Абляким Ильмий - презентация

1

2 Абляким Ильмий 1887 снеси Багъчасарай больгесининъ Эски- Эль коюнде Аджы-Ариф эфендининъ къорантасында догьа. Башлангъыч все орта тасилини Къырымда ала. Сонъра, о девирнинъ бир чокъ гендлери киви, Тюркиеге кетип, Истанбул дарульфунунана крип окъуй. Сиясий арекетлерде иштирак эте. Къырымда чар акимиетинден азатлыкъ девиримлерини азырлагъан «Къырымтатар табеле джемиети»ие аза ола. Номан Челебиджихан, Джафер Сейдамет, Абибулла Одабаш киви дилеры гендлер иле достлаша.

3 Абляким Ильмий окъувына битирип Къырымгьа къайткъан сонъ, оджалыкь фаалиетиии баглай снеси о, Тавдайыр медресесининъ мудерриси олып чалыша. Шу снеси онане беринджи джоан джонки мевзусына багъышлангъан «Чубарым, балам» аллы икяеси «Терджиман» газетасында басила.

4 Газетаджылыкъта белли бир меаретке иришкен сэз устасы 1916 снеси бир-ики ай девамында, Асан Сабри Айвазовнане ерине кьалып, Багъчасарайда «Терджиман»нане баш муаррири вазифесинде балуна снеси июнь 20-ден исе Акъмесджитте Абляким Ильмий «Къырым оджагьы»на мустакъиль газета сыфатында нешир этмеге баглай.

5 1918 снеси кене оджалыкъ фаалиетини девам этиререк, Абляким Ильмий «Зынджырлы» медресесинде джогьрафия дерслерини бере сенелеринде А. Ильмийнинъ къырымтатарлар лисаниетине багъышлангъан макъалелери все 1926 снесинден башлап «Илери» меджмуасында «Ачлыкъ хатирелери» («Сюндюсин хатире дефтеринден») серлевалы повсести нешир олуна снеси онане «Къуртчу Бекирчик» серлевалы эсеры айры китап шеклинде нешир этиле.

6 Лякин шуйй сенелери бир чокъ оджа, языджы все алимлеримиз репрессиягьаогьрайлар. Абляким Ильмий де 1928 снесининъ декабрь икисинде ОГПУ тарафындан якъалана. Декабрьнинъ он едисинде чыкъарылгьан къарар муджиби, без йыллыкъ апс муж дети иле тюрьмеге быракъылып, Сибирьге айдара. Джеза муж дети биткин сонъ да, Абляким Ильмий Къырымгьа къайтып оламайып, Украинада насылдыр бир ишханеде джамджы олып чалыша. Ялынъыз дженк вакътында ватанана къавуша. Къырымда булунгъан муэллифнинъ оджалыкъ все языджылыкъ фаалиети гъайрыдан гурьлемеге баглай.

7 1942 снесининъ октябрь айында Албат районанане меркезинде единджи-секизинджи сынафларна битирген истидатлы къырымтатар балалары ичюн ачылгъан лицедей оджалыкъ эте. Амма совсетлернинъ гъарптаки уджюми нетиджесинде немселернинъ ишгъалинде яшагъан халкъларнане бир къысмы, шуйй джумледен Абляким Ильмий 1943 снесининъ декабрь айында рефикъасы Айше ханам иле Романиягьа келип чыкъалар. Олар 1947 снесине къадар Костендже шеэрининъ якъынанда ерлешкен Къашыкъчы коюнде яшайлар. О вакъыт яшайыш дурагъына бу мемлекетте булгьан къырымтатар къачакълары от дияра бери-беринен сыкъы багъ тутып, корюшкен все къонушкъанлар. Абляким Ильмий рефикъасы иле эрли халкънане все ватандашларынане урьметини къазангъанлар.

8 Совсетлернинъ баскъынджылыкъ сия сети нетиджесинде Романияда тазыйыкълар двсесри шаблона. НКВД хадимлери Романия полициясынен берабэрликте къырымтатар къачакъларына совсет укюметине къайтарып, апсханелерге къапаталар. Бойле агъыр бир девирде, вазиет феналашкъанана корьген все гризли полициянане къолуна тюшмемек макъсадынен, Абляким Ильмий къадына иле Бухарест шеэрининъ янанда ерлешкен койлерден берине коче. Бу вакъыт олар адларына денъиштирип яшамагьа меджбур доллар.

9 сенелери Абляким Ильмийнинъ къартлар эвине ерлештирильгени все 1962 снеси Бухаресттен 45 километр месафеде булунгьан Валентин Валеа коюнде всефат эткени белли. Къырымтатар халкъынане парлакъ эвляды, корюмли зиялылардан бери, истидатлы языджы, алим, урьметли оджа Абляким Ильмийнинъ гъайрет все иджат иле ашлангъан омюрининъ соньки йыллары ватанандан узакъта, от ильде, аджынакълы лада кечти. О, тувгъан юртуна асрет оларакъ, бу дюньяна терк эти.

10