһнад ирхләрн сурддго, «Yкл» гих үгиг Утхин дүңгәр тоолдг… …Хальмг тохмта улмхддг Улан залата хальмг!