І ШКІ ОРТА ҰЛПАЛАРЫ (Д ӘНЕКЕР ҰЛПАЛАРЫ ). Қ ызметі – д ә некер ұ лпасы механикалы қ, тірек ж ә не форма қ алыптастырушы қ ызмет ат қ арады – к ө птеген. - презентация

1 І ШКІ ОРТА ҰЛПАЛАРЫ (Д ӘНЕКЕР ҰЛПАЛАРЫ )

2 Қ изметі – д ә некер ұ лпасы механикалы қ, тірек ж ә не форма қ алыптастыруши қ измет ат қ арады – к ө птеген м ү шелерді ң стромасы мен капсула сыны ң құ романы кіреді; қ ор ғ аныш – механикалы қ қ ор ғ ау жолымен (фасция ( коллагене, эластикалы қ ж ә не «ширыш т ә різді» субстанциялардан т ұ ратин д ә некер ұ лпасы (суды ң м ө лшері 70%), шеміршек, с ү век), фагоцитоз бен иммунды қ денені жасаумен ж ү зиге асатын; пластикалы қ – тіршілік ету жа ғ дайына бейімделу процесіне белсенді қ атасу, регенерация, жаралорды ң жазилуы; трофикалы қ – құ рылымдарды ң қ оректенуін реттеу, олорды ң зат алмасу ғ а қ атасуы ж ә не а ғ зоны ң ішкі ортасында ғ ы гомеостазды ұ стану.

3 Дәнекер ұлпасы басқа ұлпалорды дәнекерлеп тұрады. Дәнекер ұлпасы әр түрлі жасушалардан және олордың бөлетін жасуша аралық сұйықтықтан тұрады, әр түрлі қизмет атқарады. тығиз ташлықты дәнекер ұлпасы борпылдақ ташлықты сүвекті шеміршект і қан ұлпасы а) ұлпаларға беріктік қасиет береді (тығиз ташлықты ұлпа) ә) сіңірлер мен терінің негізін түзеді (тығиз ташлықты ұлпа); б) тірек қизметін атқарады (шеміршекті және сүвекті ұлпа); в) оттек, қоректік заттармен қамтамасиз етеді (қан ұлпасы). ТҮРЛЕРІ

4

5 На ғ из д ә некер ұ лпасы ташлы қ ты д ә некер ұ лпасы ерекше д ә некер ұ лпасы

6 Талши қ ты д ә некер борпылдақ тығиз жена қ тал ғ ан жена қ талма ғ ан

7 Шеміршек ұ лпасы гиалинді элластикалық ташлықты

8 С ү век ұ лпасы ретикулофиброздыпластинкалы

9 60-cypem cypem. С ү век клетка лары: Пластинкалы қ с ү век ү лпасы: 1-ядро, 2-цитоплазма 1-периост, 2-сырт қ ы қ оршауши пластинка, 3 тесіп ө туші канал, 4 остеон, 5 порталы қ, канал, 6 остеоны ң с ү век пластинка лары, 7 қ ан тамары, 8 аралы қ с ү векпластинкалары, 9 остеоциттер, 10 ішкі қ оршауши пластинка, 11 эндость, 12 с ү век мойынынын қ усы.

10 Кемік немесе трабекулалық сүвек трабекула (к ө лдене ң шаба қ ) деп талатын, бір-бірімен байланысып жататын жі ң ішке с ү век элементтерден т ұ ратин тор.

11 Сүвек ұлпалары клетка лары остеоциттер остеобластар остеокластар

12 Остеоциты – остеоциттер (остео... жəне...цит сөздерінен), даму процесінде остеобластардан түзілетін сүвек ұлпасындағы біршама аз белсенді жетілген клеткалар. Бөлінбейді. Остеоциттер денесі сүвектің негізгі затында, ал олордың өсіндісі – каналшаларда орналасқан.

13 Остеобласты – остеобластар (остео... ж ə не...бласт с ө здерінен), с ү век ұ лпасыны ң негізгі заттарын ж ə не ташлы қ тарыны ң материалдарын синтездейтін клетка ж ə не с ү век т ү зілетін займа қ тарда кальций иондарды ң а ғ ынын реттейді. Жа қ сы дамы ғ ан эндоплазматикалы қ торы ж ə не Гольджи кешені бар, сілтілі фосфат қ а бай. Келешекте клеткааралы қ заттармен қ оршал ғ ан с ү век клеткасы – остеоциттерге айналлоды. Қ алыптас қ ан с ү векте остеобластар б ұ зил ғ ан займа қ та ж ə не с ү век ұ лпасыны ң қ алыптасу жерінде регенерация немесе с ү векті ң қ сайта қ алыптасу кезінде бай қ аллоды.

14 Остеокласты – остеокластар (остео... жəне грек тіліндегі klao – сындырамын сөздерінен), сүвек уатқыш, негізінен көп ядролы ірі клетка, сүвек ұлпасын бұзуши жəне одна бөлінетін гидролитикалық ферменттердің көмегімен шеміршек ұлпасын ыдыратады. Аз дифференциалданған бағана клетка ларынан түзіледі. Остеобластармен əсерлесу нəтижесінде шеміршектің орнында сүвектің дамуы жүреді, сонымен қатар сүвектің қсайта қалпына келуі жəне оның регенерациясы жүреді.

15 Қан ұлпасы

16 Қан жасушалары Ядросы 1 мм 3 Өмір сүру ұзақтығы Пішіні Эритроцит Адам мен жануарлордың Эритроциттерның құрамында ядро болмайды. Құстар, бауырымен жорғалаушилар, қосмекенділер және балықтардың Эритроциттерінде ядро болады. 4 – 5 млн 125 тәулік дөңгелек, екі жағы ойыс, балықтарда, қосмекенділерде, бауырымен жорғалушилард а, құстарда эритроциттің ядросы сақталған, пішіні сопақ ЛейкоцитІрі ядролы 6-8 мың5-9 тәулік Лейкоциттер амеба тәрізді «жалған аяқтарының» көмегімен қозғаллоды. Пішіндерін жіңішке жіп тәрізді созыв өзгертеді Тромбоцитядросиз 180 – 320 мың8 – 11 тәулік дөңгелек, сопақ, ұршиқ тәрізді т.б.

17 Лейкоциттер гранулациттер немесе дәнді лейкоциттер агранулациттер немесе дәнсіз лейкоциттер

18 Гранулоциттердін негізгі белгілері мыналар: 1) цитоплазмасында ерекше дәндер болады; 2) ядро лары сегменттелген; 3) гранулоциттердін митоздық жолмен көбейетін қабілеті болмайды және бір түрі екінші түріне ауыспайды.

19 Агранулоциттердің белгілері қарама- қарсы: 1) оларда ерекше дәндер болмайды; 2) ядро лары сегменттерге белінбеген; 3) агранулоциттердің кейбіреулері бөлінеді және бір түрі екінші түріне айнала аллоды.

20 Гранулоциттер эозинофилдер базофилдер нейтрофилдер

21 Агранулоциттер лимфоциттермоноциттер

22 Лимфоциттер клеткалорды ң екі популяциясынан т ұ рады: 1)тимус қ а т ә уелді лейкоциттер немесе тимоиттер деп талатын тимуса немесе ал қ ым безін де орналас қ ан лимфоциттер. Тимустан ши ққ аннан кейін б ұ лорды Т лифмациттер деп атайды; 2) В лимфоциттер. Лимфоциттерді ң б ү л т ү рі ал ғ аш рет Фабрицус бурсалары (bursa торба) деп талатьш құ сты ң лимфоидты ң м ү шесінде бай қ алатынды қ тан тал ғ ан. В лимфоциттер гуморальды қ иммунитет ж ү йесіне жауапты.