Физикалық шамалардың эталондары К И Л О Г А М М С М Е Р ТЕРИЯ ТЕПЕРАТУРА Э Т Л О Н СТАНДАРТ 1) Басқа ұқсас нысандарды, заттарды салыстыру. - презентация

1 Физикалық машалардың эталон дары

2 К И Л О Г А М М С М Е Р ТЕРИЯ ТЕПЕРАТУРА Э Т Л О Н СТАНДАРТ 1) Басқа ұқсас нысандарды, заттарды салыстыру үшін бастапқы үлгі ретінде қабылданатын үлгі, эталон, модель; құзыретті орган қабылдаған, маша өлшемін, терминдерді және олардың анықтамасын, өнімге және өндіріс үдерістеріне қойылатын талаптарды, адамдардың қауіпсіздігін, материалдық құндылықтардың сақталуын, т.б. айқындайтын нормативтік-анықтамалық құжат. 2) Массаның бірліктердің халықаралық жүйесіндегі негізгі бірлігі. 3) Өлшемдердің халықаралық қалыпы, метрикалық жүйесінің заманауи нұсқасы. 4) Белгілі бір құбылыстың, шындықтың заңдылықтары мен байланыстары жайлы жан-жақты, толық мағлұмат беретін тұжырым. 5) Бірліктердің халықаралық жүйесіндегі (СИ) ұзындықтың негізгі өлшем бірлігі. 6) Макроскопикалық жүйенің термодинамикалық тепе- теңдік күйін сипаттайтын физикалық маша. 7) Басқа өлшеу құралдарына оның өлшемін беру мақсатында маша бірліктерді сақтау және ұдайы өңдіру үшін арналған жоғары дәлдікті маша. Сөзжұмбақ

3 Ұлттың эталонды ел үшін метрология бойынша ұлттық орган өлшемнің бастапқы құралы ретінде бекітеді. Қазақстанда ұлттық эталон дарды ҚР Мемстандарты бекітеді. Халықаралық эталонды өлшемдер мен салмақтардың халықаралық бюросы (ӨСХБ) жасайды және қолдап отрады. ӨСХБ қызметінің маңызды міндеті әр түрлі елдердің ірі метрологиялық лабораторияларының ұлттық эталон дарын халықаралық эталон дармен салыстыру, сендай-ақ оларды өзара салыстыру болып табылады. СИ жүйесінің негізгі машалары да, туынды машалары да салыстырылады. Салыстырудың белгілі бір мерзімдері анықталған. Мысалы, метр және килограмм эталон дары әрбір 25 жил сайын, ал электрлік және жарықтық эталон дар - 3 жилда бір рет салыстырылады.

4 Физикалық маша Физикалық маша деп көптеген физикалық объект тер үшін сапалың тұрғыда ортаң болятын және сандық мәнде ерекшеленетін физикалық объект (құбылыстың, процестің) қасиеттерінің бірі аталады. Осылайша, «қаттылық» қасиеті сапалық тұрғыда болят, ағаш, шины сияқты материалды сипаттайды, ал қаттылық дәрежесі (сандық мәні) - олардың әрқайсысы үшін әр түрлі маша.қаттылық»болятағашшинықаттылықмаша

5 Эталондардың келесі түрлерін ажыратады -алғашқы реттік – бірлікті ең жоғары дәлдікпен ұдайы өсіруді және сақтауды қамтамасыз етеді. Бұл теңдессіз күрделі өлшеу кешендері, олар өлшеулер бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің негізін құрайды; -арнайы - бірлікті ерекше жағдайларда ұдайы өсіруді қамтамасыз етеді, оларда бірлік өлшемін алғашқы реттік эталона талап етілетін дәлдікпен тура беру жүзеге асырылмайды, және осы шарттар үшін алғашқы реттік эталон болып табылады; -мемлекеттік – бұл ел үшін бастапқы ретінде басты метрологиялық орган мен ресми бекітілген, алғашқы реттік немесе арнайы эталон. Оларды орталық ғылыми институттар құрайды, сақтайды және қолданады, оларды басқа елдердің мемлекеттік эталон дарымен кезең сайын салыстырады; -екінші реттік – сәйкес физикалық машаның алғашқы реттік эталонымен салыстырумен алынған бірлік өлшемін сақтайды. Екінші реттік эталон дар тексеру жұмыстарының қажеттілігі кезінде және мемлекеттік эталонның сақталуын және аз тозуын қамтамасыз ету үшін құрылады

6 1 тапсырма. Берілген сөздермен сөйлем құраныңыздар. Эталон,өнім,бірлік,маша,сынақ,кисте,жүйе,құрал,құжат, жұмысшы,бірінші,дана(экземпляр),халықаралық,си,дәл дік. 2 тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіздер. 1.Физикалық маша наше бөліктен тұрады? 2.Бірінші эталон деп нені айтамыз? 3.Жұмысшы эталон дар өлшем біріліктерін қай эталона қабылдайды? 4.Қандай негізгі физикалық бірліктерді білесіңдер? 5.Қазіргі уақытта СИ жүйесінде негізгі машалар ретінде таңдалған 7 физикалық машалар?

7 Мақал-мәтелдер Білім ер азығы,Ер ел азығы. Оқу білім азығы,Білім ырыс қазығы. Оқу білім бұлағы,Білім өмір шырағы. Білімдіге дүние жарық,Білімсіздің күні қаріп. Білім топай мақтанба,Өнер топай баптанба. Көргеннен көрмегенін көп.Білгеннен білмегенің көп. Білім алып құрасын,Еңбек етіп сұрасын. Білім ауысады,Ырыс жұғысады. Біреу білмегеңді, біреу білер,Біреу жилайтынға, біреу күлер. Туа білмейді, жүре біледі. Білімдіден ақыл шығар.Ақылды қарттан нақыл шығар. Ақыл азбайды,Білім тозбайды. Сақтықты соқырдан үйрен,Кішілікті түйеден үйрен.

8