Зерттеудің мақсаты: Баянның шынайы өмірін зерттей отырып, поэма арқылы қоғамда туындаған екі ұшты ойдың негізсіз екенін дәлелдеу. Зерттеудің міндеттері: - презентация

1 Зерттеудің мақсаты: Баянның шынайы өмірін зерттей отырып, поэма арқылы қоғамда туындаған екі ұшты ойдың негізсіз екенін дәлелдеу. Зерттеудің міндеттері: - М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасын оқи келе, басты кейіпкер Баянның жеке өмірін зерттеу; - Баянның інісі Ноянның өліміне қатысты отандық парызының орындалуы мен қызғаныш сезімін жоққа шығару; - поэма желісінің шынайы өмірдегі оқиғадан ауытқу себебін анықтау. Өзектілігі: жоғарғы сынып оқушыларының оқулығында Баянды поэма кейіпкері ретінде емес, реалистік өмірдегі кейпін көрсетіп, нағыз өмірімен таныстыру.

2 Сауалнама сұрақтары: 1.М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасындағы басты кейіпкер Баянның өз інісі Ноянды өлтіруі отандық парызы деп санайсың ба? 2. Ноянның қалмақ қызымен қашып кеткені сатқындыққа жата ма? Неге? 3.Сеніңше, батыр Баянның жасаған ісі дұрыс па? 4. Баян Қасаболатұлының шынайы өмірі, біз білмейтін өнері жайында оқыған кітабың бар ма? 5. «Батыр Баян» поэмасында Баянның шынайы өмірі идеологиялық өзгерістерге ұшырап көрсетілгені жайында білесің бе? Сауалдар ИәИә Жо қ 127 о қ ушы (80%) 7 о қ ушы (20%) 232 о қ ушы (95%) 2 о қ ушы (5%) 330 о қ ушы (90%) 4 о қ ушы (10%) 40%0%34 о қ ушы (100%) 50%0%

3

4 1.Жоғарғы сыныптарда қазақ әдебиеті оқулығында аталған поэманың соңында Баянның нағыз өмірі мен шежіресі жөнінде түсінік беру керек. 2. Қазіргі заманауи жастарға тәлім-тәрбие беретін, ұнамды үлгі қалыптастыратын бұқаралық ақпарат көздері екенін негізге ала отырып, режиссерлер 1 сағаттық Баян Қасаболатұлының өмірі мен шежіресі туралы деректі фильмді сабақ барысында көрсете алатындай форматта түсірілу керек.

5 Уа қ Шо ғ а Ш ә йг ө з Баржа қ сы Жапсары М ұ рат Ес қ ара Қ асаболатАбылАлтыбай Баян М ұ сабай Б ұ лан Басшы ғұ л ЖаныбайОлжабай Құ лжабайЗейнолла

6 Тарихи деректерде батыр Баян Жоңғар шапқыншылығына қарсы күрескен қазақ батырлары шоғырының арасында шоқтығы биік болып көрсетіледі. Баянның елдікті сақтаудағы ерлігі Үмбетей мен Тәтіқара толғауларында баяндалған. Ш.Уәлихановтың «Исторические предания о Батырах ХVІІІ века» атты мақаласында Баян жайлы мағлұматтар бар. Шоқан да Баянның батылдығын, ержүректілігін және ақылдылығын Абылай ханның жоғары бағалағанын айтады. Сонымен қатар Шоқанның зерттеуінше, Баян мың адамдық жасақпен қалмақтарды қуып, Қытай жеріне кіреді. Бірақ қалмақ қолын толық талқандай алмай, қайтуға мәжбүр болады. Қайтар жолда қалмақтардың өліктерінен уланған судан ұшынып ауырған Баян және оның жауынгерлері қаза болады. Бұл тұжырымды әдебиеттанушы ғалым, филология ғылымдараның докторы, профессор Өмірхан Әбдиманұлы да растайды. Отыздан астам мақалалардың авторлары батырдың қайтыс болған жылдары 1756,1757,1759 жылдары деп келді, бірақ Зарқын Тайшыбайдың «Шаңды жорықтың шындығы» атты зерттеу мақаласында «Омбы облыстық мемлекеттік мұрағаты» құжатында Баянның 1771 жылы қайтыс болғаны жазылған. Бұл ресми түрде қағазға түскен алғашқы хабар, хатталған әзірше тұңғыш құжат болғандықтан, оны 1771 жылдан бұрын қайтыс болды деу негізсіз.

7 Мағжан Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасындағы Ноян кім? Шын мәнісінде, батырдың Ноян деген інісі болмаған. Ақынның Ноян деп алғаны - Баянның шөберелес ағасы Сары батырдың баласы Қыстаубай. Қыстаубай расында да ауылдағы қалмақтың Лағда деген қызын алып қашса керек. Сары баласының бұл қылығына қатты долданып: «Қыстаубайды қуып жетіп өлтір, киімі мен қару-жарағын көзімше көм!»-деп Баянды жұмсайды. Баян оны өлтірмей, бір қабат киімін алып, қозының қанына малып, Қыстаубайды нағашыларына жібереді. Қыстаубайдың, Сарының кім екенін Мағжан жақсы білген, алайда нақты тарихи деректер мен аңыздарды бұлжытпай қайталауды мақсат етпеген.

8 1 Шы ғ арма атауы Батыр Баян Авторы Хамза Абдуллин жазушы Уа қ ыты Шілде1991 ж 2 Тарихта бар т ұ л ғ а Ба қ ытжамал Қ анарбай қ ызы филология ғ ылымыны ң кандидаты М ұ расы а қ ын Ма ғ жан – «Батыр Баян» Ба қ ытжамал Қ анарбай қ ызы С ө з басы - «Батыр Баян» Ерік Ас қ аров М.Ма қ атаев атында ғ ы сыйлы қ ты ң лауреаты, а қ ын Шілде Алашты ң ардагері батыр Баян Салтанат Ізтілеуова филология ғ ылымыны ң кандидаты Батыр Баянны ң жазы ғ ы не?Ерік Ас қ аров Батыр Баян. Жетісу Ерік Ас қ аров Қ аза қ ты ң қ ыраны- Сары – Баян Қ осыл Омаров Батыр Баян Ба қ ыт М ұ стафин жазушы Батыр Баян Қ айролла М ұқ анов Батыр бабалар Ғ алым Қ адір ә лі Батыр Баянды ұ мытпайы қҚ айыргелді Байм ұ ратов

9 КИНОНЫҢ БАСТЫ РӨЛІН СОМДАҒАН- ЖҰМАҚАН ӘБДІҚАДЫРОВ КИНОНЫҢ РЕЖИССЕРІ- СЛАМБЕК ТӘУЕКЕЛ

10

11 Біздің ұсыныстар Біздің ұсыныстар Жоғарғы сыныптарда қазақ әдебиеті оқулығында аталған поэманың соңында күйші де батыр Баянның нағыз өмірі мен шежіресі жөнінде түсінік беру керек Қазіргі заманауи жастарға тәлім-тәрбие беретін, ұнамды үлгі қалыптастыратын бұқаралық ақпарат көздері екенін негізге ала отырып, режиссерлер 1 сағаттық Б.Қасаболатұлының өмірі мен шежіресі туралы деректі фильмді сабақ барысында көрсете алатындай форматта түсіру керек Редакцияларда «Батыр Баян» поэмасы сияқты тарихи шындықтан көркемдік қиялға ауысып кеткен туындылардағы шынайы, реалистік өмірдегі бейне не жағдайлар жинақталған ортақ кітап шығару керек 52 орта мектепке Баян есімін беру Астана жұртшылығын қуантқан еді. Осы орайда, Елорда мектептеріне қазақ қоғамындағы тарихи тұлғалардың атын беру керек деген ұсыныс жасаймыз

12